Łamanie prawa polega na braku nowelizacji ustawy ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Od 11 lat na mocy wyroku TK powinna być znowelizowana w ten sposób, że prawo do świadczenia pielęgnacyjne (starego) otrzyma każda osoba niepełnosprawna (ściślej jej opiekun, który musi zrezygnować z pracy). W ustawie jest jednak wciąż ograniczenie (naprawdę trudno w to uwierzyć) mówiące, że świadczenie otrzymuje się tylko wtedy jak niepełnosprawność powstała do 18 roku życia. Trudno uwierzyć bo Trybunał Konstytucyjny uznał takie ograniczenie za niezgodne z Konstytucją RP, a sądy od 2014 r. seryjnie uchylają decyzje MOPS, które odmawiają przyznania świadczenia opiekunom osób, które stały się niepełnosprawne w wieku 30 lat, 40 lat, 50 lat itd. Dlaczego MOPS wydają od 11 lat niezgodne z prawem decyzje? Bo inaczej wojewodowie kolejnych rządów zabiorą gminom dofinansowania - wojewodowie udają, że nie wiedzą o wyroku TK i powołują się na ustawę, której nie znowelizował Sejm (ewentualnie twierdzą - wbrew wyrokom NSA - że w wyroku TK wcale nie chodzi o to, że Sejm ma znowelizować niekonstytucyjne przepisy, a do tego czasu stosuje się wyrok TK).
Sprawa jest skomplikowana. Bardzo. W 2014 r. Trybunał Konstytucyjny uznał jeden z przepisów o świadczeniu pielęgnacyjnym za niezgodny z Konstytucją (bo dyskryminacja, gdy niepełnosprawność powstała powyżej 18 roku życia). Zmiana miała poważne konsekwencje budżetowe (dziś około 5 mld zł rocznie). Sejm nie dostosował przepisu do wyroku TK i nie stosowały go (poza wyjątkami) MOPS - odmawiały świadczenia, gdy niepełnosprawność powstała później niż 18 rok życia. Ale stosowały go sądy (WSA I NSA). Jeżeli uparty (z większą siłą przebicia) opiekun poszedł do sądu po odmowie przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, to MOPS i gmina przegrywali.
MF będzie decydowało o sporze Sopotu z rządem za okres 2014 r. - 2018 r. Wydaje się, że to odległe daty, że stare sprawy? Nieprawda - do dziś MOPSy w całej Polsce czekają na rozstrzygnięcie w sprawie Sopotu. Bo Sopot stosował wyrok TK z 2014 r., dbał o interesy osób niepełnosprawnych (gdy niepełnosprawność np. powstała w wieku 60 lat) i został za to ukarany na kwotę 2,5 mln zł - wojewoda pomorski zażądał zwrotu tych pieniędzy jako wypłaconych bez podstawy prawnej (bo niepełnosprawność tylko poniżej 18 roku życia). Jeżeli rząd stanie po stronie Sopotu, to wszystkie MOPS w Polsce zaczną stosować prawo. Bo nie będą się bały, że wypłacą osobom niepełnosprawnym (opiekunom) pieniądze, a potem zostaną przez rząd wezwane do ich zwrotu.
Polecamy VAT 2025. Podatki część 2
Kalendarz 2026 [Kalendarz księgowego]
MOPS: Rząd może naprawić błąd w (starym) świadczeniu pielęgnacyjnym [3257 zł miesięcznie]
Od 10 lat trwa pat ze świadczeniem pielęgnacyjnym:
1) Trybunał Konstytucyjny w 2014 r. uznał, że świadczenie to należy się także osobie, która już jako starzec została osobą niepełnosprawną.
Przykład - Niepełnosprawność powstała w wieku 70 lat. Według wyroku TK z 2014 r. jest podstawa do przyznania świadczenia (dziś aż 3257 zł miesięcznie). Nie ma podstawy do takiej wypłaty według ustawy nie dostosowanej do wyroku TK (ustawa o świadczeniach rodzinnych).
2) Kolejne Sejmy (od 2014 r.) nie zmieniły przepisu, z którego wynika, że tylko niepełnosprawność powstała w młodości (do 18 roku życia albo 25 w przypadku studentów) może być podstawą tego świadczenia.
art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych wciąż brzmi tak:
Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:
1) nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub
2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.
Dlaczego Sejmy zignorowały wyrok TK z 2014 r.? Zmiana art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, to więcej o 142 000 osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego. W 2015 r. było to 1,4 mld zł rocznie. Wtedy świadczenie wynosiło 1200 zł miesięcznie. W 2025 jest prawie 3 razy wyższe.
3) Kolejne rządy (od 2014 r.) straszyły MOPS, że jak będą stosowały wyrok TK z 2014 r., to gminy będą wzywane do zwrotu dotacji budżetowych. Np. wojewoda pomorski wezwał Sopot do zwrotu 2,5 mln zł. Do dziś jest to nierozstrzygnięte. Pozostałe gminy nie chciały być w sytuacji Sopotu więc postępowały tak jak chciały rządy (od 2014 r. do dziś).
4) Wyrok TK ignorują więc MOPS. Bo boją się, że rząd (kolejny) zabierze im dotacje na to świadczenie (tak jak Sopotowi). Nie mogą jednak powiedzieć, że przecież postępują w zgodzie z przepisem, którego Sejm nie zmienił (wbrew TK). MOPS nie mogą mówić, że to wina Sejmu, gdyż od wielu lat gminy seryjnie przegrywają sprawy przed NSA, który nakazuje im stosować wyrok TK, a nie niekonstytucyjny art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych.
