Jak ustala się opłaty za odpady?
Przy ustalaniu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, na podstawie art. 6k ust. 1 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.c.p.g.), rada gminy ma możliwość dokonania wyboru tzw. metody od gospodarstwa domowego jako jednej z czterech spośród wymienionych w art. 6j ust. 1 i ust. 2 u.c.p.g. Jednocześnie, zgodnie z art. 6k ust. 2a u.c.p.g., obowiązują tu różne stawki opłat przypisane indywidualnie w odniesieniu do każdej z tych metod. Tym samym, w odniesieniu do gospodarstwa domowego, rada gminy może ustanowić miesięczną stawkę opłaty za odpady komunalne zbierane i odbierane w sposób selektywny wyłącznie w odniesieniu do przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na jedną osobę ogółem - za gospodarstwo domowe.
Metoda uzależniająca wysokość pobieranej opłaty w odniesieniu do gospodarstwa domowego, choć prosta w swej konstrukcji, w dotychczasowej praktyce samorządów gminnych okazuje się jedną z bardziej kontrowersyjnych. Jakie elementy najczęściej wywołują istotne naruszenie obowiązujących przepisów i skutkują uchyleniem przyjętych przez rady gmin uchwał?
Polecamy: Jak przygotować się do zmian 2021
Czym jest gospodarstwo domowe?
Na gruncie u.c.p.g. nie została ustanowiona legalna definicja gospodarstwa domowego. Taki stan rzeczy powoduje, że w celu doprecyzowania regulacji ustanawianych na gruncie uchwały, rada gminy wprowadza własną definicję gospodarstwa domowego wyłącznie na potrzeby tej konkretnej uchwały. Tworzone definicje, analogicznie do formuły liczby mieszkańców zamieszkujących nieruchomość, wprowadzają element liczebny w gospodarstwie domowym. W praktyce wygląda to tak, że gospodarstwo domowe definiowane jest liczbą osób wspólnie zamieszkujących. Co do zasady pojęcia liczby osób w gospodarstwie domowym nie można utożsamiać z pojęciem gospodarstwa domowego, gdyż osoby zamieszkujące ze sobą nie muszą tworzyć gospodarstwa domowego.
Niezależnie jednak od intencji, rada gminy nie ma uprawnienia do tworzenia własnych definicji w sytuacji, w której w samej ustawie nie wskazano radzie takiej kompetencji. Takie działanie narusza art. 7 i art. 94 Konstytucji RP, a także § 135 i § 143 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 20 czerwca 2002 r. w sprawie "Zasad techniki prawodawczej", poprzez przekroczenie delegacji ustawowej.
|
Z ORZECZNICTWA Przepisy nie zawierają upoważnienia do tworzenia definicji "gospodarstwa domowego" na potrzeby uchwalenia stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Ustawa w art. 6j ust. 1 pkt 1 posługuje się pojęciem liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość. Przepisy u.c.p.g. posługują się jednolitym pojęciem gospodarstwa domowego, bez dalszego jego różnicowania na jedno- i wieloosobowe. U.c.p.g. nie zawiera definicji gospodarstwa domowego, ale nie zawiera też delegacji do utworzenia takiej definicji przez radę gminy. Rada gminy nie ma uprawnienia do objaśniania pojęć, które powinny być rozumiane w znaczeniu wynikającym z obowiązujących regulacji prawnych, w myśl zasady jednolitości prawa, albo w braku takich unormowań - w rozumieniu potocznym. Wyrok WSA w Białymstoku z 6 listopada 2020 r., sygn. akt I SA/Bk 610/20 |
Różnicowanie stawek opłat
Dokonując wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od gospodarstwa domowego, rada gminy nie ma uprawnienia do różnicowania stawek opłat w zależności od wielkości gospodarstwa domowego. Dla tej metody, w odróżnieniu od pozostałych dostępnych metod, możliwe jest zastosowanie wyłącznie jednej stawki opłaty od gospodarstwa domowego, bez względu na liczbę osób tworzących dane gospodarstwo domowe. Przy metodzie "od gospodarstwa domowego" nie jest dopuszczalny podział na więcej niż jedną stawkę według kryterium różnicującego gospodarstwa jednoosobowe i wieloosobowe. Ustawodawca dopuszcza zróżnicowanie stawek w zależności od przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na jedną osobę ogółem - za gospodarstwo domowe.
|
Z ORZECZNICTWA Użyte w art. 6j ust. 1 pkt 1 u.c.p.g. określenie "liczba mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość" oznacza co innego niż konstrukcja oparta na ilości mieszkańców gospodarstwa domowego. Osoby zamieszkujące nieruchomość nie muszą tworzyć gospodarstwa domowego. Ponadto osoba wchodząca w skład gospodarstwa domowego nie zawsze musi zamieszkiwać nieruchomość. Zatem może wystąpić różnica w wyniku wyliczenia opłaty stanowiącej iloczyn stawki opłaty i liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość oraz opłaty stanowiącej iloczyn stawki opłaty i ilości mieszkańców gospodarstwa domowego. Wyrok WSA w Olsztynie z 1 października 2020 r., sygn. akt I SA/Ol 399/20 |
Zróżnicowanie stawek opłaty ustalonej w odniesieniu do gospodarstwa domowego, według nieprzewidzianego w u.c.p.g. kryterium liczby osób w gospodarstwie domowym, stanowi istotne naruszenie art. 6j ust. 2a u.c.p.g. w związku z art. 6j ust. 2 u.c.p.g. Wskazany w art. 6j ust. 2a u.c.p.g. katalog w ramach dopuszczalnego różnicowania w odniesieniu do liczby osób wskazuje wyłącznie liczbę mieszkańców zamieszkujących nieruchomość, co do zasady nie można tego utożsamiać z liczbą osób w gospodarstwie domowym. Zatem niedopuszczalne jest ustalenie miesięcznej stawki w wysokości innej dla gospodarstwa np. jednoosobowego i innej dla gospodarstwa np. czteroosobowego (por. wyrok WSA w Białymstoku z 6 listopada 2020 r., sygn. akt 610/20 oraz z 9 listopada 2020 r., sygn. akt I SA/Bk 608/20).
|
Z ORZECZNICTWA Z żadnej regulacji u.c.p.g. nie wynika upoważnienie dla rady gminy do wprowadzenia w ramach metody wymienionej w art. 6j ust. 2 u.s.p.g. dodatkowego kryterium, jakim jest podział gospodarstw domowych na kategorie zależne od liczby osób w nich zamieszkujących i zróżnicowanie na tej podstawie wysokości stawki opłaty. Wyrok NSA z 6 maja 2016 r., sygn. akt II FSK 16/16 |
Krzysztof Adamczyk
audytor wewnętrzny z praktyką w jednostkach samorządu terytorialnego, ekspert w zakresie inwestycji i zarządzania projektami, dziennikarz specjalizujący się w tematyce prawa samorządowego, finansów publicznych oraz zamówień publicznych
Podstawa prawna
-
art. 6j ust. 2 i ust. 2a, art. 6k ust. 1 pkt 1, art. 6k ust. 2a pkt 4 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1439)