Prezes Ochotniczej Straży Pożarnej (dalej: OSP), która korzysta z mienia gminnego oddanego w użyczenie, nie jest wyłączony z możliwości równoczesnego sprawowania mandatu radnego w tej gminie. Gdyby jednak OSP prowadziła działalność gospodarczą i wykorzystywała mienie gminy, w której prezes OSP sprawuje mandat radnego, wówczas taka sytuacja wyklucza łączenie mandatu radnego z funkcjami pełnomocnika lub przedstawiciela prowadzonej działalności gospodarczej.
Kiedy prezes OSP może być też radnym
To, że dana osoba jest prezesem OSP, nie pozbawia jej możliwości kandydowania na radnego ani piastowania mandatu radnego. A to oznacza, że przynależność i pełnienie funkcji we władzach OSP nie jest wykonywaniem działalności podważającej zaufanie wyborców do radnego rady gminy.
Ochotnicza Straż Pożarna nie jest jednostką organizacyjną gminy. Dlatego wobec prezesa OSP nie znajdą zastosowania przepisy zakazujące łączenia mandatu radnego z funkcjami kierowników i zastępców jednostek gminnych (art. 24b ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym; dalej: ustawa o samorządzie gminnym).
Nie ulega wątpliwości, że wykonywanie przez OSP zadań statutowych i funkcji określonych w ustawie z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (dalej: ustawa o ochronie p.poż.) nie jest wyrazem prowadzenia działalności gospodarczej - w rozumieniu art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Stowarzyszenie jest zrzeszeniem o celach niezarobkowych, co oznacza, że statutowym celem stowarzyszenia nie może być prowadzenie działalności skierowanej na osiąganie zysku (art. 2 ust. 1 ustawy z 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach; dalej: Prawo o stowarzyszeniach). Może ono prowadzić działalność gospodarczą według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach (art. 34 Prawa o stowarzyszeniach). Dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia wolno przeznaczać jedynie do realizacji celów statutowych.
Zakaz łączenia mandatu
Radny nie powinien podejmować się dodatkowych zajęć mogących podważyć zaufanie jego wyborców (art. 24e ustawy o samorządzie gminnym). Szczególnym zakazem łączenia funkcji radnego z inną działalnością jest - wynikający z art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym - zakaz pełnienia przez radnego funkcji przedstawiciela lub pełnomocnika podmiotu, który by prowadził działalność gospodarczą wykorzystując mienie gminy. Zakaz ustanowiony przepisem art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym obowiązuje bez względu na przedmiot prowadzonej działalności gospodarczej, rodzaj majątku komunalnego i tytuł prawny.
W sytuacji gdy OSP prowadzi działalność gospodarczą wykorzystując mienie gminy pozbawia mandatu radnego osobę piastującą funkcję prezesa lub członka zarządu OSP w gminie, do której należy to mienie (art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym).
Kiedy nastąpi wygaśnięcie mandatu
Ochotnicza Straż Pożarna może prowadzić działalność gospodarczą jako stowarzyszenie wykorzystując mienie gminy. Osoby piastujące funkcję prezesa lub członka zarządu takiego stowarzyszenia nie mogą jednocześnie być na stanowisku radnego w gminie, do której należy dana nieruchomość. Naruszenie tych ograniczeń powoduje wygaśnięcie mandatu radnego. Z przepisów art. 24f ustawy o samorządzie gminnym i art. 190 ust. 1 pkt 2a i ust. 5 ustawy z 16 lipca 1998 r. - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (dalej: Ordynacja wyborcza) można wnioskować dwie sytuacje, których powstanie powoduje utratę mandatu radnego.
Pierwsza sytuacja
Jeśli radnym zostałaby osoba wykonująca przed złożeniem ślubowania funkcje zarządcze w podmiocie prowadzącym działalność gospodarczą wykorzystując mienie tej gminy, to przepisy art. 24f ust. 1a ustawy o samorządzie gminnym i art. 190 ust. 5 Ordynacji wyborczej zobowiązują radnego, aby w nieprzekraczalnym terminie do 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania zaprzestał sprawowania funkcji zarządczej w podmiocie prowadzącym taką działalność albo spowodował zaprzestanie prowadzenia wykorzystaniem mienia gminy.
Druga sytuacja
Wygaśnięcie mandatu radnego może nastąpić w trakcie trwania kadencji rady gminy i mieć źródło:
• w podjęciu się przez radnego pełnienia funkcji zarządczej w podmiocie prowadzącym działalność gospodarczą z wykorzystaniem mienia gminy,
• w rozpoczęciu prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia gminy przez podmiot, którego pełnomocnikiem lub przedstawicielem była osoba będąca radnym gminy.
Gdyby wspomniane sytuacje miały miejsce w trakcie trwania kadencji rady gminy, wówczas mandat radnego wygasałby odpowiednio z chwilą:
• objęcia funkcji prezesa OSP,
• rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej przez OSP, której prezesem jest radny.
Każdy fakt wygaśnięcia mandatu radnego na skutek naruszenia zakazu łączenia funkcji rada gminy powinna stwierdzać uchwałą. W przypadku bezskutecznego upływu 3-miesięcznego terminu do zrzeczenia się przez radnego określonej funkcji lub działalności, uchwałę o wygaśnięciu mandatu rada gminy podejmuje w terminie miesiąca liczonego od upłynięcia terminu do takiej rezygnacji. Gdyby zakaz łączenia funkcji z art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym radny naruszył w trakcie trwania kadencji, rada gminy zobowiązana jest wydać uchwałę o wygaśnięciu mandatu w terminie miesiąca od powstania przyczyn wygaśnięcia mandatu.
Wygaśnięcie mandatu radnego - stanowi nieodwracalny skutek prawny.
Wojciech Lachiewicz
Podstawy prawne:
• Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 163, poz. 1012)
• Ustawa z 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 79, poz. 855; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. nr 112, poz. 766)
• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. nr 173, poz. 1218)
• Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (j.t. Dz.U. z 2002 r. nr 147, poz. 1229; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 163, poz. 1015)
• Ustawa z 16 lipca 1998 r. - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (j.t. Dz.U. z 2003 r. nr 159, poz. 1547; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 96, poz. 607)
• Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (j.t. Dz.U. z 2007 r. nr 155, poz. 1095; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 141, poz. 888)