Akty prawa miejscowego są stanowione przez wojewodę i organy administracji zespolonej lub wójta gminy, a także przez radę lub zarząd powiatu oraz sejmik województwa. Konstytucja zalicza akty prawa miejscowego do źródeł prawa powszechnie obowiązującego na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Warunkiem wejścia w życie aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.
Konieczność wydania aktu
Podstawą wydania uchwały i zarządzenia jest przepis prawny, który upoważnia dany organ do uregulowania określonego zakresu spraw, wyznacza zadania lub kompetencje organu. Upoważnienia do stanowienia przepisów miejscowych mogą mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny. O tym, czy dane upoważnienie ma charakter obligatoryjny (zobowiązujący dany podmiot do wydania aktu prawa miejscowego) czy fakultatywny (zapewnia swobodę korzystania z upoważnienia), przesądza sposób, w jaki dane upoważnienie zostało sformułowane. Użyty zwrot, np. rada gminy wyda, określi, ustali, świadczy o obligatoryjnym charakterze upoważnienia. W przypadku upoważnień fakultatywnych używane jest sformułowanie - może określić. Organami właściwymi do stanowienia aktów prawa miejscowego są: rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa. Obowiązkową formą jest uchwała. Proces stanowienia prawa miejscowego przez organy jednostek samorządu terytorialnego obwarowany jest koniecznością zachowania stosownych procedur. Przy redakcji uchwały obowiązują obligatoryjne standardy, wprowadzone przez zasady techniki prawodawczej - załącznik do rozporządzenia prezesa Rady Ministrów z 20 czerwca 2002 r. (Dz.U. nr 100, poz. 908). Niekiedy postanowienia dotyczące zasad pracy nad projektem uchwały rady gminy, powiatu czy sejmiku województwa znajdują się w przepisach szczególnych. Jednym z takich wymogów jest poddawanie niektórych założeń lub projektów aktów prawnych opiniowaniu przez związki zawodowe.
Związkowa opinia
Zgodnie z ustawą o związkach zawodowych organizacja związkowa, reprezentatywna w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego, ma prawo opiniowania założeń i projektów aktów prawnych w zakresie objętym zadaniami związków zawodowych (nie dotyczy to założeń projektu budżetu państwa oraz projektu ustawy budżetowej).Organy władzy i administracji rządowej oraz organy samorządu terytorialnego kierują założenia albo projekty ww. aktów prawnych do odpowiednich władz statutowych związku, określając termin przedstawienia opinii nie krótszy jednak niż 30 dni. Termin ten może zostać skrócony do 21 dni ze względu na ważny interes publiczny. Skrócenie terminu wymaga szczególnego uzasadnienia. Bieg terminu na przedstawienie opinii liczy się od dnia następującego po dniu doręczenia założeń albo projektu wraz z pismem określającym termin przedstawienia opinii. Nieprzedstawienie opinii w wyznaczonym terminie uważa się za rezygnację z prawa jej wyrażenia. Warto pamiętać, że założenia albo projekty omawianych aktów prawnych m.in. organy samorządu terytorialnego przekazują również na odpowiedni adres elektroniczny wskazany przez właściwy organ statutowy związku, nie później niż w dniu ich doręczenia na piśmie. W przypadku odrzucenia w całości lub w części stanowiska związku właściwy organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego informuje o tym związek na piśmie, podając uzasadnienie swojego stanowiska. W razie rozbieżności stanowisk związek może przedstawić swoją opinię na posiedzeniu właściwej komisji sejmowej, senackiej lub samorządu terytorialnego.
Gdzie kierować opinie
Zgodnie z ustawą o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego za reprezentatywne organizacje związkowe uznaje się ogólnokrajowe związki zawodowe, ogólnokrajowe zrzeszenia (federacje) związków zawodowych i ogólnokrajowe organizacje międzyzwiązkowe (konfederacje), które spełniają łącznie dodatkowe kryteria, np. zrzeszają więcej niż 300 tys. członków będących pracownikami, czy działają w podmiotach gospodarki narodowej, których podstawowy rodzaj działalności jest określony w więcej niż w połowie sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). Obecnie warunki reprezentatywności spełniają trzy centrale związkowe NSZZ Solidarność, Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych i Forum Związków Zawodowych.
