Jakie świadczenia otrzyma Ukrainiec dzięki numerowi PESEL?

Jednorazowe świadczenie pieniężne 300 zł [art. 31 specustawy]

Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 specustawy i który został wpisany do rejestru PESEL, przysługuje pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę. To rodzaj jednorazowego zasiłku. Jest przeznaczony na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe.

Organem w sprawach jednorazowego świadczenia pieniężnego jest wójt, burmistrz, prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce pobytu beneficjenta świadczenia.

Przyznanie przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta jednorazowego świadczenia pieniężnego nie wymaga wydania decyzji. Odmowa przyznania jednorazowego świadczenia pieniężnego wymaga wydania decyzji. Jest to więc rozwiązanie znane gminom z przepisów o dodatku osłonowym.

WAŻNE

Wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego jest zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej, realizowanym przez gminy.

Jednorazowe świadczenie pieniężne i koszty jego obsługi są finansowane z budżetu państwa. Koszty obsługi wynoszą 2% kwoty przeznaczonej na wypłatę jednorazowego świadczenia.

Ośrodek pomocy społecznej, centrum usług społecznych albo inna jednostka organizacyjna gminy, do celów udzielania pomocy, przetwarza dane osób podane we wniosku o przyznanie świadczenia.

Świadczenie za zakwaterowanie i wyżywienie – brak obligatoryjnego numeru PESEL [art. 13 specustawy] 

Obywatel Ukrainy nie otrzyma bez numeru PESEL jednorazowego świadczenia 300 zł. Natomiast w przypadku drugiego najpopularniejszego na początku funkcjonowania specustawy świadczenia PESEL jest fakultatywny. Dlatego, że nie jest to świadczenie otrzymywane przez uchodźców. Chodzi o świadczenie dla osób pomagających w zakresie ich zakwaterowania i wyżywienia przez okres do 60 dni. Stawka wynosi 40 zł za dzień. Zarówno stawka dzienna jak i okres 60 dni mogą być zwiększone.

Świadczenie ma zrekompensować koszty jakie poniosła osoba pomagająca uciekinierom. Rekompensata nie jest traktowana jako dochód i dlatego jest zwolniona z podatku PIT.

Art. 13 ust. 4 pkt 2 i 4 specustawy stanowią, że wniosek o świadczenie za zakwaterowanie i wyżywienie zawiera:

• PESEL lub NIP składającego wniosek;
• imię i nazwisko osoby przyjętej do zakwaterowania i PESEL, jeżeli posiada;

PESEL lub NIP musi mieć obligatoryjnie osoba udzielająca zakwaterowania uchodźcom z Ukrainy. Osoba ta musi przedstawić w urzędzie albo PESEL uciekiniera z Ukrainy albo informacje o rodzaju oraz numerze/serii dokumentu potwierdzającego jego tożsamość.

PESEL w specustawie jako warunek podjęcia pracy [art. 22 specustawy]

Obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, w przypadku gdy:
1) jego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 specustawy lub
2) jest obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
– jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi.

W powiadomieniu należy przekazać do PUP numer PESEL – o ile został nadany. Tak więc w specustawie pojawia się zastrzeżenie „o ile został nadany”, z czego wynika, że specustawa nie uzależnia prawa do podjęcia pracy od posiadania numeru PESEL przez uchodźcę.

Obowiązek ten jednak można wyprowadzić z innych przepisów niż specustawa. Np. PESEL jest identyfikatorem podatkowym. Bez posiadania tego identyfikatora pracodawca nie będzie mógł wystawić PIT-11.

PESEL a działalność gospodarcza [art. 23 specustawy]

Obywatele Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny na podstawie:

1. specustawy lub
2. ustawy z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2021 r. poz. 2354 oraz z 2022 r. poz. 91 i 583)

- mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium Polski na takich samych zasadach jak obywatele polscy. Uprawnienie przysługuje pod warunkiem uzyskania przez obywatela Ukrainy numeru PESEL. Reguła ta dotyczy więc także obywateli Ukrainy, którzy są legalnie w Polsce na innej podstawie niż specustawa.

PESEL a dopłata do pobytu dziecka w żłobku [art. 26 specustawy]

PESEL jest niezbędny do otrzymania przez uchodźcę z Ukrainy dofinansowania obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna. Warunkiem jest zamieszkiwanie z dzieckiem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Podstawą obniżenia opłaty jest art. 64c ust. 1 ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3.

Tak samo PESEL jest niezbędny w stosunku do:

1) świadczeń rodzinnych,

2) świadczenia wychowawczego,

3) świadczenia dobry start,

4) rodzinnego kapitału opiekuńczego, jeżeli zamieszkuje z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

PESEL a ustawa o pomocy społecznej [art. 29-30 specustawy]

Specustawa przyznaje obywatelom Ukrainy świadczenia pieniężne i niepieniężne, na zasadach i w trybie ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Oznacza to możliwość skorzystania np. z:

• zasiłków: stałego, okresowego, celowy i specjalnego celowego;
• usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy.

Ubiegając się o tego typu świadczenia wnioskodawca składa oświadczenie o sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej. Jeżeli nie budzi ono wątpliwości, nie przeprowadza się wywiadu środowiskowego.

Jak uzyskać PESEL?

Wniosek o nadanie numer PESEL obywatele Ukrainy składają osobiście w siedzibie organu gminy na piśmie utrwalonym w postaci papierowej, opatrzonym własnoręcznym czytelnym podpisem, wypełnionym przez wnioskodawcę albo przez pracownika tego organu na podstawie danych podanych przez wnioskodawcę. Organ gminy może realizować zadania z tym związane poza siedzibą urzędu gminy.

Minister właściwy do spraw informatyzacji może nieodpłatnie przekazać gminom zakupiony sprzęt na potrzeby realizacji zadań.

Organ gminy może zapewnić obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Polski uznaje się za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 specustawy, możliwość nieodpłatnego wykonania fotografii dołączanej do wniosku o nadanie numer PESEL. Zadanie to jest zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej.

Istotnym elementem procesu przyjmowania wniosków o nadanie numeru PESEL jest pobranie odcisków palców wnioskodawców. Procedurę gminy znają z wydawania dowodów osobistych.

Organ gminy odmawia w drodze decyzji nadania numeru PESEL, w przypadku gdy:

1) fotografia załączona do wniosku nie spełnia wymagań określonych w art. 29 ustawy z 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych;

2) nie zostały pobrane odciski palców, z wyjątkiem ww. przypadków, kiedy nie ma takiego wymogu;

3) potwierdzenie tożsamości nastąpiło na podstawie oświadczenia, a w wyniku weryfikacji, że w rejestrze zamieszczono serię i numer dokumentu stanowiącego podstawę przekroczenia granicy.