Na mocy podpisanego w piątek przez ministra rozporządzenia od 1 stycznia 2013 roku 79 sądów rejonowych o limicie etatów do dziewięciu sędziów włącznie zostanie przekształconych w wydziały zamiejscowe - cywilny, karny, rodzinny i nieletnich oraz ksiąg wieczystych - sąsiednich sądów.
"Wszyscy widzimy, nawet na przykładzie sprawy Amber Gold, że polskie sądownictwo nie funkcjonuje tak jakbyśmy tego oczekiwali. Konieczne są głębokie zmiany ustawowe i organizacyjne" - powiedział w sobotę w Krakowie Gowin. Dodał, że jedną z takich zmian będzie "przekształcenie mniejszych sądów w wydziały zamiejscowe sądów większych, tak żeby sędziowie orzekali wtedy, kiedy mają trochę więcej czasu, już nie w jednym sądzie - jak obecnie - ale w dwóch, a czasami nawet w trzech".
Minister podkreślił, że ostateczna liczba zreorganizowanych sądów to efekt wielomiesięcznych konsultacji ze środowiskiem sędziowskim, środowiskami lokalnymi i konsultacji politycznych. "Ostatecznie przyjęliśmy kryterium całkowicie obiektywne. O tym, który sąd stanie się wydziałem zamiejscowym decyduje wyłącznie liczba sędziów. To jest najlepszy dowód na to, że te zmiany nie mają charakteru politycznego. Kryterium jest maksymalnie zobiektywizowane" - zaznaczył.
"Po wprowadzeniu reformy w praktyce zmieni się tylko nazwa, bo zniesiony sąd będzie teraz wydziałem zamiejscowym większego sądu rejonowego. Nadal w tym samym miejscu obywatele będą mogli załatwić swoje sprawy, bez konieczności udania się do innego miasta. Nie będzie również przeszkód, by nadal działały kasy, czy biura podawcze. Decyzje w tej sprawie podejmować będą prezesi sądów" - powiedziała Loose. Dodała, że pracownicy administracyjni zasilą wydziały orzecznicze wymagające wzmocnienia.
Resort sprawiedliwości uzasadnia, że "celem zmian jest przede wszystkim bardziej racjonalne i elastyczne wykorzystanie potencjału polskich sędziów". "Reorganizacja umożliwi prezesowi sądu rejonowego sprawniejsze zarządzanie pracą podległych mu sędziów i jeśli zajdzie taka konieczność skierowanie ich do orzekania w wydziałach, w których przykładowo występują braki kadrowe" - powiedziała rzeczniczka ministra.
Ministerstwo zaznacza, że przy typowaniu sądów do zniesienia kierowało się m.in.: wpływem spraw do danego sądu, liczbą sędziów, liczbą ludności w obszarze danego sądu i kwestią udogodnień dla obywateli. "Reorganizacja ma przede wszystkim służyć temu, by przy racjonalniejszej strukturze organizacyjnej, która pozwali na bardziej efektywne wykorzystanie kadr, obywatele mieli łatwiejszy dostęp do sądu i by krócej czekali na rozpatrzenie swojej sprawy, a ewentualne oszczędności nie stanowiły decydującej przesłanki dla planowanych zmian" - argumentuje resort.
Zgodnie z rozporządzeniem zniesione mają zostać wybrane sądy rejonowe z obszaru właściwości 35 sądów okręgowych. Najwięcej - dziewięć sądów rejonowych - z obszaru właściwości Sądu Okręgowego w Poznaniu. Będą to sądy w: Chodzieży, Gostyniu, Nowym Tomyślu, Obornikach, Rawiczu, Śremie, Wolsztynie, Wrześni, Złotowie.
