Według definicji zawartej na stronie Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju (MIR), rewitalizacja to kompleksowy proces przemian społecznych, ekonomicznych, przestrzennych i technicznych służących wyprowadzeniu ze stanu kryzysowego najbardziej zdegradowanych obszarów. W praktyce jednak proces rewitalizacji składa się z wielu projektów inwestycyjnych, zwłaszcza dotyczących infrastruktury. Zapewne większość z tych projektów będzie współfinansowana ze środków unijnych na lata 2014–2020. Rewitalizacja będzie bowiem jednym z głównych kierunków wsparcia. Jak informuje MIR, „na szeroko rozumiane działania rewitalizacyjne na lata 2014–2020 przewidziano co najmniej 25 mld zł, z czego ok. 22 mld zł będzie pochodzić z programów unijnych, a ok. 3 mld zł ze środków budżetu państwa oraz budżetów samorządów”. Realizując projekty rewitalizacyjne współfinansowane ze środków unijnych, nie uniknie się więc kwestii pomocy publicznej.
Zobacz również: Wsparcie innowacyjności z regionalnych programów operacyjnych
Brak pomocy publicznej
Podejście Komisji Europejskiej (KE) do pomocy publicznej w latach 2014–2020 znacząco zmieniło się w stosunku do poprzedniej perspektywy. Ogólnie, stało się ono bardziej restrykcyjne, zwłaszcza w odniesieniu do niektórych kierunków wsparcia (np. lotniska). Są jednak obszary, które skorzystały na zmianach. Należy do nich m.in. kultura, co jest bardzo dobrą wiadomością dla samorządów, również w kontekście rewitalizacji.
Ogólna zmiana nastawienia do pomocy publicznej obejmuje przede wszystkim przesunięcie ciężaru kontroli zgodności wsparcia z przepisami o pomocy publicznej z KE na państwo członkowskie. Wiąże się z tym istotna zmiana wzoru wniosku o wsparcie, w którym już nie wystarczy stwierdzić, że pomoc publiczna nie występuje. Trzeba bowiem uzasadnić takie stwierdzenie, przy czym swoboda argumentacji jest ograniczona. Należy m.in. szczegółowo wyjaśnić, na jakiej podstawie stwierdzono brak pomocy publicznej, i to w odniesieniu do wszystkich grup potencjalnych beneficjentów pomocy państwa.
– Uzasadnienie, że dofinansowanie nie stanowi pomocy publicznej, musi się opierać przede wszystkim na siatkach analitycznych i projekcie komunikatu KE w sprawie pojęcia pomocy publicznej (opublikowany na stronie unijnej Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji http://ec.europa.eu/competition/index_en.html – przyp. aut.) – tłumaczy ekspert ds. pomocy publicznej Roman Gąszczyk. – Dodatkowym, czysto technicznym, utrudnieniem jest w tym przypadku ograniczenie we wniosku liczby znaków na przedstawienie argumentów.
21 września br. KE wydała nowe siatki analityczne w wersji angielskiej. Można je znaleźć na stronie http://ec.europa.eu/competition/state_aid/studies_reports/state_aid_grids_2015_en.pdf. KE na razie nie planuje wydania nowych siatek analitycznych w wersji polskiej.
Brak pomocy publicznej trzeba udowodnić przy tym na każdym etapie realizacji projektu i wykorzystywania infrastruktury.
– W przypadku rewitalizacji istnienie korzyści, czyli jednej z przesłanek występowania pomocy publicznej, może się objawić na wszystkich poziomach realizacji i wykorzystywania inwestycji – informuje Roman Gąszczyk.
Przykładem może być zmodernizowanie hali produkcyjnej, przekształcenie jej na handlową i wynajmowanie powierzchni lokalnym przedsiębiorcom na preferencyjnych warunkach w celu pobudzenia lokalnej przedsiębiorczości.
– Jeżeli hala ta jest położona na terenach przygranicznych, to zapewne będzie miała wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi, a więc pomoc publiczna będzie występować – przestrzega Roman Gąszczyk.
Dlatego specjaliści zgodnie przekonują, że w zdecydowanej większości przypadków korzystniej podać we wniosku o dofinansowanie, że pomoc publiczna występuje, niż znaleźć podstawę jej dopuszczalności.
