Po trwających miesiąc pracach sejmowych Prezydent podpisał 26 lipca 2018 r. ustawę z 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja).
Ministerstwo Środowiska (dalej: MŚ), będące autorem projektu, dokonywanie zmian tłumaczy koniecznością realizacji postulatów samorządów województw w zakresie rozwiązania problemu porzucania odpadów w miejscach na ten cel nieprzeznaczonych, jak również w miejscach, w których zakończono działalność w zakresie gospodarki odpadami niezgodnie z obowiązującymi przepisami. Problemem wymagającym uregulowania są w ocenie tego resortu także nasilające się w ostatnim czasie zjawiska pożarów składowisk odpadów.
W ostatnich latach odnotowano aż 129 przypadków porzucania odpadów. W latach 2013-2017 organy administracji wszczęły 5236 postępowań mających na celu przymuszenie podmiotów odpowiedzialnych za nielegalne zgromadzenie odpadów do ich usunięcia, z czego aż 4933 przypadki dotyczyły postępowań o usunięcie przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta nielegalnie zgromadzonych odpadów, nie tylko w związku z działalnością prowadzoną w zakresie gospodarki odpadami, ale również na dzikich wysypiskach. W latach 2013-2017 organy administracji wszczęły 308 postępowań mających na celu przeprowadzenie wykonania zastępczego w odniesieniu do decyzji wydanych w postępowaniach egzekucyjnych, których koszt wyniósł ponad 12 mln zł.
Wprowadzone nowelizacją rozwiązania mają wyjść naprzeciw oczekiwaniom społecznym i zapobiegać negatywnym skutkom pozaprawnych działań dla życia i zdrowia ludzi oraz środowiska. Nowe reguły gospodarowania odpadami budzą jednak sporo emocji. W ocenie przedstawicieli branży, oprócz zakładanej poprawy sytuacji, niosą one bowiem ze sobą wiele zagrożeń - zarówno ekonomicznych, organizacyjnych, jak i logistycznych, a nawet ryzyko sparaliżowania w niektórych przypadkach procesów gospodarowania odpadami komunalnymi.
Zobacz: Gospodarka komunalna
Magazynowanie odpadów - nowe reguły
Spośród wielu uchwalonych rozwiązań w pierwszej kolejności trzeba zwrócić uwagę na skrócenie okresu magazynowania odpadów do jednego roku. Jest to zasadnicza zmiana, jeśli zważyć na to, że jak dotąd odpady, z wyjątkiem tych przeznaczonych do składowania, mogły być magazynowane nawet dłużej przez niż trzy lata.
Skrócenie okresu magazynowania odpadów do roku ustawodawca tłumaczy "występującymi nadużyciami". Mają one polegać na tym, że faktycznie okres magazynowania jest krótszy, natomiast firmy poświęcają część czasu magazynowania na zlikwidowanie spółki, prowadząc do uniknięcia odpowiedzialności za usunięcie odpadów. Na ile tego rodzaju proceder faktycznie ma miejsce, aby zmiany dotykały wszystkie podmioty zajmujące się gospodarką odpadami, tego MŚ już nie wyjaśnia.
Pomimo sygnalizowanych wątpliwości zaakceptowano rozwiązanie, aby w ramach zbierania odpadów maksymalna łączna masa wszystkich rodzajów odpadów, które jednocześnie są magazynowane w okresie roku, nie mogła przekroczyć połowy maksymalnej, łącznej masy wszystkich rodzajów odpadów, które mogą być magazynowane w okresie roku.
