Świadczenie 40 zł za dzień zakwaterowania Ukraińca. Goście odmawiają przyjęcia wyżywienia. Co zrobić?

Uchodźca korzysta z zakwaterowania, ale dziękuje za wyżywienie?

Jak pisaliśmy w tekście „Zakwaterowanie Ukraińców musi iść w parze z zapewnieniem im wyżywienia” (DGP nr 62/2022), świadczenie dla osób przyjmujących uchodźców z Ukrainy przysługuje w przypadku zapewnienia im jednocześnie zakwaterowania i wyżywienia. Takie przesłanki wprowadził art. 13 spec ustawy (ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa; Dz.U. z 2022 r. poz. 583 ze zm.). Okazuje się jednak, że często Ukraińcy korzystając nieodpłatnie z zakwaterowania w prywatnych mieszkaniach, nie są zainteresowani wyżywieniem oferowanym im przez pomagających Polaków. W efekcie osoby ubiegające się o świadczenie, nie mają pewności, czy spełniają kryteria do jego otrzymania. Wątpliwości mają również organy je wypłacające. W związku z tym spytaliśmy MSWiA, jak należy interpretować te przepisy.

Co to znaczy „zapewnić” zakwaterowanie i wyżywienie?

Resort wskazuje w odpowiedzi, że oba te warunki, tj. zakwaterowanie i wyżywienie, muszą być spełnione łącznie, jednak odwołał się przy tym do językowego znaczenia słowa „zapewnić”. I wyciągnął wniosek, że zapewnienie wyżywienia może polegać m.in. na przekazaniu pieniędzy na ten cel lub zakupie żywności z przeznaczeniem na potrzeby obywateli Ukrainy.

„Świadczenie pieniężne w wysokości 40 zł za osobę dziennie ma w założeniu zrekompensować koszty związane z udzieloną pomocą i nie jest uzależnione od tego, w jakim zakresie z zapewnionego wyżywienia skorzystali uchodźcy” – stwierdza ministerstwo.

 Podkreśla jednocześnie, że gmina ma możliwość zweryfikowania warunków wyżywienia oraz zakwaterowania, a następnie może uzależnić od wyników tej weryfikacji przyznanie świadczenia.

Świadczenie za wyżywienie Ukraińca, gdy ten odmawia przyjęcia wyżywienia?

Z odpowiedzi MSWiA wynika, że osoba wnioskująca o świadczenie nie otrzyma go, jeżeli nie będzie w stanie wykazać przed pracownikami gminy jakiegoś konkretnego czynu związanego z wyżywieniem uchodźców. Może to być np. przekazanie im produktów albo umożliwienie dobrowolnego korzystania z lodówki wypełnionej produktami żywnościowymi. Sama deklaracja do zapewnienia wyżywienia to za mało. Jednak już bez znaczenia prawnego dla wniosku o świadczenie jest to, czy uchodźcy skorzystają z zaoferowanej im żywności czy kupią ją za przekazane na ten cel pieniądze. Czyli świadczenie otrzyma właściciel mieszkania, który np. zapełnił lodówkę albo spiżarnię produktami żywnościowymi.

Czy nowelizacja specustawy z 8 kwietnia dotyczyła problemu zapewnienia wyżywienia uchodźcom?

Ostatnia nowelizacja specustawy (z 8 kwietnia br.; Dz.U. z 2022 r. poz. 830) nie dotyczyła opisywanego problemu, doprecyzowano w niej jednak kilka innych kwestii budzących wątpliwości lub rozbieżne interpretacje. Ustawodawca ograniczył m.in. możliwość zakwaterowania Ukraińców w zamian za wspomniane świadczenie do 60 dni po przekroczeniu przez nich granicy. W poprzednim stanie prawnym istniała potencjalna luka polegająca na tym, że uciekinier mieszkał w mieszkaniu osoby zapewniającej zakwaterowanie przez 60 dni. I ta osoba otrzymała 2400 zł świadczenia. A potem mógł się przenieść na kolejne 60 dni do innej osoby, która również mogła otrzymać świadczenie w tej samej wysokości. Po nowelizacji jest to już niemożliwe.

Na czyj koszt zakwaterowanie i wyżywienie?

Pojawiło się też jednoznaczne wskazanie, że zapewnienie zakwaterowania i wyżywienia odbywa się na koszt osoby wnioskującej o świadczenie.

Świadczenie za zakwaterowanie bez decyzji administracyjnej?

 Rozstrzygnięto też, że w sprawach tego świadczenia nie wydaje się decyzji administracyjnych oraz nie stosuje się przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Co więcej, w razie sporu dotyczącego świadczenia pieniężnego podmiot, który złożył wniosek o jego przyznanie, może wystąpić z powództwem o świadczenie przeciwko gminie właściwej do rozpoznania wniosku. Sprawa trafi więc do sądu cywilnego, a nie administracyjnego. W sprawie o świadczenie nie można dochodzić innych roszczeń.

Świadczenie pieniężne nie podlega też egzekucji na podstawie kodeksu postępowania cywilnego oraz przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

16 zł i 32 zł dla gminy za obsługę świadczeń za zakwaterowanie?

Po nowelizacji koszty obsługi przez gminę tego nowego zadania wynoszą 16 zł za każdy rozpatrzony wniosek. W przypadku dokonania przez gminę weryfikacji warunków zakwaterowania i wyżywienia koszt obsługi zadania jest wyższy – 32 zł. Także za każdy rozpatrzony wniosek. Jest to zadanie z zakresu administracji rządowej zlecone gminie.

Jakie warunki zakwaterowania i wyżywienia zagrażają życiu lub zdrowiu uchodźców?

Artykuł 13 specustawy dalej nie określa, jakie warunki zakwaterowania i wyżywienia zagrażają życiu lub zdrowiu uchodźców. A jest to sytuacja, która wyklucza przyznanie świadczenia.

Czy wystarczy zapewnić uchodźcy śniadanie?

Przepis nie mówi też nic o wartości wyżywienia, które ma być zapewnione uchodźcom. Wydaje się, że logiczna jest wykładnia, że chodzi tu o całodniowe wyżywienie, ale nie ma zapisanego tego wymogu. Stąd urzędnicy weryfikujący prawo do świadczenia mają problem, co zrobić w sytuacji, gdy kontrola potwierdza, że np. właściciel mieszkania zapewnił – zgodnie z życzeniem Ukraińców – tylko śniadania. Obecnie w tej sytuacji gmina nie ma podstawy do odmowy przyznania świadczenia, o ile taki zakres pomocy odpowiada jednoznacznie zwerbalizowanym oczekiwaniom uchodźców. ©℗

Tomasz Król