Wniosek do TK skierował Rzecznik Praw Obywatelskich. Sprawę składek na ubezpieczenia zdrowotne rolników regulują przepisy ustawy z 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Według tych przepisów składki na ubezpieczenia zdrowotne rolników są finansowane z budżetu państwa, niezależnie od osiąganych przez rolnika przychodów.
W trakcie rozprawy zarówno przedstawiciel RPO, jak i przedstawiciele Prokuratora Generalnego i Sejmu, wnosili o uznanie zaskarżonych przepisów za niezgodne z konstytucją.
TK podzielił ich argumentację. W ocenie Trybunału rolnicy nie stanowią jednorodnej grupy społecznej, różna jest ich sytuacja finansowa i możliwość ponoszenia kosztów składek zdrowotnych.
"Sytuacja rolników jest zróżnicowana, obejmuje jednostki o bardzo wysokich dochodach, ale także nadal bardzo pokaźną liczbę osób, prowadzących gospodarstwa rolne o bardzo niskiej dochodowości i wydajności, żyjących na poziomie minimum egzystencji" - zaznaczył TK w uzasadnieniu wyroku.
W ocenie TK istotną cechą różnicującą jest właśnie sytuacja ekonomiczna rolników, decydująca o ich zdolności do płacenia składek zdrowotnych lub braku takiej zdolności. Dlatego też - w ocenie TK - przepis ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, przewidujący finansowanie składek wszystkich rolników - bez względu na ich sytuację materialną - jest niezgodny z konstytucją.
TK zaznaczył, że obowiązek "wyboru uzasadnionych społecznie i ekonomicznie rozstrzygnięć" w zakresie ponoszenia składek zdrowotnych należy do Sejmu i dał 15 miesięcy na zmianę niekonstytucyjnych przepisów.
Jak powiedział dyrektor zespołu prawnego w biurze Rzecznika Praw Obywatelskich Lesław Nawacki, w KRUS ubezpieczonych jest 1,5 mln rolników, z tego blisko 1,3 mln posiada grunty o powierzchni ponad 1 ha, co oznacza, że składka na ubezpieczenie zdrowotne może być finansowana z KRUS. Środki do KRUS przekazywane są z budżetu państwa.
Lesław Nawacki poinformował, że składka na ubezpieczenie zdrowotne rolników wynosi obecnie 17,5 zł miesięcznie od hektara przeliczeniowego (składka ta odpowiada cenie połowy kwintala żyta przemnożonej przez liczbę hektarów przeliczeniowych). W roku ubiegłym składka wynosiła 27,90 zł od hektara.
Jak powiedziano PAP w KRUS składka na ubezpieczenia zdrowotne wszystkich rolników w I półroczu 2010 roku wyniosła 1 mld 559 mln zł. Składki były płacone za 1 mln 482 tys. osób. Składki odprowadzane są z budżetu państwa od 1999 roku.
Natomiast składki na ubezpieczenia społeczne rolników płacone są przez nich samych. Składki obowiązkowe płacą ci, którzy mają ponad 1 ha przeliczeniowy ziemi. Ci, którzy mają od 1 ha do 50 ha płaca 71 zł miesięcznie; posiadacze od 50 do 100 ha - 156 zł. Dla osób posiadających od 100 do 150 ha jest to 241 zł, a posiadacze od 150 do 300 ha jest to 325 zł miesięcznie. Dobrowolnym ubezpieczeniem społecznym objęte są osoby, które mają mniej niż 1 ha przeliczeniowy.
Czytaj także: TK: przepisy o ubezpieczeniu społecznym rolników - konstytucyjne>>