Nowością jest także nałożenie obowiązku prowadzenia wizyjnego systemu kontroli miejsc magazynowania lub składowania odpadów na posiadacza odpadów obowiązanego do uzyskania zezwolenia na zbieranie odpadów lub zezwolenia na ich przetwarzanie. Pomimo uwag składanych w toku procesu legislacyjnego, nie wprowadzono żadnych ograniczeń w ww. zakresie, tj. w zależności od rodzajów magazynowanych odpadów. W ocenie ustawodawcy przyjęcie takich rozwiązań ma ułatwić nadzór nad działalnością w zakresie gospodarowania odpadami, a "w przypadku pożaru pomoże ustalić przyczynę i ewentualnych sprawców takiego zdarzenia". Obowiązek prowadzenia wizyjnego systemu kontroli miejsc magazynowania lub składowania odpadów wejdzie w życie po upływie sześciu miesięcy, licząc od dnia ogłoszenia omawianej ustawy. Warto także pamiętać, że zgodnie z przepisami przejściowymi, jeśli w dacie wejścia w życie ustawy do zakończenia rozpoczętego wcześniej okresu magazynowania pozostało nie więcej niż rok, stosuje się przepisy dotychczasowe. Natomiast jeśli do zakończenia rozpoczętego okresu pozostało więcej niż rok, stosuje się przepisy nowe, a zatem planowany okres magazynowania odpadów zostanie de facto skrócony do roku.
Zobacz: Zarządzanie nieruchomościami
Nowy reżim w uzyskaniu zezwoleń
Analiza rozwiązań dotyczących przesłanek uzyskania zezwolenia na zbieranie i zezwolenia na przetwarzanie odpadów pozwala na wysunięcie wniosku, że pewno nie będzie łatwiej. W pierwszej kolejności należy wskazać na uzależnienie udzielenia przez właściwy organ zezwolenia od uprzedniego wydania opinii przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Organ ten będzie wydawać opinię w terminie określonym w art. 106 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego, a zatem nie dłuższym niż dwa tygodnie od doręczenia mu takiego żądania przez organ prowadzący postępowanie. W przypadku niewydania opinii we wskazanym terminie organ wydający decyzję będzie przyjmować, że wydano opinię pozytywną.
Niezależnie od powyższego trzeba mieć na uwadze, że zezwolenia nie tylko na przetwarzanie odpadów, na wytwarzanie uwzględniające przetwarzanie odpadów, lecz również na zbieranie odpadów wydawane będą dopiero po przeprowadzeniu przez wojewódzki inspektorat ochrony środowiska (WIOŚ), z udziałem przedstawiciela organu, kontroli instalacji, obiektu budowlanego lub jego części, w tym miejsc magazynowania odpadów, w zakresie spełniania wymagań ochrony środowiska. Ponadto decyzje powyższe będą mogły zostać wydane dopiero po przeprowadzeniu kontroli instalacji, obiektu budowlanego przez komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej w zakresie spełniania wymagań ochrony przeciwpożarowej. Negatywna opinia wyrażona przez ww. organy uniemożliwi ubiegającemu się uzyskanie pozytywnej decyzji.
Ubiegając się o uzyskanie decyzji, warto pamiętać o nowych elementach składanego wniosku, jak choćby dotyczących określenia szczegółowych warunków magazynowania odpadów, obowiązku dołączania do wniosku:
● zaświadczenia o niekaralności za przestępstwa przeciwko środowisku,
● decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, dla którego nie został uchwalony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego,
● dokumentu potwierdzającego prawo własności, prawo użytkowania wieczystego, prawo użytkowania albo umowę dzierżawy nieruchomości.
Mimo że na etapie prac legislacyjnych wskazywano, iż obowiązek sporządzania operatu przeciwpożarowego wykonany przez rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych "zwiększy koszty związane z rozpoczęciem działalności i nie stanowi gwarancji prawidłowej oceny stanu zabezpieczeń przeciwpożarowych", przyjęto w treści ustawy obowiązek dołączenia do wniosku o wydanie decyzji ww. operatu w przypadku, gdy organem wydającym decyzję jest marszałek województwa albo RDOŚ.
Obowiązkowe zabezpieczenie roszczeń
Wprowadzenie obowiązku ustanawiania zabezpieczenia roszczeń na etapie uzyskiwania zezwoleń jest w ocenie ustawodawcy rozwiązaniem, które ma zmniejszyć liczbę występujących problemów w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami.
