Zmiany w ustawie z 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne (dalej: Prawo geodezyjne) wprowadzono ustawą z 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne (dalej: nowelizacja Prawa geodezyjnego). Nowelizacja zawiera tylko dwie zmiany w art. 24 Prawa geodezyjnego i dotyczy jawności informacji o gruntach, budynkach i lokalach oraz nieodpłatności udzielania wypisu przez określone podmioty.
Informacja o gruntach, budynkach i lokalach
Ewidencja gruntów i budynków powinna zawierać określone informacje (patrz: tabela).
W ewidencji gruntów i budynków wykazuje się także:
• właściciela, a w odniesieniu do gruntów państwowych i samorządowych – inne osoby fizyczne lub prawne, w których władaniu znajdują się grunty i budynki lub ich części,
• miejsce zamieszkania lub siedzibę wymienionych wyżej osób,
• informacje o wpisaniu do rejestru zabytków,
• wartość nieruchomości.
Grunty rolne i leśne obejmuje się gleboznawczą klasyfikacją gruntów, przeprowadzaną w sposób jednolity dla całego kraju, na podstawie urzędowej tabeli klas gruntów. Ewidencję gruntów i budynków oraz gleboznawczą klasyfikację gruntów prowadzą starostowie. Wydają oni stosowne wypisy i wyrysy (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (dalej: WSA) z 19 czerwca 2006 r.), ponadto w orzecznictwie mowa jest o ewidencji jako zbiorze informacji (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (dalej: NSA) z 27 października 1998 r.) oraz o zmianach w ewidencji (wyrok NSA z 13 maja 1999 r.) – o szczegółach czytaj Z orzecznictwa.
Właściciele i użytkownicy nieruchomości mają obowiązek zgłaszać właściwemu staroście wszelkie zmiany danych objętych ewidencją gruntów i budynków w terminie 30 dni, licząc od dnia powstania tych zmian. Obowiązek ten nie dotyczy zmian danych wynikających z decyzji właściwych organów.
Informacje o gruntach, budynkach i lokalach zawiera operat ewidencyjny. Operat składa się z: map, rejestrów i dokumentów uzasadniających wpisy do tych rejestrów.
Jawność i powszechność
Od 1 kwietnia 2009 r. informacje o gruntach, budynkach i lokalach są jawne i powszechnie dostępne. Jednak nie dotyczy to wszystkich informacji. Jawne i powszechnie dostępne są tylko (art. 1 lit. a nowelizacji Prawa geodezyjnego):
1) dane z ewidencji gruntów i budynków określone w art. 20 ust. 1 Prawo geodezyjne (patrz: ramka),
2) informacje o wpisaniu do rejestru zabytków i wartość nieruchomości (art. 20 ust. 2 pkt 3 i 4 Prawa geodezyjnego).
A zatem dane dotyczące właściciela lub innych osób fizycznych lub prawnych, w których władaniu znajdują się grunty i budynki lub ich części, a także miejsca zamieszkania lub siedziby tych osób – art. 20 ust. 2 pkt 1 i 2 Prawa geodezyjnego – nie zostały objęte jawnością i pełnym dostępem.
Od 1 kwietnia 2009 r. wypisy i wyrysy z operatu ewidencyjnego wydaje się nieodpłatnie na żądanie:
• prokuratury,
• sądów, działających w sprawach publicznych,
• organów kontroli państwa w związku z wykonywaniem przez te organy ich ustawowych zadań,
• organów administracji rządowej oraz jednostek samorządu terytorialnego w związku z ich działaniami dotyczącymi praw do nieruchomości Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego.
