To Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia: tworzy, łączy, dzieli i znosi powiaty oraz ustala ich granice oraz ustala i zmienia nazwy powiatów oraz siedziby ich władz. Rada Ministrów, również w drodze rozporządzenia: tworzy, łączy, dzieli i znosi gminy oraz ustala ich granice, nadaje gminie lub miejscowości status miasta i ustala jego granice oraz ustala i zmienia nazwy gmin oraz siedziby ich władz. Zmiany, o których mowa, następują zawsze 1 stycznia nowego roku.
Rozporządzenia, o których mowa, mogą być wydane także na wniosek zainteresowanej rady powiatu, rady miasta na prawach powiatu lub rady gminy.
Łączenie powiatów to również połączenie miasta na prawach powiatu z powiatem mającym siedzibę władz w tym mieście. Z dniem takiego połączenia wygasają prawa powiatu posiadane dotychczas przez miasto.
Konieczna opinia
Wydanie rozporządzenia, np. tworzącego, łączącego lub dzielącego powiat, wymaga zasięgnięcia przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej opinii zainteresowanych rad powiatów albo rady miasta na prawach powiatu i rady powiatu - poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmian granic powiatów naruszających granice województw - dodatkowo opinii odpowiednich sejmików województw (przykład obok). Minister właściwy do spraw administracji publicznej może wystąpić także o opinie zainteresowanych rad gmin. W tym przypadku nie jest konieczne przeprowadzenie konsultacji z mieszkańcami gminy. W przypadku niewyrażenia opinii, o których mowa, w terminie trzech miesięcy od dnia otrzymania wystąpienia o opinię, wymóg zasięgnięcia jej uznaje się za spełniony.
Konsultacje z mieszkańcami dotyczące naruszającej granice województw zmiany granic powiatów albo powiatu i miasta na prawach powiatu, jeżeli zmiana granic wynika z wyłączenia tylko jednej gminy lub miasta na prawach powiatu, mogą zostać ograniczone przez sejmiki województw do mieszkańców odpowiedniego powiatu lub miasta na prawach powiatu objętego zmianą.
Wniosek rady
Wydanie rozporządzenia m.in. w sprawie utworzenie, połączenia lub podziału powiatu na wniosek odpowiednio rady powiatu, rady miasta na prawach powiatu lub rady gminy wymaga m.in.:
• opinii odpowiednio rad powiatów lub rady miasta na prawach powiatu objętych wnioskiem, poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmiany granic powiatu naruszającej granice województw - opinii sejmików województw,
• opinii rad gmin, których dotyczy wniosek,
oraz opinii wojewody właściwego dla powiatu lub miasta na prawach powiatu objętego wnioskiem.
Jest określony termin na występowanie z wnioskiem w sprawie zamian dotyczących powiatów. Rada powiatu, rada miasta na prawach powiatu lub rada gminy mogą występować z wnioskiem, o którym mowa, do ministra spraw wewnętrznych i administracji za pośrednictwem wojewody, tylko do 31 marca każdego roku.
Zmiany w gminach
Wydanie rozporządzenia, np. w sprawie podziału lub łączenia gminy na wniosek rady gminy, wymaga m.in.:
• opinii rad gmin objętych wnioskiem, poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmiany granic gminy naruszającej granice powiatów lub województw - opinii odpowiednich rad powiatów lub sejmików województw,
• opinii wojewody właściwego dla gminy lub gmin objętych wnioskiem.
Wniosek gminy
Rada gminy może wystąpić z wnioskiem w sprawie tworzenia, łączenia, dzielenia i zniesienia gminy oraz ustalenia jej granic, nadania gminie lub miejscowości statusu miasta i ustalenia jego granic oraz ustalenia i zmiany nazwy gmin oraz siedziby ich władz do ministra spraw wewnętrznych i administracji za pośrednictwem wojewody, w terminie do 31 marca każdego roku.