5) RPO wzywał do stosowania prawa Link Adam Bodnar jako RPO tak walczył z ówczesnym rządem w 2018 r.
Niedopuszczalne jest opieranie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie tej części ustawy o świadczeniach rodzinnych, której niekonstytucyjność stwierdził w 2014 r. Trybunał Konstytucyjny – wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich
To reakcja na stanowisko resortu rodziny, pracy i polityki społecznej, według którego przy przyznawaniu tego świadczenia odpowiednie organy mają bezwzględny obowiązek przestrzegania art. 17 ust. Ib ustawy
Akceptacja stanowiska resortu oznaczałaby, że w sprawie nie zapadło żadne orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego - wskazuje Adam Bodnar
Rzecznik zwrócił się do minister Elżbiety Rafalskiej o zrewidowanie stanowiska ministerstwa zaprezentowanego w piśmie z 9 kwietnia 2018 r. do Wojewody Pomorskiego w sprawie skutków wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 r. (sygn. akt K 38/13).
Jak widać wszystko to jest skomplikowane. I dodatkowo to artykuł o "starym" świadczeniu pielęgnacyjnym, które dziś można otrzymać jedynie na podstawie praw nabytych (na zasadzie kontynuacji praw nabytych przed 2024 r.). Opisany okres wadliwego stosowania przez MOPS przepisów dotyczy lat 2014 r. - 2024 r. I jest to wciąż aktualny temat. Bo za kilka tygodni rząd premiera D. Tuska będzie decydował co zrobić z tym węzłem gordyjskim.
Poniższa sonda może ułatwić zajęcie stanowiska czytelnikom nie znającym problematyki świadczenia pielęgnacyjnego:
Świadczenie pielęgnacyjne i MOPS. Czy rząd naprawi błędy poprzedników?
MOPS uznają, że jeżeli niepełnosprawność powstała po 18 roku życia (25. dla uczących się), to nie ma prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Tak jest zapisane w ustawie o świadczeniach rodzinnych. Winny w sposób oczywisty jest Sejm za okres od 2014 r. do 2024 r. Ale winne są także MOPS bo jak inaczej ocenić sytuację, że gmina przegrywa 4 sprawy przed WSA i NSA i wydaje kolejną sprzeczną z wyrokami decyzję administracyjną?
Staruszek stał się niepełnosprawny w wieku 68 lat (stopień znaczny). Syn opiekuje się ojcem. Nie otrzymał "starego" świadczenia pielęgnacyjnego bo niepełnosprawność nie powstała przed 18 rokiem życia. Syn znał wyrok TK z 2014 r., znał wyroki NSA i podnosił to w urzędzie, ale MOPS świadomie zignorował ten wyrok, pozbawiając pieniędzy rodzinę osoby niepełnosprawnej. I zrobił to w celu uniknięcia konfliktu z MF o odebranie dotacji do świadczenia pielęgnacyjnego.
O tu przykładowy wyrok: wyrok NSA sprzed prawie roku z 13 grudnia 2024 r. (I OSK 318/24) Link do wyroku NSA. Czytamy w nim, że:
Wbrew twierdzeniom skarżącego kasacyjnie organu, nie można również przyjąć, w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, że niezawarcie w Orzeczeniu Komisji Lekarskiej KRUS początkowej daty powstania niezdolności męża skarżącej do samodzielnej egzystencji stanowi o braku podstaw do zastosowania art. 24 ust. 2a u.ś.r. Trafne jest spostrzeżenie Sądu I instancji, że data powstania niepełnosprawności jest irrelewantna w kontekście negatywnych przesłanek przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Zauważenia bowiem wymaga, że wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. sygn. akt K 38/13 (Dz.U.2014.1443), z dniem 23 października 2014 r., art. 17 ust. 1b u.ś.r. w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, został uznany za niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.
Nawet SKO wiedzą, że tak nie można postępować
Co więcej coraz częściej nawet samorządowo kolegia odwoławcze (tak blisko będące spraw lokalnych w gminach) wskazują gminom, że tak nie można postępować. Przykładem jest wyrok NSA z 27 listopada 2024 r. OSK 3122/23.
SKO nie zgodziło się jednakże z organem I instancji w kwestii zaistnienia negatywnej przesłanki z art. 17 ust. 1b u.ś.r. W ocenie Kolegium nie jest dopuszczalne oparcie odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego na tej części przepisu art. 17 ust. 1b u.ś.r., która została przez Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13 uznana za niezgodną z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. W ocenie Kolegium decyzję odmowną uzasadniał natomiast brak spełnienia przez skarżącego przesłanki z art. 17 ust. 1 u.ś.r. Z przepisu tego wynika, że osoba wnioskująca o świadczenie pielęgnacyjne musi sprawować opiekę nad osobą niepełnosprawną w takim wymiarze, że w związku z tym rezygnuje lub nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, a między obiema tymi okolicznościami zachodzi bezpośredni związek przyczynowy.
Co dalej? Pozostaje czekać na decyzję Ministra Finansów. Wszyscy liczą, że skoryguje błąd poprzednich parlamentów i rządów.