Ma prawo uczestnictwa w postępowaniu przed sądem ale i badania, czy lokator rzeczywiście spełnia wymagania do otrzymania lokum z zasobu komunalnego.
W razie przyznania prawa do lokalu socjalnego osobie eksmitowanej, obowiązek jego dostarczenia ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia nieruchomości, która w drodze eksmisji zostanie opróżniona. Jeżeli sąd orzeknie o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego w stosunku do dwóch osób, to gmina ma obowiązek zapewnienia im co najmniej jednego lokalu socjalnego.
Lokale socjalne są wydzielane przez gminę z jej zasobu mieszkaniowego. Jest on tworzony przez jednostkę samorządu w celu zaspokajania potrzeb lokalowych członków wspólnoty samorządowej. Jego utrzymanie należy do jednego z podstawowych zadań własnych gminy.
Kompetencje w sprawie gospodarowania zasobami komunalnymi należą do rady gminy, która ma obowiązek podejmowania uchwał określających wieloletni program gospodarowania zasobem mieszkaniowym gminy. Powinien być on opracowywany na co najmniej 5 lat i precyzować między innymi zasady polityki czynszowej i warunki obniżania czynszu za wynajem lokali socjalnych. Rada gminy ma również obowiązek podejmowania uchwał określających szczegółowe zasady wynajmowania lokali wchodzących w skład zasobu.
Uchwała w przedmiocie wydzielenia z zasobu gminnego lokali przeznaczonych na cele socjalne powinna zawierać załącznik, w którym znajdzie się enumeratywne wskazanie mieszkań i ich adresów. Warto tutaj wskazać, że takie wydzielenie może obejmować również lokale zajęte. Nie chodzi bowiem o umożliwienie korzystania z nieruchomości w danym momencie, ale o określenie, że w danym momencie mieszkanie może zostać przeznaczone na cele socjalne po opuszczeniu go przez osoby korzystające z niego w danym czasie.
Proces eksmisyjny
Ze względu na szczególne obowiązki, jakie nakłada na gminę ustawa o ochronie praw lokatorów, ma ona prawo udziału w postępowaniu eksmisyjnym przed sądem. O toczącej się sprawie o eksmisję sąd informuje gminę właściwą ze względu na miejsce położenia nieruchomości podlegającej opróżnieniu. Sąd robi to z urzędu, dlatego gmina zawsze ma możliwość wstąpienia do sprawy. Jest to szczególnie istotne ze względu na to, że to właśnie ona ma obowiązek zapewnienia lokali socjalnych osobom eksmitowanym. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo do przystąpienia do postępowania w charakterze interwenienta ubocznego i stanięcia po stronie powoda. Zgodnie z art. 77 kodeksu postępowania cywilnego o swoim udziale w sprawie gmina powinna zawiadomić wcześniej sąd na piśmie, przy czym jednocześnie nie musi ona wykazywać swojego interesu prawnego w przystąpieniu do sporu.
INTERWENCJA UBOCZNA
Interwencja uboczna polega na zgłoszeniu i przystąpieniu do jednej ze stron do toczącego się procesu cywilnego osoby trzeciej, która ma interes prawny w tym, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na korzyść strony, do której przystąpił.
Gmina jako interwent
Do udziału gminy w sprawach o eksmisję stosuje się odpowiednio przepisy o interwencji ubocznej. Mają tutaj jednak miejsce trzy wyłączenia. Po pierwsze, niedopuszczalne jest zgłaszanie opozycji przez strony (czyli sprzeciwu odnośnie do udziału gminy w procesie). Zgłoszenie opozycji nakładałoby na gminę ciężar uprawdopodobnienia swojego interesu prawnego w rozstrzygnięciu na korzyść właściciela mieszkania. Dodatkowo skutkowałoby to koniecznością przeprowadzenia oddzielnej sprawy co do rozpatrzenia opozycji. Po drugie, gmina jest uprawniona do dokonywania wszystkich czynności w ramach postępowania. Nie mogą one jednak pozostawać w sprzeczności z oświadczeniami składanymi przez stronę, do której przystąpiła w postępowaniu. Jednostka samorządu terytorialnego powinna w tej materii zachować wyjątkową ostrożność. Przede wszystkim niedopuszczalne jest, aby mogła ona cofnąć czynności procesowe powoda. Trzecim i zarazem ostatnim wyłączeniem przepisów właściwych dla interwencji ubocznej we wskazanym przypadku jest zakaz wstępowania gminy na miejsce powoda. Zakaz ten jest wyjątkowo aktualny mimo jednoczesnej zgody obu stron występujących w procesie, czyli nawet gdy będzie to wynik kompromisu pomiędzy właścicielem mieszkania a pozwanym przez niego o eksmisję lokatorem. Zasadności takiego ograniczenia należy poszukiwać badając ewentualne skutki takiego wstąpienia w miejsce strony procesowej. Powodowałoby ono bowiem pełną sukcesję procesową, a więc gmina ponosiłaby wszystkie prawnomaterialne skutki związane z wytoczeniem powództwa.
Decyduje ustawa
Zgodnie z art. 510 par. 1 k.p.c. zainteresowanym w sprawie jest każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania. Osoba taka może wziąć udział w każdym stanie sprawy, aż do jej zakończenia w II instancji. Wstąpienie do sprawy wiąże się z nabyciem statusu jej uczestnika. W świetle podanych przepisów gmina może wziąć także udział w postępowaniu nieprocesowym o podział majątku wspólnego pomiędzy małżonkami lub dział spadku, o ile sąd orzeka w nim o opróżnieniu lokalu mieszkalnego. O interesie we wstąpieniu do sprawy przesądza tutaj ustawa o ochronie praw lokatorów i gmina nie musi wykazywać jego istnienia.
W postępowaniach, w trakcie których sąd orzeka o wydaniu lokalu, gmina może realizować swoje uprawnienia tylko w zakresie wyznaczonym jej interesem w sprawie. Oznacza to, że musi się on ograniczać do zagadnienia istnienia bądź braku uprawnień do otrzymania lokalu socjalnego. W tym zakresie jednostka samorządu terytorialnego ma także prawo zaskarżyć orzeczenie kończące postępowanie. Udział gminy w procesach o opróżnienie lokalu jest jak najbardziej zasadny. Dzięki temu dowiaduje się ona o potrzebach lokalowych swoich mieszkańców, co ma wpływ na skuteczniejsze wykonywanie obowiązku przeciwdziałania bezdomności, o którym traktuje art. 75 ust. 1 konstytucji.
UPRAWNIENIE DO LOKALU
Sąd obligatoryjnie orzeka o uprawnieniu do lokalu socjalnego wobec:
n kobiety w ciąży;
n małoletniego, niepełnosprawnego w rozumieniu przepisów ustawy o pomocy społecznej lub ubezwłasnowolnionego oraz sprawującego nad taką osobą opiekę i wspólnie z nią zamieszkałą;
n obłożnie chorego;
n emerytów i rencistów spełniających kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej
n osoby posiadającej status bezrobotnego;
n osoby spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały, jeśli osoby te utraciły tytuł prawny do lokalu wchodzącego w skład publicznego zasobu mieszkaniowego lub zajmowały go na podstawie stosunku prawnego nawiązanego ze spółdzielnią mieszkaniową albo towarzystwem budownictwa społecznego.
ADAM MAKOSZ
adam.makosz@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
n Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r. nr 43, poz. 296 ze zm.).