Najczęściej zwierzęta są źle traktowane przez ich właścicieli oraz właścicieli schronisk dla bezdomnych zwierząt.
Wielu zdarzeń można by uniknąć, gdyby w porę zareagowały odpowiednie służby, w tym straż miejska. Osoby indywidualne, które były świadkami znęcania się nad zwierzętami, często tłumaczą, że nie wiedziały, jakie i gdzie mogą podjąć interwencje.
Aktualnie obowiązujące przepisy, tj. przede wszystkim ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (dalej: ustawa o ochronie zwierząt) oraz ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: ustawa o czystości i porządku w gminie) nakładają na samorządy konkretne obowiązki dotyczące traktowania zwierząt.
Czym jest znęcanie
Ustawa o ochronie zwierząt w art. 6 ust. 2 definiuje znęcanie się nad zwierzętami jako zadawanie albo świadome dopuszczanie do zadawania bólu lub cierpień, m.in. przez:
1) umyślne zranienie lub okaleczenie zwierzęcia,
2) bicie przedmiotami twardymi i ostrymi lub zaopatrzonymi w urządzenia obliczone na sprawianie specjalnego bólu, bicie po głowie, dolnej części brzucha, dolnych częściach kończyn,
3) transport zwierząt, w tym zwierząt hodowlanych, rzeźnych i przewożonych na targowiska, przenoszenie lub przepędzanie zwierząt w sposób powodujący ich zbędne cierpienie i stres,
4) używanie uprzęży, pęt, stelaży, więzów lub innych urządzeń zmuszających zwierzę do przebywania w nienaturalnej pozycji, powodujących zbędny ból, uszkodzenia ciała albo śmierć,
5) złośliwe straszenie lub drażnienie,
6) utrzymywanie w niewłaściwych warunkach bytowania, w tym utrzymywanie ich w stanie rażącego niechlujstwa oraz w pomieszczeniach albo klatkach uniemożliwiających im zachowanie naturalnej pozycji,
7) porzucanie, a w szczególności psa lub kota, przez właściciela bądź przez inną osobę, pod której opieką zwierzę pozostaje,
8) stosowanie okrutnych metod w chowie lub hodowli,
9) organizowanie walk zwierząt.
Co może wójt, burmistrz, prezydent
Przepisy ustawy o ochronie zwierząt przyznają wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) konkretne uprawnienia, gdy otrzyma informację o niewłaściwym traktowaniu zwierzęcia.
Wójt rozstrzyga o przekazaniu odebranego zwierzęcia:
1) schronisku dla zwierząt, jeżeli jest to zwierzę domowe lub laboratoryjne, albo państwowej jednostce organizacyjnej prowadzącej gospodarstwo rolne, jeżeli jest to zwierzę gospodarskie lub
3) ogrodowi zoologicznemu lub schronisku dla zwierząt.
Taka decyzja podejmowana jest z urzędu lub na wniosek policji, lekarza weterynarii lub upoważnionego przedstawiciela organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt. Decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu.
Przekazanie zwierzęcia następuje za zgodą podmiotu, któremu zwierzę ma być przekazane. W przypadku braku takiej zgody zwierzę może zostać nieodpłatnie przekazane innej osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej, która zapewni mu właściwą opiekę.
Tryb odwoławczy
Od decyzji wójta przysługuje prawo wniesienia odwołania do samorządowego kolegium odwoławczego w terminie 3 dni od daty doręczenia decyzji. Samorządowe kolegium odwoławcze rozpoznaje odwołanie w terminie 7 dni.
Przypadki niecierpiące zwłoki
Ustawa o ochronie zwierząt przewiduje możliwość odebrania zwierzęcia jeszcze przed wydaniem takiej decyzji.
W przypadkach niecierpiących zwłoki, gdy dalsze przebywanie zwierzęcia u dotychczasowego właściciela lub opiekuna zagraża jego życiu, policjant, a także upoważniony przedstawiciel organizacji społecznej, może odebrać mu zwierzę, zawiadamiając o tym wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
Po odebraniu zwierzęcia kosztami transportu, utrzymania i koniecznego leczenia obciąża się jego dotychczasowego właściciela lub opiekuna.
Decyzja wójta o odebraniu zwierzęcia jest tymczasowa. Ostatecznie o jego losie rozstrzyga prowadzone równolegle w tej sprawie postępowanie karne. Odebrane zwierzę podlega zwrotowi, jeżeli sąd nie orzeknie jego przepadku, a także jeżeli postępowanie karne w tej sprawie zostanie umorzone.
Kontrola schronisk
Uprawnienia wójta wobec osób prowadzących schroniska dla bezdomnych zwierząt wynikają z przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
Osoby te muszą legitymować się zezwoleniem na prowadzenie tego rodzaju działalności. Zezwolenia udziela w drodze decyzji wójt właściwy ze względu na miejsce świadczenia usług (art. 7 ust. 1 pkt 4 i ust. 6 ustawy o czystości i porządku w gminie).
Wójt jest uprawniony, a w sytuacji otrzymania przez niego sygnału o niewłaściwym traktowaniu zwierząt, wręcz zobowiązany do kontroli schronisk w zakresie zgodności wykonywanej działalności z udzielonym zezwoleniem.
Jeżeli podmiot, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie schroniska dla bezdomnych zwierząt, nie wypełnia wymagań określonych w zezwoleniu, wójt wzywa go do niezwłocznego zaniechania naruszania tych warunków. Jeżeli mimo wezwania schronisko nadal narusza te warunki, wójt cofa, w drodze decyzji, zezwolenie bez odszkodowania.
KARY ZA ZNĘCANIE
Osoba, która: zabiła, uśmierciła zwierzę albo znęca się nad nim, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. (...). A gdy działa ze szczególnym okrucieństwem, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. (art. 37 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie zwierząt).
Cezary Widomski
Podstawy prawne:
• Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (j.t. Dz.U. z 2003 r., nr 106, poz. 1002; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 18, poz. 97)
• Ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (j.t. Dz.U. z 2005 r. nr 236, poz. 2008; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 18, poz. 97)