Wszyscy audytorzy wewnętrzni jednostek sektora finansów publicznych mają ustawowy obowiązek przestrzegania Międzynarodowych Standardów Profesjonalnej Praktyki Audytu Wewnętrznego wydanych przez Instytut Audytorów Wewnętrznych IIA.
Standardy audytu
Zgodnie z międzynarodowymi standardami, zadania audytowe powinny być wykonywane z biegłością oraz należytą starannością zawodową.
- Po pierwsze, kompetencje audytorów wewnętrznych, niezbędne do prowadzenia ich indywidualnych obowiązków, obejmują zarówno wiedzę teoretyczną, jak i doświadczenie zawodowe. Audytorzy wewnętrzni mogą i powinni wykonywać tylko takie zadania, w zakresie których posiadają odpowiednią wiedzę lub doświadczenie - twierdzi dr Agnieszka Bryl, menedżer w dziale doradztwa biznesowego Ernst & Young.
Z uwagi na szeroki zakres działalności audytu wewnętrznego, personel komórki audytu wewnętrznego kolektywnie musi posiadać odpowiednią wiedzę i doświadczenie. Niewątpliwie wszyscy audytorzy powinni być biegli przede wszystkim w technikach i metodyce audytu wewnętrznego. Powinni również dobrze rozumieć zagadnienia związane z zarządzaniem i kontrolą wewnętrzną - dodaje Agnieszka Bryl.
Ponadto w przypadku braku kompetencji specjalistycznych, niezbędnych do prowadzenia zadań audytowych wśród pracowników komórki audytu wewnętrznego, standardy nakazują pozyskiwanie odpowiedniej pomocy i wsparcia merytorycznego od osób lub podmiotów zewnętrznych, z zachowaniem zasad niezależności i obiektywizmu - twierdzi ekspert z Ernst & Young. W przypadkach szczególnych, gdy nie jest możliwe pozyskanie pomocy zewnętrznej, a w komórce audytu wewnętrznego brakuje odpowiednich kwalifikacji, kierownik komórki audytu wewnętrznego powinien odmówić przyjęcia i realizacji danego zadania audytowego.
Bardzo istotną kwestią poruszaną w standarach jest rola audytorów wewnętrznych w wykrywaniu i prowadzeniu dochodzeń w sprawach oszustw i nieprawidłowości.
- Należy pamiętać, że od audytorów wewnętrznych nie oczekuje się posiadania specjalistycznych umiejętności wykrywania i prowadzenia dochodzeń w sprawach oszustw i nieprawidłowości, powinni oni umieć identyfikować symptomy zagrożenia np. oszustwami - podkreśla dr Agnieszka Bryl.
Kodeks etyki
Z kolei Katarzyna Włodarska, menedżer i wykładowca w Ernst & Young Academy of Business, zwraca uwagę, że biegłość audytorów wewnętrznych jest na tyle istotna, że znalazła się również w Kodeksie Etyki IIA. Kodeks ten składa się z czterech zasad ogólnych i dwunastu zasad postępowania. Te ostatnie opisują normy zachowań, jakich oczekuje się od audytorów wewnętrznych. Zasady postępowania są pomocne przy stosowaniu zasad ogólnych w praktyce i służą jako wytyczne etycznego działania audytorów wewnętrznych.
Ekspert wyjaśnia, że jedną z czterech zasad ogólnych, opisanych w kodeksie, są kompetencje. Zgodnie z tą zasadą audytorzy wewnętrzni wykorzystują wiedzę, umiejętności i doświadczenie konieczne do świadczenia usług audytu wewnętrznego.
- Audytorzy wewnętrzni, jak to zostało wcześniej powiedziane, nie powinni podejmować się zadań, do wykonania których brakuje im wiedzy, umiejętności lub doświadczenia. Nie mogą zatem przeprowadzać np. audytu zamówień publicznych, jeśli nigdy wcześniej takimi zamówieniami się nie zajmowali lub nie mają odpowiedniego doświadczenia w audycie - twierdzi Katarzyna Włodarska. Dodaje również, że należy przy tym pamiętać, że samo zdanie egzaminów na audytora wewnętrznego nie jest równoznaczne z doświadczeniem. Niezbędna jest jeszcze praktyka zawodowa, najlepiej pod okiem doświadczonego audytora lub kontrolera wewnętrznego. W praktyce ten postulat jest często trudny do spełnienia, gdyż spora część audytorów wewnętrznych w sektorze publicznym pracuje nie w zespołach, lecz na stanowiskach jednoosobowych i nie miała wcześniej żadnych doświadczeń audytowych.
