Obligatoryjny i fakultatywny odpis na ZFŚS w jednostkach budżetowych
Zgodnie z generalną zasadą zawartą w ustawie z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, fundusz tworzą pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Jednakże zasada ta nie ma zastosowania w odniesieniu do jednostek sektora finansów publicznych.
Samorządowe zakłady budżetowe oraz jednostki budżetowe mają obowiązek tworzyć zakładowy fundusz świadczeń socjalnych bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników (art. 3 ust. 2 ustawy). Tworząc ZFŚS pracodawcy mogą skorzystać z dwóch źródeł odpisu na fundusz: obligatoryjnego oraz fakultatywnego.
Zobacz również: Gospodarowanie majątkiem trwałym w jednostkach budżetowych
Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych tworzy się w jednostkach budżetowych z corocznego odpisu podstawowego (obligatoryjnego), ustalonego w stosunku do przeciętnej liczby zatrudnionych. Wysokość odpisu podstawowego na jednego zatrudnionego wynosi 37,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej „Monitor Polski” w terminie do 20 lutego każdego roku. Uchwalona jesienią 2012 roku ustawa okołobudżetowa znowelizowała ustawę o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych dodając do niej art. 5b, zgodnie z którym ustalając stawki odpisu na 2013 rok należy za podstawę przyjąć przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2010 roku. W praktyce oznacza to, że od 2011 roku stawka odpisu podstawowego pozostała na niezmienionym poziomie i wynosi 1.093,93 zł.
Stawka ta ulega zwiększeniu do kwoty 1.458,57 zł (50% podstawy) w odniesieniu do pracowników wykonujących prace w szczególny warunkach lub prace o szczególnym charakterze. Chodzi tu o wykaz prac których wykonywanie po 1 stycznia 2009 roku uprawnia do wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, według zasad określonych w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. Przy kwalifikowaniu pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze zastosowanie mają definicje tych prac zawarte w załącznikach Nr 1 i Nr 2 do ustawy.
Innym odpisem o charakterze obligatoryjnym jest odpis podstawowy na jednego pracownika młodocianego. Wynosi on 5% podstawy w pierwszym roku nauki, 6% podstawy w drugim roku nauki oraz 7% podstawy w trzecim roku nauki. W 2013 roku kwoty te wynoszą odpowiednio: 145,86 zł, 175,03 zł oraz 204,20 zł.
W jednostkach budżetowych zatrudniających nauczycieli istnieje dodatkowy obowiązek dokonywania odpisu na fundusz na zasadach określonych w art. 53 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela. Dla nauczycieli dokonuje się corocznie odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości ustalonej jako iloczyn planowanej przeciętnej w danym roku kalendarzowym liczby nauczycieli zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze zajęć (po przeliczeniu na pełny wymiar zajęć), skorygowanej w końcu roku do faktycznej przeciętnej liczby zatrudnionych nauczycieli i 110% kwoty bazowej określanej corocznie dla nauczycieli w ustawie budżetowej.
Polecamy serwis: Rachunkowość budżetowa
Kwota bazowa określona w art. 13 ust. 2 ustawy budżetowej z dnia 25 stycznia 2013 r. wynosi 2.717,59 zł, co daje stawkę odpisu na jednego zatrudnionego nauczyciela w wysokości 2.989,35 zł.
Oprócz obligatoryjnego odpis na nauczycieli pozostających w stosunku pracy, Karta nakazuje również tworzyć odpis na nauczycieli będących emerytami, rencistami oraz nauczycieli pobierających świadczenie kompensacyjne. Dokonuje się na nich odpisu w wysokości 5% pobieranych emerytur, rent oraz nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych.
Ustawodawca nie był równie szczodry w odniesieniu do emerytowanych pracowników niebędących nauczycielami. Art. 5 ust 5 ustawy daje możliwość zwiększenia funduszu o 6,25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego na każdego emeryta lub rencistę, nad którym pracodawca sprawuje opiekę. Jest odpis o charakterze fakultatywnym i w 2013 roku wynosi 182,32 zł.
Innym odpisem o charakterze fakultatywnym jest podwyższenie o 6,25% kwoty odpisu na pracowników, w stosunku których orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności. Maksymalna kwota opisu na niepełnosprawnego pracownika wynosi 1.276,25 zł (37,5%+6,25% przeciętnego wynagrodzenia).
Ostatni i relatywnie najnowszy rodzaj odpisu fakultatywnego dotyczy pracodawców którzy utworzyli zakładowy żłobek lub klub dziecięcy. Jeśli na funkcjonowanie zakładowego żłobka lub klubu dziecięcego przeznaczą kwotę odpowiadającą 7,5 punktu procentowego z odpisu podstawowego, wówczas mogą zwiększyć Fundusz na każdą zatrudniona osobę o 7,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej, tj. o kwotę 218,79 zł.
Odpisy nie stanowią jedynego źródła tworzenia Funduszu. Może być on zwiększany o dopłaty do działalności socjalnej, darowizny, odsetki bankowe, wpływy z oprocentowania pożyczek mieszkaniowych czy przychody z tytułu sprzedaży, dzierżawy i likwidacji infrastruktury socjalnej. Najważniejsze jest, by w procesie dysponowania środkami z ZFŚS pamiętać o obowiązku różnicowania przyznawanych świadczeń w zależności od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osób uprawnionych do korzystania z Funduszu.
O autorce:
Aneta Terlikowska-Bohaczek - główny księgowy jednostek sektora finansów publicznych, specjalista w zakresie rachunkowości budżetowej, trener szkoleń adresowanych do sektora finansów publicznych.
Zadaj pytanie: Forum