Działalność organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi (dalej: „OZZ”) określa ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: „PrAut”). Zgodnie z treścią art. 104 ustawy organizacjami zbiorowego zarządzania są stowarzyszenia zrzeszające twórców, artystów wykonawców, producentów oraz organizacje radiowe i telewizyjne, których celem statutowym jest zbiorowy zarząd oraz ochrona powierzonych im praw autorskich/pokrewnych, a także wykonywanie uprawnień wynikających z ustawy. Decyzją polskiego ustawodawcy OZZ-y funkcjonują w formule stowarzyszeń. Ponadto do wykonywania zbiorowego zarządu oraz możliwości korzystania z szeregu uprawnień przewidzianych dla OZZ przez PrAut, stowarzyszenie musi posiadać zezwolenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Obecnie w Polsce zezwoleniem takim dysponuje około 12 organizacji, największe wśród nich to m.in. ZAiKS, STOART, SAWP, ZPAV czy ZASP.
Zobacz również: Usługi nieodpłatnego wstępu do muzeum a prewspółczynnik
Obowiązki i zadania
W dużym uproszczeniu zadaniem OZZ-ów jest tzw. zbiorowy zarząd, który polega m.in. na udzielaniu zgody na korzystanie z utworów (licencji) do których prawa zostały im powierzone, pobieraniu wynagrodzeń od korzystających z utworów chronionych, a następnie ich rozdzielaniu pomiędzy uprawnionych. Obowiązkiem OZZ jest również przedkładanie tabel wynagrodzeń (określających minimalne stawki wynagrodzeń należnych z tytułu korzystania z utworów chronionych) do zatwierdzenia Komisji Prawa Autorskiego.
Wątpliwości związane z systemem funkcjonowania polskich organizacji zbiorowego zarządzania
OZZ-y odgrywają istotną rolę dla polskiego sektora kultury m.in. ze względu na skale przepływów, wartość zgromadzonego majątku, ilość zrzeszonych i reprezentowanych podmiotów, a także realizację zadań mających znaczenie systemowe dla kultury i własności intelektualnej, w związku z tym coraz większe zainteresowanie wzbudza model i zasady ich funkcjonowania. Rozwiązania przyjęte przez OZZ-y mają wpływ na interesy ich członków, reprezentowanych podmiotów, a w szczególności ogół społeczeństwa. Największe wątpliwości budzi fakt, że choć OZZ-y funkcjonują we wspomnianej wcześniej formie stowarzyszeń i ich cechą powinna być działalność niezarobkowa, to z analizy przedstawianych przez te podmioty corocznych sprawozdań finansowych i merytorycznych wynika, że gromadzą one potężne majątki. Analiza wspomnianych dokumentów wskazuje także, że sam sposób raportowania nie jest odpowiednio dopasowany do charakteru i specyfiki działalności OZZ-ów, a technika sprawozdawcza różni się między poszczególnymi organizacjami. Dla zwiększenia przejrzystości oraz zniwelowania wątpliwości związanych z funkcjonowaniem OZZ-ów model raportowy niewątpliwie powinien zostać bardziej ujednolicony i przejrzysty tak, aby zainteresowany odbiorca miał jasną i czytelną informację na temat działań i kondycji organizacji, a także mógł zweryfikować czy praktyki stosowane przez daną organizację prowadzą do wywiązywania się przez nią z powierzonych zadań.
Polecamy serwis: Usługi nieodpłatnego wstępu do muzeum a prewspółczynnik