Sprawy związkowe
Należy pamiętać, że nie wszystkie projekty uchwał samorządowych będą podlegały zaopiniowaniu przez związki zawodowe. Dotyczy to tylko uchwał, których treść odnosi się wprost do określonego przedmiotu działalności związków zawodowych. Przykładowo takimi sprawami na pewno będą zasady wynagradzania nauczycieli czy innych grup zawodowych, regulaminy pracy czy przyznawanie dodatków do pensji.
Przed planowaniem
Kolejnym aktem prawnym przewidującym tryb opiniowania uchwał jednostki samorządu terytorialnego jest ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Na podstawie art. 17 pkt 6 lit. a) oraz b) tejże ustawy wójt, burmistrz albo prezydent miasta po podjęciu przez radę gminy uchwały o przystąpieniu do sporządzania planu miejscowego winien uzyskać opinie o projekcie planu gminnej lub innej właściwej komisji urbanistyczno-architektonicznej oraz od wójtów, burmistrzów gmin albo prezydentów miast, graniczących z obszarem objętym planem, w zakresie rozmieszczenia inwestycji celu publicznego o znaczeniu lokalnym. Gminne komisje urbanistyczno-architektoniczne pełniące funkcje organu doradczego składają się z osób o wykształceniu i przygotowaniu fachowym związanym bezpośrednio z teorią i praktyką planowania przestrzennego, w tym co najmniej w połowie z osób rekomendowanych przez branżowe stowarzyszenia i samorządy zawodowe.
Pominięcie konsultacji
Zgodnie z utrwalonymi poglądami orzecznictwa oraz doktryny uchylenie się organu samorządu terytorialnego od zasięgania opinii związku zawodowego stanowi naruszenie prawa dające podstawę do podjęcia przez organ nadzoru czynności przewidzianych w ustawie o samorządzie terytorialnym - uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 17 czerwca 1993 r., sygn, akt I PZP 2/93. W uzasadnieniu do uchwały wskazano, że od oceny organu nadzoru zależy, czy uchybienie obowiązkowi zasięgnięcia opinii związku zawodowego o projekcie uchwały organu gminy zawierającym przepisy wykonawcze do ustawy uzna on za powodujące stwierdzenie nieważności uchwały w całości lub w części, czy też ograniczy się do wskazania, że uchwałę wydano z naruszeniem prawa i utrzyma akta jednostki samorządu terytorialnego w mocy.
4 ETAPY PRZEBIEGU PROCESU OPINIOWANIA UCHWAŁY W SPRAWIE WYNAGRADZANIA
1 Projekt do związków. Gmina kieruje do związku zawodowego projekt uchwały w sprawie zasad wynagradzanie nauczycieli
2 Termin na zajęcie stanowiska. Związek zawodowy ma 30 dni na zajęcie stanowiska w sprawie projektu uchwały
3 Odrzucenie opinii związku. W razie odrzucenia stanowiska związku, właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego informuje o tym związek na piśmie, podając uzasadnienie swojego stanowiska
4 Zakończenie konsultacji. Pisemna informacja kończy procesu konsultacji
KIEDY POTRZEBNE KONSULTACJE
Konsultacji ze związkami zawodowymi wymagają m.in. uchwały w sprawach:
• zasad wynagradzania nauczycieli i ustalania dodatków
• zasady wynagradzania innych grup zawodowych i ustalania regulaminów pracy
• uchwała intencyjna o zamiarze likwidacji szkoły
• uchwała o likwidacji szkoły lub placówki oświatowej
Konsultacji ze związkami zawodowymi nie wymagają m.in. uchwały w sprawach:
• opłat za wodę
• o charakterze podatkowym
• ustalenie czynszów za najem lokali.
obowiązków dotyczących utrzymania czystości i porządku w gminie
Łukasz Sobiech
lukasz.sobiech@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm.).
• Ustawa z 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz.U. nr 100, poz. 1080 ze zm.).
• Ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. nr 80, poz. 717 ze zm.).
• Rozporządzenie prezesa Rady Ministrów z 20 czerwca 2002 r. w sprawie zasad techniki prawodawczej (Dz.U. nr 100, poz. 908).