Jak informuje Ministerstwo Obrony Narodowej aktualnie obowiązek odbywania obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej jest zawieszony i nie ma planów jego przywrócenia. Dlaczego więc resort ten przygotował 16 października 2023 r. projekt nowego rozporządzenia określającego sposób odbywania obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej?
- Zasadnicza służba wojskowa - czym jest, jakie przepisy ją regulują
- Projekt rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej w sprawie sposobu odbywania obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej
- Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?
Zasadnicza służba wojskowa - czym jest, jakie przepisy ją regulują
Zasadnicza służba wojskowa w myśl art. 130 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny jest jedną z form czynnej służby wojskowej. Zasadnicza służba wojskowa polega na pełnieniu dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej albo obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej.
Ministerstwo Obrony Narodowej informuje, że w aktualnym stanie prawnym obowiązek odbywania obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej jest zawieszony i nie ma planów jego przywrócenia.
Jednak aktualnie obowiązująca ww. ustawa o obronie Ojczyzny w art. 152-169 określa kto i na jakich zasadach odbywa obowiązkową służbę wojskową.
Warto wskazać, że na podstawie art. 152 ust. 2 ww. ustawy, to Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Rady Ministrów ma prawo wprowadzić (rozporządzeniem) obowiązek pełnienia zasadniczej służby wojskowej, określając termin jej rozpoczęcia i zakończenia, z uwzględnieniem potrzeb Sił Zbrojnych.
Co do zasady czas trwania obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej wynosi 9 miesięcy. Rada Ministrów może ten okres skracać lub przedłużać.
Do odbycia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej kwalifikuje się osoby uznane za zdolne do tej służby, posiadające wykształcenie co najmniej podstawowe, z wyłączeniem wykształcenia uzyskanego w szkole specjalnej, oraz które nie ukończyły 35 roku życia. Osoby te szef wojskowego centrum rekrutacji przeznacza i powołuje do służby, uwzględniając:
- potrzeby Sił Zbrojnych,
- orzeczenie właściwej komisji lekarskiej oraz
- stosownie do potrzeb orzeczenie psychologiczne i kwalifikacje zawodowe.
Do odbycia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej powołuje się również osoby uznane za zdolne do służby wojskowej, które ukończyły 18 rok życia i zgłosiły się ochotniczo do tej służby.
Projekt rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej w sprawie sposobu odbywania obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej
Przepis art. 161 ustawy o obronie Ojczyzny nakazuje Ministrowi Obrony Narodowej, by ten określił, w drodze rozporządzenia:
- sposób odbywania obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej,
- sposób i tryb postępowania organów wojskowych w zakresie przyjmowania osób powołanych do obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej, wyznaczania, zmiany i zwalniania żołnierzy ze stanowisk służbowych, przenoszenia do innych jednostek wojskowych, delegowania i podróży służbowych, z uwzględnieniem konieczności zapewnienia sprawności i efektywności odbywania tej służby.
W wykonaniu tego upoważnienia ustawowego Minister Obrony Narodowej przygotował projekt tego rozporządzenia.
W uzasadnieniu tego projektu MON podkreśla, że przepisy nowego rozporządzenia będą realizowane dopiero w momencie wprowadzenia przez Prezydenta RP obowiązku odbywania zasadniczej służby wojskowej, wg ww. art. 152 ust. 2 ustawy o obronie Ojczyzny.
Przygotowany przez MON projekt rozporządzenia w sprawie sposobu odbywania obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej jest - jak deklaruje resort obrony - oparty na dotychczasowych rozwiązaniach stosowanych w odniesieniu do ogółu żołnierzy niezawodowych, wprowadzając zmiany wynikające z konieczności aktualizacji siatki pojęciowej do obowiązujących przepisów.
Przepisy zawarte w omawianym projekcie rozporządzenia obejmują:
- sposób przyjęcia osoby do odbycia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej;
- sposób i tryb wyznaczania, zmiany i zwalniania żołnierza z zajmowanego stanowiska;
- sposób i tryb przenoszenia oraz delegowania do innej jednostki wojskowej, a także kierowania w podróż służbową;
- sposób i tryb zwalniania z obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej.
Rozporządzenie to dokonuje podziału okresu przewidzianego na pełnienie obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej na: szkolenie podstawowe i szkolenie specjalistyczne.
W okresie szkolenia podstawowego żołnierz nabywać będzie wiedzę i umiejętności z zakresu regulaminów wojskowych, musztry oraz posługiwania się i obsługiwania wyposażenia indywidualnego. W końcowym okresie szkolenia podstawowego żołnierz składa przysięgę wojskową.
Natomiast w okresie szkolenia specjalistycznego żołnierz będzie nabywał wiedzę i umiejętności w obsłudze uzbrojenia i sprzętu wojskowego, które wykorzystywać będzie w związku ze specjalnością wojskową, w której jest szkolony.
Określając sposób pełnienia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej wskazano również sytuacje, w których może następować zmiana przez żołnierza miejsca pełnienia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej. Oprócz zmiany miejsca pełnienia służby podyktowanej głównie potrzebami Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, dopuszczono także możliwość zmiany miejsca pełnienia służby na wniosek żołnierza.
W rozporządzeniu określono także obowiązki i tryb postępowania organów wojskowych w zakresie powoływania i zwalniania żołnierza z obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej, w tym obowiązek zawiadamiania pracodawcy powołanego żołnierza o rozpoczęciu i zakończeniu pełnienia tej służby, bowiem pracodawca – co do zasady – nie może rozwiązać stosunku pracy z pracownikiem odbywającym obowiązkową zasadniczą służbę wojskową w okresie wskazanym ustawą.
Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?
Omawiany projekt zakłada, że nowe rozporządzenie w sprawie sposobu odbywania obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Ale trzeba podkreślić, że przepisy te będą stosowane dopiero wtedy kiedy obowiązek obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej zostanie "odwieszony", a dokładniej - kiedy Prezydent RP w odrębnym rozporządzeniu wprowadzi ten obowiązek.