Katarzyna Włodarska twierdzi również, że drugim aspektem biegłości, wynikającym z Kodeksu Etyki IIA, jest konieczność stałego podwyższania kompetencji zawodowych oraz skuteczności i jakości świadczonych usług. Wymaga to ciągłego rozwoju: zarówno zdobywania wiedzy, jak i doskonalenia warsztatu audytora. Podwyższanie kompetencji zawodowych nie musi się wiązać stricte z audytem wewnętrznym.
- Mogą to być na przykład studia podyplomowe z funduszy europejskich albo z rachunkowości, kursy komputerowe, zajęcia doskonalące umiejętności komunikacji lub prezentacji, itp. - wyjaśnia ekspert Ernst & Young Academy of Business. Najważniejsze, by te różne umiejętności były przydatne w pracy zawodowej audytora.
Biegłość w pytaniach
Warto pamiętać, że temat - biegłość audytorów wewnętrznych - może się pojawić na egzaminach CIA (część pierwsza i druga) oraz CGAP zarówno w kontekście Standardów IIA, jak i Kodeksu Etyki IIA.
Jak twierdzi Angelika Rokicka-Buczek, wykładowca w Ernst & Young Academy of Business, pytania egzaminacyjne zawierają najczęściej krótkie scenariusze i sprawdzają nie tyle znajomość tekstu standardów i/lub kodeksu, ale zastosowanie w praktyce opisanych tam zasad.
- Pytania mogą dotyczyć również tzw. poradników, które szerzej opisują kwestie zawarte w Standardach. W przypadku biegłości najczęściej sprawdzana jest znajomość poradnika 1210-1 Biegłość oraz 1210.A1-1 Pozyskiwanie usług wspierających lub uzupełniających audyt wewnętrzny - wyjaśnia Angelika Rokicka-Buczek. Dodaje, że jeżeli chodzi o znajomość standardów i związanych z nimi poradników, najczęściej egzaminowane są następujące zagadnienia:
• kompetencje wymagane od każdego audytora: w jakim zakresie audytor powinien być biegły, jakie zagadnienia powinien rozumieć, a o jakich tylko mieć pojęcie;
• kolektywna biegłość zespołu audytu wewnętrznego: tworzenie zespołu audytorów lub przyjmowanie nowych osób do istniejącego zespołu;
• korzystanie z pomocy ekspertów, w sytuacji gdy w zespole brakuje pewnych umiejętności lub wiedzy: ekspertami mogą być zarówno osoby pracujące w organizacji, ale poza audytem wewnętrznym, jak i eksperci zewnętrzni (rzeczoznawcy, aktuariusze, konsultanci itp.);
• umiejętności komunikacji: jakie kwestie audytor powinien umieć przekazać kierownictwu i audytowanym;
• wymóg ciągłego rozwoju zawodowego.
Angelika Rokicka-Buczek wyjaśnia również, że pytania z Kodeksu Etyki IIA najczęściej dotyczą wymogu posiadania odpowiedniej wiedzy, umiejętności i doświadczenia. Sprawdzana jest świadomość, że audytor wewnętrzny nie powinien brać się za zagadnienia, na których się nie zna lub nie ma wystarczającego doświadczenia (np. przesłuchanie podejrzanego o oszustwo, w sytuacji gdy w organizacji istnieją odpowiednie służby zajmujące się takimi sprawami). Drugim egzaminowanym zagadnieniem jest kwestia doskonalenia zawodowego (podobnie jak przy standardach).n
KTO MOŻE BYĆ AUDYTOREM WEWNĘTRZNYM
Audytorem wewnętrznym w jednostkach sektora finansów publicznych mogą być osoby posiadające: certyfikat audytora wewnętrznego wydany przez Ministerstwo Finansów, Certified Internal Auditor (CIA), Certified Government Auditing Professional (CGAP), Certified Information Systems Auditor (CISA), Association of Chartered Certified Accountants (ACCA), Certified Fraud Examiner (CFE), Certification in Control Self Assessment (CCSA), Certified Financial Services Auditor (CFSA) lub Chartered Financial Analyst (CFA).
Agnieszka Pokojska
agnieszka.pokojska@infor.pl