W dniu 31 marca 2011 r. Senat Rzeczypospolitej Polskiej podjął ważną inicjatywę ustawodawczą, a mianowicie podjął uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu RP projektu zmiany ustawy o funduszu sołeckim oraz niektórych innych ustaw.
Projekt dotyczy zmiany regulacji, które okazały się w dotychczasowej praktyce funkcjonowania funduszu sołeckiego błędne czy też kłopotliwe. Tworzy on również system wsparcia eksperckiego sołectw zamierzających skorzystać z funduszu sołeckiego oraz wzmacnia pozycję ustrojową jednostek pomocniczych.
Ustawa o funduszu sołeckim z roku 2009 umożliwiła realizację ważnych z punktu widzenia społecznego przedsięwzięć w sołectwach. Tym niemniej „dzień powszedni” jej funkcjonowania pokazał, iż mimo że ta regulacja była i jest potrzebna, wymaga udoskonalenia.
Zmiany proponowane przez Senat
Zgodnie z obecnie funkcjonującym brzmieniem art. 1 ust. 1 ustawy o funduszu sołeckim, rada gminy rozstrzyga o wyodrębnieniu w budżecie gminy środków stanowiących fundusz sołecki do dnia 31 marca roku poprzedzającego rok budżetowy, podejmując uchwałę, w której wyraża zgodę albo nie wyraża zgody na wyodrębnienie funduszu w roku budżetowym. W praktyce okazało się, że mimo jasno sformułowanego brzmienia tego przepisu, część rad gmin nie podejmowała, bądź nie podejmuje ww. uchwały stojąc na stanowisku nietworzenia funduszu sołeckiego. Generalnie, jest to dosyć wygodne, bezpieczne stanowisko organów stanowiących, które nie muszą jednoznacznie deklarować swojego poparcia dla funduszu sołeckiego.
Kwestią problematyczną związaną z tym artykułem, jest konieczność corocznego podejmowania ww. uchwały w sytuacji gdy dana gmina wyraża ochotę, czy też potrzebę prowadzenia funduszu sołeckiego stale na swoim terenie. Wychodząc naprzeciw tej praktyce senatorowie zaproponowali by uchwała w tej sprawie podejmowana przez radę gminy miała charakter stały, czyli aby była obowiązująca do chwili podjęcia uchwały w brzmieniu odmiennym. Taka uchwała rady gminy miałaby więc zastosowanie do kolejnego roku budżetowego, w sytuacji jej uchwalenia do 31 marca danego roku. Podjęcie takiej uchwały po dniu 31 marca skutkowałoby stosowaniem jej dopiero w kolejnym, drugim z kolei roku budżetowym.
Z drugiej strony, uchwała niezezwalająca na wyodrębnienie funduszu sołeckiego będzie miała zastosowanie tylko do jednego roku budżetowego. Zgodnie z intencjami senatorów ma to wychodzić naprzeciw oczekiwaniom licznych rad gmin w kwestii wyodrębniania funduszu sołeckiego.
Czytaj także: Powstał fundusz sołecki>>
Jak obliczamy fundusz sołecki?
W chwili obecnej zgodnie z art. 2. 1. ustawy o funduszu sołeckim wysokość środków przypadających na dane sołectwo oblicza się według następującego algorytmu:
gdzie poszczególne symbole oznaczają:
F - wysokość środków przeznaczonych na dane sołectwo, jednak nie więcej niż dziesięciokrotność Kb
Lm - liczbę mieszkańców sołectwa według stanu na dzień 30 czerwca roku poprzedzającego rok budżetowy, określoną na podstawie prowadzonego przez gminę zbioru danych stałych mieszkańców, o którym mowa w art. 44a ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993, z późn. zm.),
Kb - kwotę bazową - obliczoną jako iloraz wykonanych dochodów bieżących danej gminy, o których mowa w przepisach o finansach publicznych, za rok poprzedzający rok budżetowy o dwa lata oraz liczby mieszkańców zamieszkałych na obszarze danej gminy, według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy o dwa lata, ustalonej przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
Zgodnie z art. 2.2. aktualnie obowiązującej ustawy wójt (burmistrz, prezydent miasta) w terminie do dnia 31 lipca roku poprzedzającego rok budżetowy przekazuje sołtysom informację o wysokości środków funduszu sołeckiego. Proponowana zmiana ma na celu udostępnienie sołtysom kompleksowej informacji o wysokości ww. środków finansowych wraz z funduszami dodatkowymi.
Dodatkowo, ciekawą kwestią, jest możliwość zwiększenia środków funduszu sołeckiego ponad limit określony ustawą (art. 3. ust.1). Następuje to poprzez określenie algorytmu wyliczania tych dodatkowych środków. Co do terminów, uchwała w tej kwestii musi być podjęta przez radę gminy nie później niż 31 lipca, po to, by mieć zastosowanie w kolejnym roku budżetowym.
Czy rada sołecka będzie mogła wnosić o określanie przeznaczenia środków z funduszu sołeckiego?
Kolejną istotną kwestią jest zmiana w zakresie możliwości występowania rady sołeckiej z inicjatywą określania przeznaczania środków z funduszu sołeckiego. Ze względu na art. 36 ust.1 ustawy o samorządzie gminnym, rada sołecka jest tylko organem doradczym sołtysa. Z tego też powodu, w ocenie senatorów, niezbędne jest uniemożliwienie radzie sołeckiej dokonywania inicjatywy wystosowywania wniosku o sposób przeznaczenia środków z funduszu sołeckiego.
Czytaj także: Jakie zadania i obowiązki wypełnia sołtys>>
Lokalizacja przedsięwzięć finansowanych ze źródeł funduszu sołeckiego
Zgodnie z art. 4 ust. 3 obecnej ustawy, wniosek o przyznanie środków z funduszu sołeckiego powinien zawierać wskazanie przedsięwzięć przewidzianych do realizacji na obszarze sołectwa. Jak się jednak okazało, poprawa warunków życia mieszkańców wielu małych sołectw jest związana częstokroć z inicjatywami zlokalizowanymi poza danym sołectwem. Z tego też powodu senatorowie proponują odejście od wymogu lokalizacji projektu w granicach danego sołectwa. Jest to słuszna intencja.
Dodatkowo, senatorowie zaproponowali precyzyjne określenie, że rada gminy nie będzie mogła przyjąć wniosku o uruchomienie środków z funduszu sołeckiego, o ile nie będzie on spełniał warunków formalnych. Propozycja ta jest zasadna i jak najbardziej logiczna. Powinniśmy minimalizować ryzyko procedowania przez radę gminy wniosków wadliwych np. złożonych po terminie.
Jak pokazuje praktyka funkcjonowania funduszy sołeckich, nie wszystkie uprawnione sołectwa mogą, czy też potrafią złożyć poprawny wniosek o uruchomienie środków z ww. funduszu. W związku z powyższym senatorowie zaproponowali rozszerzyć zakres zadań wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego o funkcje edukacyjną, poprzez doradztwo szkoleniowe dla sołectw zainteresowanych partycypowaniem w funduszu sołeckim. Ocenić to należy bardzo pozytywnie. Każda inicjatywa zwiększająca wiedzę co zrobić by wykorzystać dostępne możliwości jest niezwykle cenna.
Wojciech Bugajski
samorzad.infor.pl