Dlaczego wprowadzono zmiany
W intencji projektodawców nowelizacji Prawa geodezyjnego przepisy obowiązujące do 31 marca 2009 r., dotyczące dostępu do informacji, w sposób zasadniczy utrudniały potencjalnym inwestorom uzyskanie podstawowych informacji o interesujących ich nieruchomościach. Ograniczenie takie nie miało żadnego racjonalnego uzasadnienia. Znaczenie danych zawartych w ewidencji gruntów i budynków dla potencjalnego inwestora można porównać do danych zawartych w księdze wieczystej. Dotyczy to m.in. aktualnego stanu posiadania, powierzchni nieruchomości czy klasy gruntu, co ma znaczenie np. w przypadku możliwości wyłączenia gruntu z produkcji rolnej. W praktyce inwestor nie był w stanie dokonać wstępnego badania interesującej go nieruchomości bez wejścia w kontakt z jej właścicielem albo użytkownikiem wieczystym.
W porównaniu z poprzednim stanem prawnym, czyli przed nowelizacją Prawa geodezyjnego, rozszerzono krąg podmiotów uprawnionych do żądania wypisu. Chodzi o „inne podmioty” niż właściciel lub użytkownik nieruchomości, które mają interes prawny związany z gruntami, budynkami lub lokalami będącymi przedmiotem wypisu.
Konsekwencje zmian
Zasadniczą konsekwencją zmian wprowadzonych nowelizacją Prawa geodezyjnego jest obniżenie wpływów z opłat za wydanie wypisu. Opłaty te stanowią przychody Funduszu Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym, składającego się z funduszu centralnego oraz funduszy wojewódzkich i powiatowych (art. 41 ust. 1 Prawa geodezyjnego).
Ponadto można spodziewać się zwiększonej liczby podmiotów zgłaszających się o uzyskanie informacji o gruntach i budynkach objętych jawnością i powszechną dostępnością. W niektórych przypadkach będzie to wymagało np. zwiększenia liczby pracowników obsługujących interesantów w tym zakresie.
Z orzecznictwa
Skoro właściwy starosta prowadzi taką ewidencję, jest również organem właściwym do udzielania informacji poprzez wydawanie stosownych wypisów i wyrysów.
Wyrok WSA z 19 czerwca 2006 r., sygn. akt IV SA/Wa 625/06
Według NSA ewidencja gruntów jest tylko zbiorem informacji, w związku z czym wymaga dokonywania zmian, aby zachować aktualność nie tylko co do stanu faktycznego, ale i prawnego
Wyrok NSA z 27 października 1998 r., sygn. akt II SA 1094/98
Zmian w ewidencji dokonuje się na podstawie prawomocnych orzeczeń sądowych, aktów notarialnych, ostatecznych decyzji administracyjnych, a także innych aktów normatywnych. Jak stwierdził NSA, dotyczy to więc i zmiany przebiegu granicy, co wymaga przedstawienia odpowiedniej dokumentacji (sporządzonej w odpowiednich postępowaniach rozgraniczeniowych, podziałowych, scaleniowych i wymiany, sądowych w zakresie dowodów stanowiących podstawę rozstrzygnięć sądowych itp.
Wyrok NSA z 13 maja 1999 r., sygn. akt II SA 566/99
PODMIOTY UPRAWNIONE DO ŻĄDANIA WYDANIA WYPISU
Starosta wydaje wypis z operatu ewidencyjnego, zawierający dane osobowe właściciela lub osób władających nieruchomościami na żądanie:
• właścicieli lub osób fizycznych i prawnych, w których władaniu znajdują się grunty, budynki lub lokale będące przedmiotem wypisu
• podmiotów publicznych lub podmiotów niebędących podmiotami publicznymi, realizującymi zadania publiczne na podstawie odrębnych przepisów albo na skutek powierzenia lub zlecenia przez podmiot publiczny, które związane są z gruntami, budynkami lub lokalami będącymi przedmiotem wypisu
• innych podmiotów niż wyżej wymienione, które mają interes prawny związany z gruntami, budynkami lub lokalami będącymi przedmiotem wypisu
Sławomir Liżewski
Podstawy prawne:
• Ustawa z 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz.U. nr 42, poz. 334)
• Ustawa z 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne (j.t. Dz.U. z 2005 r. nr 240, poz. 2027; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 42, poz. 334)