Regulacje dotyczące zabezpieczenia roszczeń są rozbudowane. Przede wszystkim należy zauważyć, że nie tylko posiadacz odpadów obowiązany do uzyskania zezwolenia na zbieranie odpadów lub na przetwarzanie odpadów, ale także pozwolenia na wytwarzanie odpadów, uwzględniającego zbieranie lub przetwarzanie odpadów oraz pozwolenia zintegrowanego uwzględniającego zbieranie lub przetwarzanie odpadów, będzie miał obowiązek ustanowienia zabezpieczenia roszczeń, w wysokości umożliwiającej pokrycie kosztów wykonania zastępczego:
- decyzji nakazującej posiadaczowi usunięcie odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania,
- usunięcia odpadów i skutków prowadzonej działalności w razie cofnięcia zezwolenia.
Zabezpieczenie roszczeń może mieć formę depozytu, gwarancji bankowej, gwarancji ubezpieczeniowej lub umowy ubezpieczenia, a jego wysokość należy obliczać jako iloczyn największej masy odpadów, które mogłyby być magazynowane w instalacji, obiekcie budowlanym lub jego części lub miejscu magazynowania odpadów, oraz stawki zabezpieczenia roszczeń. Wysokości stawek zostaną określone w rozporządzeniu.
Obowiązkiem posiadacza odpadów będzie ponadto utrzymywanie ustanowionego zabezpieczenia roszczeń przez okres obowiązywania posiadanych zezwoleń i po jego zakończeniu, aż do czasu uzyskania ostatecznej decyzji o zwrocie wpłaconego zabezpieczenia.
Kary finansowe
Nowelizacja dodaje też kolejne przesłanki wymierzania administracyjnej kary pieniężnej. Administracyjną karę pieniężną organ wymierzy także za zbieranie odpadów lub ich przetwarzanie bez wymaganego zezwolenia, w wysokości nie mniejszej niż 10 tys. zł i nie wyższej niż 1 mln zł. W przypadku gdy karę wymierza się po raz drugi lub kolejny, wynosi ona jej dwukrotną wysokość.
Podobnie zagrożone administracyjną karą pieniężną będzie gospodarowanie odpadami niezgodnie z posiadanym zezwoleniem. W tym wypadku kara będzie się kształtować w wysokości od 1 tys. zł do 1 mln zł, z zastrzeżeniem jak powyżej.
Zobacz: Finanse
Istotne reguły przejściowe!
Zgodnie z nowelizacją do postępowań w sprawach wydania zezwoleń na zbieranie odpadów, zezwoleń na przetwarzanie odpadów oraz pozwoleń na wytwarzanie odpadów wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy stosować trzeba przepisy nowe, a zatem także te dotyczące m.in. wymogów wniosku o wydanie decyzji. W konsekwencji organ prowadzący sprawę będzie wzywał do uzupełnienia wniosku, a co za tym idzie - wydanie decyzji opóźni się w czasie. Natomiast podmiot posiadający tzw. pozwolenie zintegrowane obejmujące gospodarowanie odpadami obowiązany będzie wystąpić o zmianę decyzji w terminie jednego roku od wejścia w życie zmian w celu dostosowania jej do nowych wymogów, w tym w zakresie zabezpieczenia roszczeń. W przeciwnym razie pozwolenie to wygaśnie z mocy prawa.
Trzeba pamiętać, że podmiot posiadający zezwolenia na zbieranie, na przetwarzanie, na wytwarzanie odpadów lub pozwolenie zintegrowane, prowadzący magazynowanie lub zarządzający składowiskiem ma sześć miesięcy, licząc od daty wejścia w życie ustawy, aby zapewnić prowadzenie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów. Dla podmiotów posiadających zezwolenia w dacie wejścia w życie ustawy przewidziano obowiązek złożenia wniosku o zmianę posiadanej decyzji, spełniającego szczegółowe wymogi wynikające z nowych regulacji, pod rygorem wygaszenia obowiązującej decyzji.
Joanna Kostrzewska
radca prawny w kancelarii Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria prawna sp. k. w Poznaniu
Podstawa prawna
-
art. 1, art. 8-15 ustawy z 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1592)