Właściwy wojewoda, nie później niż w ciągu 30 dni od dnia otrzymania wniosku, przekazuje go wraz ze swoją opinią, a w przypadkach, gdy wniosek obejmuje zmianę granic gmin naruszającą granice województwa, także z opinią odpowiedniego wojewody, ministrowi spraw wewnętrznych i administracji. Wnioski są rozpatrywane w ciągu roku od dnia złożenia, nie później jednak niż do 31 lipca roku poprzedzającego rok budżetowy, w którym ma nastąpić zmiana.
PRZYKŁAD
Trybunał o konsultacjach i wskazaniu obszarów gmin
Jeszcze w marcu 2003 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone wnioski kilku rad gmin i powiatów w sprawie zgodności z konstytucją i ustawami niektórych przepisów rozporządzenia Rady Ministrów dotyczącego ustalenia granic oraz zmian nazw i siedzib władz niektórych gmin i miast.
Na mocy tego rozporządzenia zmieniony został zakres terytorialny licznych jednostek samorządu terytorialnego. Przedstawiciele samorządów wskazywali, że Rada Ministrów nie dopełniła obowiązku zasięgnięcia opinii zainteresowanych rad gmin i powiatów. W związku z powyższym nie zostały również przeprowadzone przewidziane konsultacje z mieszkańcami tych terenów. Kolejny zarzut dotyczył tego, że Rada Ministrów zmieniła obszary gmin bez dokładnego określenia granic terenu podlegającego przekazaniu. Trybunał Konstytucyjny stwierdził m.in., że niesłuszny był zarzut gmin dotyczący wydania rozporządzeń bez wcześniejszego przeprowadzania konsultacji z mieszkańcami oraz zasięgnięcia opinii organów stanowiących gmin (art. 4 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym). Trybunał wskazał, że rady gmin poprzestały na wydaniu negatywnych opinii w sprawie zmiany granic, nie podjęły natomiast żadnych działań w kierunku realizacji swoich uprawnień konsultacyjnych. Zdaniem Trybunału wskazanie obrębów ewidencyjnych odłączanych od gmin obszarów w sposób wystarczający precyzuje nowe granice gmin. Wskazanie w taki sposób granic gmin nie jest zatem sprzeczne z art. 4 ustawy o samorządzie gminnym - wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 25 marca 2003 r., U 10/01.
CO WE WNIOSKU
W sprawach tworzenia, łączenia, dzielenia, znoszenia i ustalania granic gmin oraz nadawania gminie lub miejscowości statusu miasta i ustalania jego granic wniosek powinien zawierać informacje obejmujące m.in.:
• treść proponowanej zmiany wraz z uzasadnieniem,
• podstawowe dane statystyczne dotyczące liczby ludności na terenie objętym wnioskiem, a także powierzchni tego terenu,
• określenie szacunkowych kosztów jednorazowych i stałych wprowadzenia proponowanej zmiany,
• określenie szacunkowych planów dochodów i wydatków w następnym roku budżetowym gmin objętych wnioskiem - w przypadku wniosku w sprawie utworzenia gminy w wyniku podziału dotychczasowej gminy,
• wyniki konsultacji z mieszkańcami w podziale na jednostki pomocnicze gminy uwzględniające liczbę osób uprawnionych do głosowania, liczbę osób, które wzięły udział w konsultacjach, oraz liczbę oddanych głosów popierających, przeciwnych i wstrzymujących się. W przypadku wniosku o nadanie miejscowości statusu miasta przedstawia się oddzielnie wyniki konsultacji w gminie i miejscowości.
Zbigniew Kornat
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1592 ze zm.).
• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.).
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 9 sierpnia 2001 r. w sprawie trybu postępowania przy składaniu wniosków dotyczących tworzenia, łączenia, dzielenia, znoszenia i ustalania granic gmin, nadawania gminie lub miejscowości statusu miasta, ustalania i zmiany nazw gmin i siedzib ich władz oraz dokumentów wymaganych w tych sprawach (Dz.U. nr 86, poz. 943 ze zm.).