Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (dalej: ustawa o pracownikach samorządowych) przewiduje możliwość odwołania się od oceny okresowej do kierownika jednostki, w której zatrudniony jest pracownik samorządowy. Czy pracownik może wnieść takie odwołanie również do sądu? Sprawę rozstrzygnął Sąd Najwyższy (dalej: SN).
Krótko o ocenianiu
Kwestię oceny pracowników samorządowych reguluje art. 27 ustawy o pracownikach samorządowych. Ocenom podlegają pracownicy samorządowi zatrudnieni na stanowiskach urzędniczych, w tym kierowniczych. Nie podlegają zatem ocenom pracownicy zatrudnieni na stanowiskach doradców i asystentów oraz pracownicy pomocniczy i obsługi. Ocena dokonywana jest nie rzadziej niż raz na 2 lata i nie częściej niż raz na 6 miesięcy, a dokonuje jej bezpośredni przełożony ocenianego pracownika. Przedmiotem oceny jest wywiązywanie się przez pracownika z obowiązków, zarówno wynikających ze statusu pracownika samorządowego, jak i czynności wynikających z zakresu obowiązków wykonywanych na zajmowanym stanowisku.
Po dokonaniu oceny bezpośredni przełożony ma obowiązek niezwłocznego jej doręczenia zarówno ocenianemu pracownikowi, jak i kierownikowi jednostki, w której ten pracownik jest zatrudniony.
Procedura odwoławcza
Możliwość wniesienia przez pracownika samorządowego odwołania od ceny okresowej reguluje w art. 27 ust. 5 ustawy o pracownikach samorządowych. Zgodnie z procedurą przewidzianą w tym przepisie pracownikowi samorządowemu przysługuje odwołanie do kierownika jednostki, w której jest on zatrudniony, w terminie 7 dni od dnia doręczenia oceny. Odwołanie jest rozpatrywane w terminie 14 dni od dnia wniesienia. Przewidziano też sposób postępowania w przypadku uwzględnienia odwołania. Przewiduje on, że w tym przypadku można postąpić dwojako:
1) zmienić ocenę albo
2) dokonać jej po raz drugi.
Pracownik ma możliwość odwołania się od każdej otrzymanej oceny, nie tylko od oceny negatywnej. Otrzymanie przez pracownika oceny negatywnej skutkuje natomiast koniecznością dokonania oceny po raz drugi (jednak nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zakończenia poprzedniej oceny).
W razie wniesienia odwołania od oceny innej niż negatywna oceniający nie jest związany wskazanym 3-miesięcznym terminem.
Zaskarżenie oceny do sądu
Ustawa o pracownikach samorządowych wprowadziła procedurę odwoławczą od oceny na drodze służbowej, nie przewidując wprost możliwości zaskarżenia oceny do sądu.
Nie ma jednoznacznego wskazania, czy kwestia oceniania pracowników samorządowych może zakończyć się wniesieniem powództwa do sądu pracy z tytułu niewłaściwej ich zdaniem oceny okresowej. Wątpliwości te rozwiał SN w postanowieniu z 4 lutego 2009 r., sygn. akt II PK 226/08 (patrz: Geneza orzeczenia SN).
Czytaj także: Ocena okresowa pracownika samorządowego>>
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy przyjął w omawianym przypadku (patrz: Geneza orzeczenia SN) dopuszczalność drogi sądowej. Zdaniem SN zależy ona od okoliczności faktycznych uznanych przez powoda jako podstawa roszczenia i wskazanych w pozwie. Warunkiem dopuszczenia drogi sądowej nie powinna być w tym wstępnym etapie ocena istnienia roszczenia powoda. W opinii SN, jeżeli powód wskazuje jako podstawę roszczenia zdarzenia prawne wywołujące skutki w zakresie stosunków cywilnoprawnych, a więc także w zakresie stosunków prawa pracy, to nawet jeżeli zdarzenia przytaczane przez powoda nie są rzeczywiste albo nie rodzą skutków prawnych, należy uznać dopuszczalność drogi sądowej.
