Naruszanych jest przy tym wiele innych praw człowieka, jak prawo do zdrowia, prawo do wolnego wykonywania zawodu, prawo do ochrony przed pracą przymusową, prawo do swobodnego decydowania o miejscu pobytu. Prawo ofiary do bezpieczeństwa, do niepoddawania się przemocy jest naczelnym składnikiem godności ludzkiej i dlatego kwestia ta powinna zawsze zajmować priorytetowe miejsce w kształtowaniu polityki przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
Społeczność międzynarodowa od wielu lat wskazuje na to, że przemoc wobec kobiet jest głównym problemem przestrzegania praw człowieka. Jednym z najważniejszych dokumentów są „Deklaracja o eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet” przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 1993 roku oraz „Deklaracja i Platforma Pekińska” wypracowane podczas IV Światowej Konferencji Kobiet w 1995 roku. Oba dokumenty rząd polski przyjął bez zastrzeżeń.
Wcześniej już Konferencja ONZ we Wiedniu w 1993 r. uznała przemoc – zarówno w sferze publicznej, jak i prywatnej za pogwałcenie praw człowieka. W świetle tych ustaleń, każde państwo jest zobowiązane do zapobiegania aktom przemocy dokonywanym na kobietach przez ich partnerów, także w ich domach.
Z kolei ochronę dzieci przed przemocą przewiduje „Konwencja o Prawach Dziecka” przyjęta przez Zgromadzenie ONZ w 1989 roku. Zakaz cielesnego karania dzieci oraz innych form poniżającego traktowania, przewiduje również Rekomendacja przyjęta przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy w czerwcu 2004 r.
Zakaz stosowania kar fizycznych wobec dzieci wprowadziło już wiele państw, w tym Polska (art. 961 ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy; dalej: k.r.io.). Także polskie prawo karne uznaje za przestępstwa również akty przemocy, które mają miejsce w domu i dotyczą najbliższych członków rodziny.
Organy państwowe z pewnością powinny szanować intymność sfery domowej, lecz nie w sytuacji, gdy interwencja państwa jest konieczna dla zapewnienia bezpieczeństwa jednostki w jej rodzinnym środowisku. Państwo nie może działać w sposób, który mógłby sugerować, że przemoc w rodzinie jest mniejszym przestępstwem niż przemoc publiczna.
Samo stwierdzenie, że przemoc w rodzinie jest przestępstwem, nie jest już wystarczające do jej zapobiegania. Istotne jest, żeby reakcje policji podczas interwencji w mieszkaniu, w którym doszło do przemocy, były właściwe, aby inne służby społeczne także poważnie traktowały zaistniałą sytuację, by wiedziały, że przemoc domowa narusza prawa człowieka. Sposób reagowania państwa na przemoc domową powinien jasno wskazywać, kto jest sprawcą przemocy, a kto ofiarą. Reakcja organów państwowych musi być jednoznaczna. Konsekwencje przemocy w rodzinie powinien ponosić sprawca. Niedopuszczalna jest sytuacja, w której sprawca przemocy zostaje w domu, a ofiara przemocy wraz z dziećmi ucieka przed nim w obawie o własne zdrowie i życie do rodziny, do schroniska, na dworzec itp. Konieczne jest takie udoskonalenie systemu prawnego, które zapewniałoby nie tylko ściganie sprawców, lecz także dawało ofiarom prawo do obrony i bezpieczeństwo.
Konsekwencją takiego stanowiska państwa polskiego było przyjęcie ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (dalej: ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie). Ustawa ta, chociaż dość nowatorska w momencie uchwalenia, nie spełniła większości oczekiwań. Poza tym sądy rzadko wyczerpywały wszystkie możliwości karne i zapobiegawcze wobec sprawców przemocy w rodzinie przewidziane w tych przepisach.
Dlatego już wkrótce po uchwaleniu, ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie stała się przedmiotem szerokiej krytyki oraz prób nowelizacji. Ostatecznie nowelizacja, obowiązująca od 1 sierpnia 2010 r., znacznie rozszerza zadania i obowiązki, nałożone na różne szczeble administracji państwowej i samorządowej.
Główny ciężar podejmowania działań w tym zakresie spocznie na organach samorządowych, zwłaszcza szczebla gminnego. Aby tym wszystkim zadaniom sprostać, konieczna jest dogłębna znajomość problemu. Niniejsze opracowanie ma służyć organom samorządu – szczególnie na szczeblu gminy, by umiały stworzyć gminny system przeciwdziałania przemocy, a następnie w ramach tego systemu stworzyć skuteczne programy przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
Poradnik daje podstawy wiedzy o tym, czym jest przemoc w rodzinie, pomaga przygotować programy przeciwdziałania przemocy w rodzinie, omawia powoływanie stosownych instytucji prawnych, które mają w tym zakresie działać. Opracowanie daje także podstawy wiedzy o aktach prawnych, które klasyfikują przestępstwa będące odzwierciedleniem przemocy w rodzinie. W zakończeniu przedstawiono możliwe pułapki i zagrożenia, które mogą uniemożliwić osiągnięcie faktycznej skuteczności podejmowanych działań.
Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz innych ustaw (m.in. Kodeks karny, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ustawa o pomocy społecznej) stworzyła służbom mającym przeciwdziałać przemocy duże możliwości – powstaje jednak pytanie, czy możliwości te będą mogły być skutecznie wykorzystane?