Radni uzyskują mandat, gdy następuje ogłoszenie wyników wyborów. Podobnie jest w przypadku wójtów, burmistrzów i prezydentów miast (dalej: wójtów).
Jednak aby rozpocząć wykonywanie zadań, samorządowcy muszą złożyć ślubowanie. Do tego czasu mandaty radnych i wójtów pozostają de facto w zawieszeniu. Nie mają uprawnień przysługujących radnym czy wójtom, nie wykonują ich obowiązków.
Ślubowanie radnego
Radny powinien złożyć ślubowanie na pierwszej sesji nowo wybranej rady lub sejmiku, jeżeli jest na niej obecny. Wynika to pośrednio z przepisów regulujących ślubowanie radnych (art. 23a ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym; dalej: ustawa o samorządzie gminnym, art. 20 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym; dalej: ustawa o samorządzie powiatowym i art. 22 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa; dalej: ustawa o samorządzie województwa). Stanowią one, że radni nieobecni na pierwszej sesji rady lub sejmiku składają ślubowanie na pierwszej sesji, na której są obecni.
Radni gmin muszą ślubować w ten sposób, że po odczytaniu roty wywoływani kolejni radni powstają i wypowiadają słowo „ślubuję”, mogą też dodać „Tak mi dopomóż Bóg”. W przypadku radnych powiatów i województw przepisy nie regulują sposobu ślubowania.
Pierwszą sesję nowo wybranej rady lub sejmiku powinien zwołać przewodniczący rady (sejmiku) poprzedniej kadencji na dzień przypadający w ciągu siedmiu dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów do rad na obszarze całego kraju. Jeżeli tego nie uczyni, sesję zwołuje komisarz wyborczy na dzień przypadający w ciągu 21 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników (art. 20 ustawy o samorządzie gminnym, art. 15 ustawy o samorządzie powiatowym i art. 21 ustawy o samorządzie województwa). Termin siedmiu dni na zwołanie pierwszych sesji nowo wybranych rad należy liczyć od dnia ogłoszenia obwieszczenia Państwowej Komisji Wyborczej (dalej: PKW) w Dzienniku Ustaw o zbiorczych wynikach wyborów do rad na obszarze kraju (wyjaśnienia PKW z 15 listopada 2006 r. dotyczące zwołania pierwszych sesji rad wybranych w wyborach przeprowadzonych 12 listopada 2006 r., pismo nr ZPOW 703-328/06).
Czytaj także: Radny pracownikiem firmy>>
Ślubowanie wójta
Ślubowanie wójta odbywa się na sesji rady gminy. Sesję powinien zwołać przewodniczący rady na dzień przypadający w ciągu siedmiu dni od ogłoszenia wyniku wyborów wójta (art. 29a ustawy o samorządzie gminnym). Jeżeli tego nie uczyni, sesję zwołuje komisarz wyborczy w ciągu 21 dni po ogłoszeniu wyniku wyborów.
Bieg siedmiodniowego terminu w tym przypadku rozpoczyna się od dnia ogłoszenia, po drugiej turze wyborów, obwieszczenia PKW w Dzienniku Ustaw o zbiorczych wynikach wyborów wójtów na terenie całego kraju. Jeżeli w gminie doszłoby do przesunięcia drugiej tury wyborów o dwa tygodnie, termin siedmiu dni rozpoczyna się od dnia ogłoszenia uzupełnienia do obwieszczenia PKW w Dzienniku Ustaw o wynikach wyborów wójta (wyjaśnienia PKW z 20 listopada 2006 r. dotyczące terminu na składanie wniosków o urlop bezpłatny oraz trybu postępowania i ogłaszania wyników wyborów wójtów, burmistrzów i prezydentów miast w sytuacji odroczenia ponownego głosowania o dalszych 14 dni, pismo nr ZPOW 703-340/06).
W art. 29a ustawy o samorządzie gminnym określono treść ślubowania wójta. Nie został natomiast uregulowany sposób ślubowania.
Urlop bezpłatny dla radnego
Radny, który przed uzyskaniem mandatu wykonywał pracę w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy, starostwie powiatu lub urzędzie marszałkowskim województwa, w którym uzyskał mandat, ma obowiązek złożyć wniosek o urlop bezpłatny.
