Treść art. 20 Karty Nauczyciela wskazuje na dwie sytuacje faktyczne, które mogą stanowić podstawę rozwiązania za wypowiedzeniem umowy o pracę z nauczycielem, a mianowicie art. 20 ust. 1 pkt 1 który stosowany jest w przypadku całkowitej likwidacji szkoły i art. 20 ust. 1 pkt 2 który będzie miał zastosowanie w przypadku częściowej likwidacji szkoły albo w przypadku zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmiany planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnienie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć.
W niniejszym artykule odniosę się do drugiej podstawy prawnej rozwiązania z nauczycielem stosunku pracy.
Na początku należy wskazać, iż przedmiotowy przepis prawa z uwagi na użyty w nim zwrot „uniemożliwiających dalsze zatrudnienie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć” odnosi się do nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania i nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu zajęć.
W sytuacji gdy rozwiązanie stosunku pracy następuje z jednym nauczycielem uczącym danego przedmiotu, oprócz kwestii formalnych wypowiedzenia, zasadniczo zarzutu będzie mógł dotyczyć istnienia możliwości zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze czasu pracy w placówce oświatowej.
Jednakże w przypadku gdy danego przedmioty np. języka polskiego uczy kilku nauczycieli i dyrektor wypowiada stosunek pracy jednemu z nich wówczas kryteria doboru nauczyciela do rozwiązania stosunku podlegają ocenia sądu rozpoznającego sprawę, w sytuacji wniesienia przez nauczyciela odwołania (pozwu). Przedmiotowe kryteria powinny być dla nauczyciela obiektywne i jasne, nie mogą być dowolne i dyskryminacyjne.
Polecamy serwis: Oświata
Treść artykułu 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela nie zawiera wskazania przedmiotowych kryteriów, natomiast kryteria te zostały „wypracowane” w orzecznictwie Sądu Najwyższego. „Kryteria te powinny w pierwszej kolejności dotyczyć dorobku zawodowego (staż pracy, ocena pracy, kwalifikacje formalne i faktyczne), ale mogą się one odnosić także do sytuacji osobistej nauczyciela (stan rodzinny, posiadanie innych źródeł dochodu - np. emerytury) (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 11 stycznia 2005 r. I PK 159/2004). W orzecznictwie wskazuje się również jako jedno z kryteriów podstawę nawiązania stosunku pracy z nauczycielem podnosząc, iż zatrudnienie na podstawie mianowania podlega większej ochronie niż na podstawie umowy o pracę.
Jednocześnie należy podnieść, iż w przypadku sytuacji gdy danego przedmiotu naucza kilku nauczycieli dyrektor dokonując wyboru nauczyciela, z którym rozwiąże stosunek pracy winien odnieść do wszystkich nauczycieli. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się m.in. że dopuszczalne jest
rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem korzystającym z urlopu dla poratowania zdrowia (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 7 stycznia 2014 r. II PK 138/2013) czy przebywającym na zwolnieniu lekarskim.
Należy pamiętać wnosząc odwołanie (pozew) do sądu pracy, iż pozywamy placówkę oświatową, która jest pracodawcą, a nie, co niestety jeszcze czasami się zdarza, dyrektora szkoły.
W przypadku wypowiedzenia stosunku pracy przez pracodawcę, który musi nastąpić do końca maja danego roku, nauczyciel ma trzy możliwości zachowania. Pierwsza nie kwestionuje wypowiedzenia i w zależności od łączącego go z pracodawcą stosunku pracy otrzymuje odprawę – nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania 6 miesięczną, nauczyciel zatrudniony na podstawie umowy o pracę otrzymuje odprawę zależną od okresu zatrudnienia w tej szkole zgodnie z przepisami ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z 2003 r., Nr 90 poz.844 z późn. zm.).
Jednocześnie w tym przypadku należy wskazać, iż prawo nauczyciela do odprawy w związku z rozwiązanie stosunku pracy na powyższej podstawie prawnej nie wyłącza prawa do odprawy emerytalnej lub rentowej - Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 2 października 2008 r. I PK 54/2008.
W drugim przypadku nauczyciel może złożyć pisemne oświadczenie o przeniesienie w stan nieczynny w terminie 30 dni od dnia doręczenia wypowiedzenia z czym wiąże się szereg uprawnień i roszczeń po stronie nauczyciela (przedmiotowe przedstawię w odrębny artykule).
Po trzecie nauczyciel może wnieść odwołanie (pozew) do sądu pracy domagając się zasadniczo przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach albo odszkodowania. W przypadku takiej sytuacji zastanawiając się na złożeniem pozwu do sądu pracy oprócz analizy wypowiedzenia pod kątem formalnym, czy w przypadku gdy jesteśmy członkami związku zawodowego dopełnienia przez pracodawcę obowiązku zwrócenia się o zajęcie stanowiska do tego związku, powinniśmy odpowiedzieć na pytanie czy wystąpiły okoliczności, które uniemożliwiają zatrudnienie naszej osoby w pełnym wymiarze zajęć zasadniczo w ramach przedmioty, którego nauczamy. Wielokrotnie bowiem takie możliwości istnieją np. poprzez przydzielenie innym nauczycielom tego samego przedmiotu godzin ponadwymiarowych. Następnie natomiast powinniśmy przejść do kwestii oceny zastosowanych kryteriów do zwolnienia.
Podstawa prawna:
1. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. 2006 r., Nr 97, poz. 674 z późn. zm.) (stan prawny na dzień 13 kwietnia 2014 r.).
2. Ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z 2003 r., Nr 90, poz. 844 z późn. zm.) (stan prawny na dzień 13 kwietnia 2014 r.).
Zobacz również: Odpowiedzialność dyscyplinarna nauczyciela - postępowanie dyscyplinarne w pierwszej instancji