Zasady wynagradzania członków gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych określa rada gminy w gminnych programach rozwiązywania problemów alkoholowych.
Treścią pytania, jak się wydaje, jest sytuacja, w której członkiem gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych jest radny gminy, który jako radny otrzymuje dietę, w oparciu o uchwałę podjętą na podstawie art. 25 ust. 4 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, i w związku z tym nie otrzymuje wynagrodzenia, które przysługuje członkom gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych na podstawie art. 41 ust. 5 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
Uprawnienie członków gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych do otrzymywania wynagrodzenia za pracę w tychże komisjach wynika z art. 41 ust. 5 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Przepis ten zobowiązuje radę gminy do określenia w corocznych, gminnych programach profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, wynagrodzenia dla członków tychże komisji. Brak w gminnym programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych postanowień dotyczących zasad wynagradzania członków komisji jest naruszeniem prawa, stanowiącym podstawę do stwierdzenia nieważności całego programu, ze względu na brak obligatoryjnego, wymaganego przez ustawodawcę elementu.
Prawo do diety oraz zwrotu kosztów podróży służbowych jest uprawnieniem przysługującym radnemu, na podstawie art. 25 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym. Rada gminy jest obowiązana ustalić zasady, na jakich świadczenia te będą wypłacane, przy czym rada nie może zupełnie pozbawić radnych tych świadczeń. Przy ustalaniu wysokości diet, zgodnie z brzmieniem art. 25 ust. 8 ustawy o samorządzie gminnym, rady powinny brać pod uwagę funkcje pełnione przez radnego. Oznacza to, że możliwe jest zróżnicowanie wysokości diet w zależności od funkcji pełnionych przez radnego nie tylko w samej radzie, lecz także w jej komisjach.
Bardzo pobieżna analiza przepisów, na podstawie których wypłacane są wynagrodzenia członków gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych oraz diety radnych gminy, pozwala na jednoznaczne stwierdzenie, że radnemu, który jest członkiem komisji antyalkoholowej, nie można przyznawać jedynie diety radnego, pomijając wynagrodzenie z tytułu członkostwa w komisji antyalkoholowej, gdyż jak nadmieniono wyżej, każde z tych świadczeń pieniężnych przyznawane jest na podstawie odrębnych podstaw prawnych.
Radny gminy otrzymuje dietę na zasadach określonych w uchwale podjętej na podstawie art. 25 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym za swoją pracę w radzie gminy. Nie ulega wątpliwości, że praca radnego, oprócz udziału w sesjach rady gminy, obejmuje również udział w komisjach rady gminy. Uchwały rad gmin, podejmowane na podstawie art. 25 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym, są najczęściej skonstruowane w ten sposób, że radni najaktywniejsi, członkowie największej liczby komisji rady gminy, otrzymują najwyższe diety.
Należy jednak mieć na uwadze, że gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych nie jest komisją, której powołanie umożliwia art. 21 ustawy o samorządzie gminnym. Gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych powstaje na mocy przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, której art. 41 ust. 3 stanowi, że „wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) powołują gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych (...)”. W skład gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych wchodzą osoby przeszkolone w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych (art. 41 ust. 4 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi).
Naczelny Sąd Administracyjny, orzekając o możliwości ustalenia jednej, zryczałtowanej diety, która zawierałaby również zwrot kosztów podróży radnych, stwierdził, że „nie zasługuje na aprobatę pogląd, z którego wynikałoby przyjęcie, że w skład diety radnego wchodzą również kwoty stanowiące zwrot kosztów podróży służbowych” (wyrok NSA z 5 października 1999 r., sygn. akt I SA/Łd 812/99, opubl. OwSS 2000/1/26). Podobnie wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 8 września 2003 r. (sygn. akt II SA/Kr 1413/03) stwierdzając, że „nieważny jest zapis uchwały, w którym mowa o diecie zryczałtowanej jako rekompensacie diet i zwrotu kosztów podróży radnych. Ustawa o samorządzie gminnym nie upoważnia do takiego sposobu obliczania diet łącznie ze zwrotem kosztów podróży. Oczywiste jest, że kwot kosztów podróży służbowych nie można włączyć do kwot diet, a tym bardziej do jakiejś zryczałtowanej ogólnej kwoty, obejmującej obie wartości”. Przytoczone wyroki świadczą o tym, że NSA za sprzeczną z obowiązującym prawem uznał praktykę łączenia w jednej uchwale świadczeń, które przysługują radnym na tej samej podstawie prawnej - art. 25 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym. W świetle powyższego ewentualne włączenie wynagrodzenia, które przysługuje radnemu, członkowi gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, z tytułu pracy w tej komisji, do jego diety radnego jest tym bardziej niedopuszczalne.
Leszek Trepka
PODSTAWA PRAWNA:
• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm.)
• Ustawa z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 2007 r. nr 70, poz. 473 z późn. zm.)