Wymóg taki dotyczy też nowo wybranego radnego:
● gminy – wykonującego funkcję kierownika lub zastępcy kierownika w jednostce organizacyjnej tej gminy,
● powiatu – pełniącego funkcję kierownika jednostki organizacyjnej tego powiatu,
● województwa – zatrudnionego na stanowisku kierownika wojewódzkiej samorządowej jednostki organizacyjnej w tym województwie (art. 24b ustawy o samorządzie gminnym, art. 24 ustawy o samorządzie powiatowym i art. 26 ustawy o samorządzie województwa).
Wniosek o urlop bezpłatny należy złożyć w terminie siedmiu dni od dnia ogłoszenia wyniku wyborów przez właściwy organ wyborczy i jednocześnie przed złożeniem ślubowania. Według PKW termin siedmiu dni powinien być liczony od dnia ogłoszenia obwieszczenia PKW w Dzienniku Ustaw o zbiorczych wynikach wyborów do rad na obszarze kraju (wyjaśnienia PKW z 20 listopada 2006 r. dotyczące terminu na składanie wniosków o urlop bezpłatny oraz trybu postępowania i ogłaszania wyników wyborów wójtów, burmistrzów i prezydentów miast w sytuacji odroczenia ponownego głosowania o dalszych 14 dni, pismo nr ZPOW 703-340/06).
Pracodawca ma obowiązek udzielić takiego urlopu na okres sprawowania mandatu radnego, a radnemu gminy i województwa, także przez 3 miesiące po jego wygaśnięciu.
PRZYKŁAD
Pan Marian tuż po wyborach, w których zdobył mandat radnego gminy, przed pierwszą sesją rady wyjechał do pracy za granicą na pół roku. Przez ten czas nie będzie uczestniczył w sesjach rady. Czy dopiero za pół roku może zacząć wykonywać mandat radnego?
Tak. Przepisy nie określają, po jakim czasie od wyborów radny musi zacząć brać udział w sesjach rady. Ważne jest, aby złożył ślubowanie na pierwszej sesji, na której był obecny.
Czytaj także: Ile powinny wynosić wynagrodzenia w samorządzie i diety radnych w 2010 roku>>
Z orzecznictwa
Aby ocenić, czy zachowanie radnych powiatu odpowiadało wymogom „złożenia ślubowania” należy zastanowić się nad istotą ślubowania. Ślubowanie radnego to oświadczenie wiedzy i woli zainteresowanego, z którego wynika, że znane mu są obowiązki związane z funkcją radnego i że wykonania tych obowiązków się podejmuje. W konsekwencji uznać należy, iż ślubowanie jest skuteczne, jeżeli zostało złożone w taki sposób (w takich okolicznościach), że wiadomym dla innych radnych jest, iż składający ślubowanie zna treść jego roty i oświadcza, że roty tej będzie przestrzegał.
W sytuacji, gdy rota została wcześniej odczytana przez sześciu radnych, złożenie ślubowania przez pozostałych radnych, w taki sposób, że mając „przed sobą” tekst ślubowania składali oświadczenie: „ślubuję”, z dodatkiem zdania: „Tak mi dopomóż Bóg”, odpowiada wymogom istoty ślubowania.
Wyrok WSA w Białymstoku z 19 kwietnia 2007 r., sygn. akt II SA/Bk 204/07
Z orzecznictwa
Zakaz łączenia funkcji radnego powiatu z zatrudnieniem na stanowisku kierownika powiatowej jednostki organizacyjnej obejmuje również zatrudnienie na innej podstawie niż stosunek pracy (np. na podstawie kontraktu menedżerskiego). Zobowiązanie radnego do złożenia wniosku o urlop bezpłatny obejmuje także wniosek radnego menedżera kierującego jednostką organizacyjną powiatu o wyrażenie zgody na zaprzestanie kierowania tą jednostką w okresie pełnienia funkcji radnego. W praktyce oznaczałoby to najczęściej rozwiązanie kontraktu menedżerskiego.
Wyrok NSA z 7 kwietnia 2000 r., sygn. akt II SA 2253/99
Podstawy prawne
• Ustawa z 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta (j.t. Dz.U. z 2010 r. nr 176, poz. 1191)
• Ustawa z 16 lipca 1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (j.t. Dz.U. z 2010 r. nr 176, poz. 1190)
• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1592; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. nr 106, poz. 675)
• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1590; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. nr 106, poz. 675)
• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. nr 106, poz. 675)