Ustawa z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym określa zasady organizacji rynku transportu publicznego, zarządzania usługami przewozowymi na tym rynku oraz reguluje kwestie związane z finansowaniem transportu publicznego w zakresie przewozów o charakterze użyteczności publicznej.
Ustawa wprowadza m.in. możliwość przyznawania zamówień na świadczenie przewozów bez przetargu. W ostatniej chwili wykreślono z niej zapisy o przyznawaniu prawa wyłącznego, czyli prawa dającego przewoźnikowi monopol na świadczenie usług na danej trasie, w danej sieci lub na danym obszarze, co należy uznać za krok w dobrym kierunku. Gospodarka nie rozwija się bowiem w sytuacji, gdy na rynku panuje jeden dostawca danej usługi, czy produktu (w tym wypadku jeden przewoźnik).
Podczas sejmowych prac nad ustawą pojawiły się polemiki, że ww. ustawa może spowodować zanik konkurencji na rynku pasażerskich przewozów kolejowych (a czy istnieje ona tak naprawdę?), a także prowadzić do sytuacji korupcjogennych, zgłaszane przez przedstawicieli spółki Przewozy Regionalne, jak również ekspertów rynku kolejowego m.in. Adriana Furgalskiego, czy Tadeusza Syryjczyka, byłego ministra infrastruktury. Zastrzeżenia wzbudzały przede wszystkim zapisy o możliwości bezpośredniego zawarcia umów o świadczeniu usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego w transporcie kolejowym oraz o możliwości przyznania tzw. prawa wyłącznego.
Ten drugi zapis został na szczęście zmieniony przez Senat w dniu 15 grudnia 2010 roku. Senatorowie, wprowadzili poprawkę wykreślającą z sejmowego projektu ustawy możliwość przyznania przewoźnikowi tzw. prawa wyłącznego.
Zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1370/2007 prawo wyłączne oznacza prawo dające podmiotowi świadczącemu usługi publiczne możliwość świadczenia niektórych usług publicznych w zakresie transportu pasażerskiego na danej trasie, w danej sieci lub na danym obszarze z wyłączeniem innych takich podmiotów świadczących usługi.
Senatorowie nie odrzucili jednak zapisu mówiącego o możliwości bezpośredniego zawarcia umowy o świadczeniu usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego w transporcie kolejowym.
W ocenie ministra infrastruktury Cezarego Grabarczyka nowa ustawa ma zapobiec podobnej sytuacji jaka miała miejsce na polskich dworcach w połowie grudnia, gdy trwał paraliż kolei spowodowany zmianami w rozkładzie jazdy.
Ustawa z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym określa:
- zasady organizacji rynku transportu publicznego,
- zarządzania usługami przewozowymi na tym rynku,
- kwestie związane z finansowaniem transportu publicznego w zakresie przewozów o charakterze użyteczności publicznej.
Ustawa ma w dużej mierze charakter wykonawczy w stosunku do postanowień zawartych w rozporządzeniu (WE) nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady UE.
Konieczność uchwalenia ustawy wprowadzającej kompleksowy model funkcjonowania transportu publicznego wynikała ze zwiększającej się nieustannie liczby prywatnych przedsiębiorców, którzy świadczą usługi przewozowe.
Na polskim rynku aktywnie działają prywatne firmy przewozowe (tzw. busy). Poddany procesom przekształceń własnościowych, czyli prywatyzacji jest PKS, komercjalizuje się Grupa PKP. A transport to nie tylko biznes, ale także społeczna konieczność, stąd władze publiczne, samorządowe, potrzebują nowych instrumentów, by zapewnić świadczenie tych usług nie tylko tam, gdzie jest to rentowne. Pamiętajmy, iż obok korzyści ekonomicznych, pod uwagę należy zawsze brać również korzyści społeczno – polityczne.
Zgodnie z ustawą za funkcjonowanie transportu zbiorowego na danym obszarze odpowiada organizator transportu zbiorowego, czyli właściwa jednostka samorządu terytorialnego, bądź minister infrastruktury.
Czytaj także: Główny Inspektorat Transportu Drogowego zajmie się transportem międzynarodowym>>
Obowiązki samorządu / ministra transportu
Do zadań organizatora, zgodnie z zapisami ustawy, należy:
- planowanie rozwoju transportu,
- organizowanie publicznego transportu zbiorowego,
- zarządzanie nim.
Jednostka samorządu terytorialnego, w związku z wykonywaniem zadań organizatora transportu zbiorowego, będzie zobowiązana do opracowania i przyjęcia planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego, mającego rangę aktu prawa miejscowego.
Do przygotowania takiego planu będą zobowiązane:
- gminy liczące co najmniej 50 tys. mieszkańców,
- powiaty liczące co najmniej 80 tys. mieszkańców,
- związki i porozumienia międzygminne zrzeszające 80 tys. mieszkańców,
- związki i porozumienia powiatów obejmujące 120 tys. mieszkańców.
Przy opracowywaniu planu organizator będzie musiał brać pod uwagę opinie mieszkańców. Zatem plan będzie musiał być poddany konsultacjom społecznym.
Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego
W planie musimy określić przede wszystkim sieć komunikacyjną, na której jest planowane wykonywanie przewozów o charakterze użyteczności publicznej. Oprócz tego, musimy w nim zawrzeć ocenę i prognozy potrzeb przewozowych, czy też oczekiwane finansowanie usług przewozowych.
A ponadto:
• priorytety dotyczące wyboru rodzaju środków transportu,
• zasady organizacji rynku przewozów,
• standard usług przewozowych w przewozach o charakterze użyteczności publicznej
• sposób organizowania systemu informacji dla pasażera.
Czytaj także: Samorządy inwestują w komunikację miejską>>
Operator publicznego transportu zbiorowego
Ustawa wprowadza także pojęcie operatora publicznego transportu zbiorowego. Ma to być samorządowy zakład budżetowy oraz przedsiębiorca uprawniony do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób, który zawarł z organizatorem publicznego transportu zbiorowego umowę o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego, na liniach określonych w umowie.
Tryb wyboru operatora
Organizator przewozów dokonuje wyboru operatora w trybie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, ustawy z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi albo poprzez bezpośrednie zawarcie umowy o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego.
Na jak długo można zawrzeć umowę o świadczenie usługi przewozowej?
Zgodnie z ustawą umowa o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego zawierana ma być na czas oznaczony, nie dłuższy niż 10 lat (w transporcie drogowym) lub 15 lat (w transporcie kolejowym, w innym transporcie szynowym, transporcie linowym, linowo-terenowym, morskim i w żegludze śródlądowej).
USTAWA z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz.U. Nr 5 z 7 stycznia 2011, Poz. 13) wejdzie w życie z dniem 1 marca 2011 r.
Przypomnę, iż ww. ustawa to kolejny ważny dla sektora m.in. kolejowego akt prawny podpisany przez Prezydenta Komorowskiego w grudniu 2010. W dniu 20 grudnia Prezydent podpisał ustawę z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” oraz niektórych innych ustaw. Określa ona zasady przekazywania należących do PKP SA nieruchomości, zabudowanych dworcami kolejowymi, jednostkom samorządu terytorialnego. Ponadto, ustawa ta wprowadza możliwość spłaty zobowiązań fiskalnych PKP SA wobec Skarbu Państwa z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych oraz podatku od towarów i usług (VAT), wykorzystując do tego akcje spółki PKP Polskie Linie Kolejowe SA.
Wojciech Bugajski
Samorzad.infor.pl