W omawianej sprawie, zdaniem SN, źródłem roszczenia jest stosunek pracy. To, czy roszczenie jest zasadne, można ocenić dopiero po przeprowadzeniu postępowania cywilnego.
Droga sądowa jest dopuszczalna, jeśli powód opiera swoje roszczenia na zdarzeniach prawnych, które mogą być źródłem stosunków cywilnoprawnych. Dla porównania SN wskazał na postanowienie z 16 marca 2000 r., sygn. akt PKN 723/99.
Sąd podkreślił ponadto, że brak w ustawie o pracownikach samorządowych regulacji, jaka znalazła się w ustawie o służbie cywilnej, przewidującej możliwość odwołania się do sądu pracy w razie nierozpatrzenia sprzeciwu w terminie albo nieuwzględnienia sprzeciwu od oceny okresowej, nie jest argumentem przemawiającym za niedopuszczalnością drogi sądowej.
Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie sądu okręgowego oraz postanowienie sądu rejonowego – sądu pracy i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
GENEZA ORZECZENIA SN
Przyczyną wydania przez SN postanowienia było wniesienie pozwu skierowanego przeciwko miejskiemu ośrodkowi pomocy społecznej, w którym powódka domagała się uchylenia sporządzonej oceny okresowej. Sąd rejonowy – sąd pracy odrzucił postanowieniem pozew powódki, powołując się na przepisy ustawy o pracownikach samorządowych, które nie przewidują możliwości odwołania się do sądu od negatywnej oceny okresowej. Powódka złożyła zażalenie na postanowienie sądu rejonowego, wskazując, że wobec istniejącej luki prawnej, w zakresie możliwości odwołania się od negatywnej opinii okresowej do sądu analogicznie należy stosować przepisy ustawy z 26 sierpnia 2006 r. o służbie cywilnej (dalej: ustawa o służbie cywilnej). Powódka zwróciła ponadto uwagę na fakt, że brak możliwości wystąpienia na drogę sądową w celu dokonania weryfikacji oceny może stanowić naruszenie konstytucyjnego prawa do ochrony dobrego imienia.
Postępowanie w II instancji
Konsekwencją wniesienia zażalenia było wydanie przez sąd okręgowy – sąd pracy i ubezpieczeń społecznych postanowienia o oddaleniu zażalenia. Sąd uzasadniał swoją decyzję tym, że w art. 27 ustawy o pracownikach samorządowych nie przewidziano możliwości weryfikacji ocen okresowych w postępowaniu sądowym. Zdaniem sądu II instancji wskazana regulacja jest zasadna, gdyż skutkiem 2-krotnego wydania opinii negatywnej wobec pracownika samorządowego jest rozwiązanie stosunku pracy z takim pracownikiem. Decyzja o rozwiązaniu stosunku pracy podlega natomiast kontroli sądowej.
Powódka wniosła od tego orzeczenia skargę kasacyjną, w której zarzuciła naruszenie prawa materialnego art. 43 ust. 1 i 2 obecnej ustawy o pracownikach samorządowych w związku z art. 94 pkt 9 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy. Naruszenie prawa polegało na błędnym zastosowaniu tych przepisów i przyjęciu, że powódce nie przysługiwało odwołanie do sądu od negatywnej opinii okresowej. Uzasadniając wniesioną skargę podkreślono, że utożsamianie prawa do odwołania się od negatywnej oceny z prawem odwołania się od wypowiedzenia umowy o pracę jest niepoprawne, gdyż rozwiązania te służą różnym celom. Powódka podkreśliła ponadto, że przy przyjęciu takiego założenia, pracownik samorządowy jest pozbawiony możliwości weryfikacji przez sąd pierwszej oceny okresowej.
Podstawy prawne:
● Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. nr 223, poz. 1458)
● Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 115, poz. 958)
● Ustawa z 26 sierpnia 2006 r. o służbie cywilnej (Dz.U. nr. 170, poz. 1218) – nie obowiązuje