Jakie zadania i obowiązki wypełnia sołtys

Organizację i zakres działania jednostki pomocniczej, jaką jest sołectwo, określa rada gminy odrębnym statutem po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami. Statut określa w szczególności nazwę i obszar jednostki pomocniczej oraz zasady i tryb wyborów jej organów. Dodatkowo statut reguluje organizację i kompetencje organów sołectwa, jak również zakres zadań przekazywanych tej jednostce przez gminę oraz sposób ich realizacji. W statucie powinny się znaleźć również odpowiednie postanowienia w sprawie kontroli oraz nadzoru organów gminy nad działalnością sołectwa.

Chociaż statut sołectwa powinien uwzględniać w swoich postanowieniach lokalne uwarunkowania, to z przeanalizowanych statutów wynika, że są one do siebie zbliżone. Zgodnie z ich postanowieniami kadencja lokalnych organów trwa najdłużej cztery lata i odpowiada w tym zakresie kadencji rady gminy, w której dane sołectwo ma siedzibę.

Z kolei sołtys objęty jest ochroną prawną przysługującą funkcjonariuszom publicznym. Oznacza to, że za naruszenie nietykalności cielesnej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych przez sołtysa sąd może ukarać sprawcę grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat trzech. W Polsce jest 40 250 sołtysów.

Organizacja sołectwa

Organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie, a wykonawczym - sołtys. Działalność sołtysa wspomaga rada sołecka. Sołtys pełni funkcje reprezentacyjną oraz wykonawczą. Zarówno sołtys, jak i członkowie rady sołeckiej wybierani są w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, spośród nieograniczonej liczby kandydatów, przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania. Określenie szczegółowych zasad przeprowadzenia wyborów sołtysa i rady sołeckiej powinno nastąpić w statucie sołectwa.

Przewodniczący rady gminy każdorazowo zobowiązany jest do zawiadamiania sołtysa o sesji rady gminy, który może uczestniczyć w jej pracach na zasadach określonych w statucie, jednak bez prawa udziału w głosowaniu. Zwrot kosztów za udział sołtysa w sesjach rady gminy zależy od uznania poszczególnej rady. Zgodnie z przepisami radni mogą przyznać sołtysowi zwrot wspomnianych kosztów. Gdy już się na to decydują wynosi on 50 proc. diety jaką pobierają sami radni.

Głównym zadaniem sołectwa jest dbanie o zbiorowe potrzeby wspólnoty jego mieszkańców. Do kompetencji zebrania wiejskiego należą wszystkie sprawy istotne dla mieszkańców, w szczególności chodzi o uchwalenie do końca września każdego roku wniosków, które mają być rozpatrzone przez radę gminy i ewentualnie uwzględnione w budżecie gminy na następny rok. Zebranie podejmuje również uchwały w sprawie dysponowania mieniem sołectwa oraz wydaje opinię w takich sprawach, jak: plany miejscowego zagospodarowania, lokalizacje inwestycji czy też zmiany przeznaczenia obiektów oświaty, służby zdrowia, kultury, sportu czy rekreacji, znajdujących się na terenie sołectwa. Prawo uczestnictwa i wybierania w zebraniu wiejskim mają wszyscy mieszkańcy sołectwa, posiadający czynne prawo wyborcze do rady gminy.

- Uczestnicy zebrania mają prawo do zabierania głosu w dyskusji, przedstawiania wniosków i projektów uchwał, głosowania, składania oświadczeń, żądania zapisu do protokołu złożonego oświadczenia. W zebraniu wiejskim mogą uczestniczyć także przedstawiciele rady gminy. Zebranie najczęściej zwołuje sołtys z własnej inicjatywy, na wniosek rady sołeckiej bądź mieszkańców. Uchwały zebrania wiejskiego podejmowane są w trybie jawnym, z wyjątkiem wyborów oraz odwołania sołtysa, jak i członków rady sołeckiej. Zebranie wiejskie otwiera i przewodniczy mu sołtys. W razie jego nieobecności zebraniem kieruje najstarszy wiekiem członek rady sołeckiej lub inny wybrany przez zebranie członek rady. Porządek obrad uchwala zebranie wiejskie.

Uchwały i wnioski zapadają zwykłą większością głosów. W większości przypadków obrady są protokołowane i wraz z uchwałami oraz wnioskami przekazywane są do urzędu gminy. Lokalne przepisy precyzują także częstotliwość zebrań. Z reguły odbywają się one w miarę istniejących potrzeb, jednak nie rzadziej niż raz w roku. Termin i miejsce zebrania wiejskiego sołtys podaje do wiadomości publicznej w sposób przyjęty na obszarze danego sołectwa. Na zebraniu sołtys przedkłada również informację o swojej działalności.