Pozostałe sądy objęte rozporządzeniem to w obszarze właściwości Sądu Okręgowego w:
- Bydgoszczy sądy w: Mogilnie, Nakle nad Notecią, Tucholi, Żninie;
- Elblągu sądy w: Działdowie i Nowym Mieście Lubawskim;
- Gdańsku sąd w Kościerzynie;
- Gorzowie Wielkopolskim sądy w: Strzelcach Krajeńskich i Sulęcinie;
- Jeleniej Górze sądy w: Kamiennej Górze i Lwówku Śląskim;
- Kaliszu sądy w: Krotoszynie, Ostrzeszowie, Pleszewie;
- Kielcach sądy w: Kazimierzy Wielkiej, Opatowie, Pińczowie, Staszowie, Włoszczowie;
- Koninie sąd w Słupcy;
- Koszalinie sąd w Sławnie;
- Krakowie sądy w: Miechowie i Suchej Beskidzkiej;
- Krośnie sąd w Brzozowie;
- Legnicy sąd w Jaworze;
- Lublinie sądy w: Opolu Lubelskim, Rykach i Włodawie;
- Łomży sądy w: Grajewie i Wysokiem Mazowieckiem;
- Łodzi sądy w: Brzezinach, Łęczycy, Rawie Mazowieckiej;
- Nowym Sączu sąd w Muszynie;
- Olsztynie sądy w: Biskupcu, Lidzbarku Warmińskim, Nidzicy, Piszu;
- Opolu sądy w: Głubczycach i Oleśnie;
- Ostrołęce sąd w Pułtusku;
- Płocku sąd w Sierpcu;
- Przemyślu sądy w: Lubaczowie i Przeworsku;
- Radomiu sądy w: Lipsku, Szydłowcu i Zwoleniu;
- Rzeszowie sądy w: Leżajsku, Ropczycach, Strzyżowie;
- Siedlcach sąd w Sokołowie Podlaskim;
- Słupsku sądy w: Bytowie i Miastku;
- Suwałkach sąd w Sejnach;
- Szczecinie sądy w: Choszcznie, Kamieniu Pomorskim, Łobzie;
- Tarnobrzegu sądy w: Kolbuszowej i Nisku;
- Tarnowie sąd w Dąbrowie Tarnowskiej;
- Toruniu sądy w: Golubiu-Dobrzyniu i Wąbrzeźnie;
- Włocławku sady w: Radziejowie i Rypinie;
- Wrocławiu sądy w: Miliczu, Strzelinie, Wołowie;
- Zamościu sądy w: Janowie Lubelskim i Krasnymstawie;
- Zielonej Górze sąd we Wschowie.
Reorganizacja sądów proponowana przez Ministerstwo Sprawiedliwości wzbudziła sprzeciw niektórych samorządów i części sędziów. Przeciw opowiedziały się PiS, SLD i Ruch Palikota, a koalicyjny PSL we wrześniu złożył w Sejmie obywatelski projekt nowelizacji przepisów, który ma zablokować reorganizację. Zebrano pod nim 150 tys. podpisów. "Myślę, że gdyby ta ustawa została uchwalona w takiej wersji, w jakiej proponują to koledzy z PSL-u, to zabetonowany zostałby obecny kształt sądownictwa" - odpowiadał wtedy Gowin.
PSL chce też, by przepisy, na mocy których minister może dokonywać reorganizacji sądów, zbadał Trybunał Konstytucyjny. Poselski wniosek w tej sprawie trafił do TK w czerwcu. Reorganizacja sądownictwa rejonowego w drodze rozporządzenia została też zaskarżona do TK przez Krajową Radę Sądownictwa.
Pytany o opór środowisk lokalnych i PSL w związku z tymi zmianami minister powiedział w sobotę: "bardzo szanuję podejście moich kolegów z PSL, oni się kierują lokalnym patriotyzmem. Moim obowiązkiem jest zadbanie o to, by sądy w Polsce funkcjonowały sprawnie, żeby nie trzeba było latami czekać na wyroki. Ta zmiana to jeden z elementów niezbędnych".
W połowie września Gowin mówił, że "żaden sąd nie będzie zlikwidowany, natomiast chodzi tylko o to, żeby sędziowie orzekali nie tylko w jednym sądzie, jak do tej pory, tylko w dwóch, czasami w trzech". Zmiany mają, w zamierzeniach ministerstwa, służyć lepszemu wykorzystaniu kadry sędziowskiej.
Początkowo - jeszcze w zeszłym roku - resort planował przekształcenie 122 sądów rejonowych; wiosną tego roku zdecydowano o zmniejszeniu ich liczby do 79. Z wrześniowych doniesień medialnych wynikało, że reorganizacja ma objąć 30 najmniejszych jednostek. Resort informował wtedy tylko, że "rozważane są różne warianty". (PAP)