Korpus służby cywilnej tworzą pracownicy służby cywilnej (tj. osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę) oraz urzędnicy służby cywilnej (tj. osoby zatrudnione na podstawie mianowania). Zasady dostępu do tej służby oraz zasady jej organizacji, funkcjonowania i rozwoju określa ustawa z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (dalej: ustawa o służbie cywilnej).
Z kolei stosunek pracy urzędników państwowych i innych pracowników urzędów państwowych reguluje ustawa z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (dalej: ustawa o pracownikach urzędów państwowych).
Zarówno w jednym, jak i drugim przypadku ustawa szczególna przewiduje reguły dotyczące czasu pracy odmienne od tych zawartych w ustawie z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (dalej: k.p.).
Członkowie korpusu służby cywilnej, a także urzędnicy państwowi dysponują węższymi uprawnieniami w zakresie czasu pracy niż pracownicy „kodeksowi”. W zamian za to korzystają niewątpliwie z większej stabilności zatrudnienia.
Naruszenie przepisów o czasie pracy stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika i podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł (art. 281 pkt 5 k.p.).
Rozkład czasu pracy
Oprócz wskazanych wcześniej ustaw dotyczących służby cywilnej oraz pracowników urzędów państwowych, zastosowanie w zakresie czasu pracy omawianych grup zawodowych znajdzie także rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 25 kwietnia 2007 r. w sprawie czasu pracy pracowników urzędów administracji rządowej (dalej: rozporządzenie w sprawie czasu pracy pracowników urzędów administracji rządowej).
Rozporządzenie to określa zasady ustalania rozkładu czasu pracy w tygodniu oraz jego wymiaru w poszczególnych dniach tygodnia, obowiązującego członków korpusu służby cywilnej oraz pracowników niebędących członkami korpusu służby cywilnej, zatrudnionych w urzędach administracji rządowej, o których mowa w art. 1 ust. 1 pkt 12 i 14 oraz ust. 2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych oraz art. 2 ust. 1 nieobowiązującej ustawy z 24 sierpnia 2006 r. o służbie cywilnej. Mimo że rozporządzenie w sprawie czasu pracy pracowników urzędów administracji rządowej objęło pracowników korpusu służby cywilnej na podstawie nieobowiązującej już ustawy, to przepisy wykonawcze wydane na podstawie jej art. 67 ust. 3 zachowały moc do czasu wejścia w życie nowych regulacji (art. 207 ust. 2 ustawy o służbie cywilnej).
W sprawach dotyczących stosunku pracy w służbie cywilnej, nieuregulowanych w ustawie, znajdą zastosowanie przepisy k.p. i inne przepisy prawa pracy. Jeżeli natomiast chodzi o pracowników państwowych – z uwagi na brak odesłania do k.p., należy uznać, że przepisy ustawy o pracownikach urzędów państwowych oraz rozporządzenia w sprawie czasu pracy pracowników urzędów administracji rządowej wyczerpująco regulują tę problematykę.
Rozporządzenie w sprawie czasu pracy pracowników urzędów administracji rządowej określa zadania dyrektorów generalnych urzędów (kierowników) w zakresie planowania czasu pracy członków korpusu służby cywilnej i pracowników niebędących członkami korpusu służby cywilnej. Do kompetencji dyrektorów generalnych urzędów (kierowników) należy ustalenie rozkładu i wymiaru czasu pracy osób zatrudnionych w urzędzie.
Co do zasady, praca powinna być wykonywana od poniedziałku do piątku w godzinach między 8.15 a 16.15 (§ 2 rozporządzenia w sprawie czasu pracy pracowników urzędów administracji rządowej). Jednak inne rozwiązania są jak najbardziej dopuszczalne. Zgodnie z § 3 ust. 1 rozporządzenia w sprawie czasu pracy pracowników urzędów administracji rządowej, dyrektor generalny urzędu (kierownik urzędu) może ustalić rozkład i wymiar czasu pracy pracowników, obejmujący nieprzerwanie osiem godzin na dobę między godzinami 7.00 a 18.00, jeżeli jest to uzasadnione koniecznością zapewnienia sprawnej pracy urzędu i zróżnicowanym charakterem wykonywanych zadań. W tym zakresie praca będzie wykonywana w godzinach: 7.00–15.00, 8.00–16.00, 9.00–17.00 albo 10.00–18.00. Oczywiście z tych możliwości można korzystać tylko z uwzględnieniem przepisów dotyczących doby pracowniczej. Kwestii tej przepisy dotyczące służby cywilnej czy pracowników urzędów państwowych nie regulują, dlatego zastosowanie powinny znaleźć przepisy k.p.
Dodatkowo – ze względu na szczególny charakter pracy – rozkład czasu pracy może przewidywać pracę zmianową. Niejednokrotnie będzie to konieczne z uwagi na fakt, że w urzędach, w których są wykonywane zadania związane z obsługą interesantów, rozkład i wymiar czasu pracy pracowników powinien być ustalony w taki sposób, aby co najmniej w jednym dniu tygodnia zadania te były wykonywane w godzinach między 8.00 a 18.00. Dyrektorzy generalni mają także możliwość ustalania dodatkowych dni pracujących. Ze względu na szczególny charakter pracy wykonywanej w komórce organizacyjnej lub na stanowisku pracy, w rozkładzie czasu pracy pracowników zatrudnionych w tej komórce lub na tym stanowisku pracy dzień tygodnia niebędący dniem pracy w urzędzie może być ustalony dniem pracy, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami urzędu (§ 3 ust. 4 rozporządzenia w sprawie czasu pracy pracowników urzędów administracji rządowej).