Przy wykonywaniu swoich zadań sołtys współdziała także z radą sołecką, która składa się z kilkunastu mieszkańców sołectwa. O ostatecznym kształcie rady decyduje najczęściej statut. Obradom rady przewodniczy sołtys. Rada ma charakter opiniodawczy i doradczy.

Wybory sołtysa

O zwołaniu zebrania wiejskiego dla wyboru sołtysa wójt informuje mieszkańców sołectwa na co najmniej siedem dni przed wyznaczoną datą zebrania. Dla dokonania ważnego wyboru władz wymagana jest obecność uprawnionych mieszkańców sołectwa. Jeżeli w wyznaczonym terminie nie uzyskano niezbędnego quorum, wybory w nowym terminie najczęściej przeprowadzone są bez względu na liczbę obecnych na zebraniu.

Wybory przeprowadza komisja w składzie co najmniej trzech osób. Członkiem komisji nie może być osoba kandydująca na sołtysa lub członka rady sołeckiej. Do zadań komisji należy przede wszystkim przyjmowanie zgłoszeń kandydatów na sołtysa, przeprowadzanie głosowania oraz ustalanie wyników wyborów. Komisja sporządza również protokół z ich wynikami. Tak sporządzony protokół podpisują członkowie komisji oraz przewodniczący zebrania. Wybory odbywają się przy nieograniczonej liczbie kandydatów zgłoszonych bezpośrednio przez uprawnionych uczestników zebrania w głosowaniu tajnym. Statuty sołectw najczęściej uniemożliwiają kandydowanie na sołtysa lub członka rady sołeckiej osobom skazanym prawomocnymi wyrokami sądów. Wybory wygrywa osoba, która uzyskała największą liczbę głosów.

Odwołanie rady sołeckiej

Odwołanie członków rady sołeckiej stanowi wyłączną kompetencję zebrania wiejskiego. Zebranie w celu odwołania rady w całości albo poszczególnych członków najczęściej zwołuje wójt gminy. Wnioski o odwołanie mogą być kierowane do rady gminy bądź wójta. O odwołanie członków może występować wójt, radni, jak również organizacje społeczne, stowarzyszenie, instytucje gospodarcze bądź społeczne działające na terenie sołectwa, jak również jego mieszkańcy. Wniosek o odwołanie powinien zawierać uzasadnienie.

Odwołanie następuje w trybie głosowania tajnego i bezpośredniego. W tym celu zebranie powołuje komisję odwoławczą, powierzając jej obowiązki przeprowadzenia głosowania odwoławczego. Wyniki uchwały podaje się do wiadomości mieszkańców sołectwa.

Sołtys oraz członek rady sołeckiej może również złożyć rezygnację z pełnionej funkcji w toku kadencji. Złożenie rezygnacji lub inne ważne przyczyny uniemożliwiające sprawowanie urzędu przez sołtysa jest najczęściej równoznaczne z zarządzeniem przez radę gminy wyborów uzupełniających.

ROLA SOŁTYSA

Do obowiązków sołtysa należy w szczególności:

-zwoływanie zebrań wiejskich, 

-zwoływanie posiedzeń rady sołeckiej, 

-działanie stosownie do wskazań zebrania wiejskiego, rady gminy i wójta, 

-wpływanie na wykorzystanie aktywności mieszkańców służącej poprawie gospodarki i warunków życia w sołectwie, 

-reprezentowanie mieszkańców sołectwa na zewnątrz, 

-uczestniczenie w naradach sołtysów, zwoływanych okresowo przez wójta, 

-pobieranie podatków i opłat lokalnych.

Czytaj także: Sekretarz gminy może być sołtysem, lecz inkasentem podatków lokalnych raczej nie

ROLA RADY SOŁECKIEJ

Zadania Rady Sołeckiej to:

-opracowywanie i przedkładanie zebraniu wiejskiemu projektów uchwał w sprawach będących przedmiotem rozpatrywania przez zebranie, 

-opracowywanie i przedkładanie zebraniu wiejskiemu projektów programów pracy samorządu, 

-zbieranie i rozpatrywanie wniosków oraz innych wystąpień mieszkańców w sprawach dotyczących sołectwa, 

-występowanie wobec zebrania wiejskiego z inicjatywami dotyczącymi udziału mieszkańców w rozwiązywaniu problemów sołectwa i realizacji zadań samorządu, 

-organizowanie wykonania uchwał zebrania wiejskiego oraz kontrolowanie ich realizacji, 

-współdziałanie z właściwymi organizacjami społecznymi w celu wspólnej realizacji zadań.

ŁUKASZ SOBIECH

lukasz.sobiech@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

-Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.).