Występowanie pomocy publicznej
Efektem stwierdzenia występowania pomocy publicznej mogą być m.in. dwie sytuacje. Po pierwsze, wsparcie może być zgodne z przepisami unijnymi i nie podlegać notyfikacji w KE. Taką podstawą w przypadku projektów rewitalizacyjnych będzie najczęściej rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (dalej: GBER), czyli tzw. rozporządzenie ogólne o wyłączeniach blokowych. GBER obowiązuje od 1 stycznia 2015 r. i dotyczy m.in. projektów z zakresu kultury, infrastruktury sportowo-rekreacyjnej oraz infrastruktury lokalnej, czyli inwestycji, które zazwyczaj są podstawą rewitalizacji.
Po drugie, nie wiadomo, czy pomoc publiczna jest zgodna z przepisami, dlatego należy ją notyfikować w KE.
– Stwierdzenie, że nie ma pomocy publicznej, jest zawsze obciążone większym ryzykiem, niż uznanie, że pomoc publiczna w projekcie występuje, ale jest zgodna z przepisami, np. jest udzielana na podstawie GBER. Jeżeli więc inwestycja mieści się w GBER, to lepiej i bezpieczniej realizować projekt na jego podstawie – przekonuje Stefan Jarecki z Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju.
GBER zawiera wspólne zasady oceny oraz szczegółowe kryteria dotyczące konkretnych rodzajów pomocy. Te wspólne warunki uznania, że pomoc publiczna w danym przypadku jest dopuszczalna to:
1) realizacja celu leżącego we wspólnym interesie,
2) istnienie potrzeby interwencji państwa,
3) odpowiedniość (adekwatność) środka pomocy,
4) występowanie efektu zachęty,
5) zachowanie proporcjonalności pomocy,
6) przejrzystość udzielonej pomocy,
7) unikanie nadmiernych negatywnych skutków dla konkurencji i wymiany handlowej między państwami członkowskimi.
Zobacz również: Bariery w wykorzystaniu środków unijnych
Lokalność projektu
Warto się przyjrzeć zwłaszcza kwestii wpływu na wymianę handlową między państwami Unii Europejskiej. W poprzedniej perspektywie finansowej KE stała na stanowisku, że nie musi udowadniać rzeczywistego wpływu na wymianę handlową między państwami członkowskimi. Wystarczyła hipotetyczna możliwość wystąpienia tego wpływu. Obecnie się to zmieniło.
– Nowe podejście do tego problemu jest mniej restrykcyjne i wynika z siedmiu nowych decyzji KE w tej sprawie – twierdzi Stefan Jarecki.
Według nowej koncepcji, nie ma wpływu na wymianę handlową, gdy działalność ma charakter lokalny, co oznacza, że:
● wsparcie nie prowadzi do przyciągnięcia popytu ani inwestycji do danego regionu,
● wsparcie nie stwarza przeszkód dla zakładania przedsiębiorstw przez podmioty z innych państw członkowskich,
● towary i usługi mają charakter lokalny lub budzą zainteresowanie na określonym obszarze geograficznym,
● wpływ na rynki i konsumentów z sąsiednich państw członkowskich jest co najwyżej marginalny.
Lokalny charakter działalności mają więc z zasady m.in. baseny, muzea, szpitale, produkty kulturalne, teatry, centra konferencyjne, koleje linowe i wyciągi narciarskie.
W przypadku rewitalizacji zmiana podejścia KE w zakresie wpływu na wymianę handlową ma ogromne znaczenie np. dla projektów związanych z mieszkalnictwem komunalnym.
Przypadek mieszkań komunalnych, których modernizacja jest często ważnym elementem rewitalizacji, jest dość szczególny. Na pewno jest zaangażowanie środków publicznych, występuje korzyść, a pomoc ma charakter selektywny. Oczywiście, można się spierać, czy lokatorów traktować jak przedsiębiorców. Jednak najważniejsze z punktu widzenia projektów rewitalizacyjnych jest uznanie, że inwestycje dotyczące mieszkań komunalnych mają lokalny charakter, a tym samym nie mają wpływu na wymianę handlową między państwami UE.
– Dlatego w tym przypadku można uznać, że pomoc publiczna nie występuje – uważa Stefan Jarecki.
Tekst powstał po zorganizowanej w dniach 29–30 września br. przez Hallmark Events konferencji „Pomoc publiczna na projekty rewitalizacyjne – aspekty prawne i finansowe”. Jej patronem medialnym była Gazeta Samorządu i Administracji.
WIOLETTA KĘPKA
Autorka jest dziennikarką specjalizującą się w tematyce samorządowej
Polecamy serwis: Rozwój i promocja