Pojęcie środków trwałych zawarte zostało w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2013 r. poz. 330). Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy przez środki trwałe rozumie się rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. W szczególności zalicza się do nich:
- nieruchomości, w tym: grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
- maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
- ulepszenia w obcych środkach trwałych,
- inwentarz żywy.
Środki trwałe podlegają klasyfikacji zgodnej z Klasyfikacją Środków Trwałych. KŚT stanowi usystematyzowany wykaz składników majątku trwałego według funkcji jaką środki trwałe pełnią w procesie wytwarzania dóbr i usług. Klasyfikację stosują wszystkie podmioty gospodarki narodowej prowadzące księgową ewidencję środków trwałych. KŚT ma zastosowanie zarówno w sprawozdawczości statystycznej, jak i w ewidencji księgowej (służy ustaleniu właściwych stawek odpisów amortyzacyjnych).
Zobacz również: Klasyfikacja środków trwałych
Od 1 stycznia 2011 roku obowiązuje Klasyfikacja Środków Trwałych określona Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2010 roku w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT). W Klasyfikacji Środków Trwałych za podstawową jednostkę ewidencji przyjmuje się pojedynczy element majątku trwałego. Może być nim budynek, maszyna, pojazd mechaniczny itp. Jedynie w nielicznych przypadkach dopuszcza się przyjęcie za pojedynczy obiekt – obiektu zbiorczego, którym może być zespół przewodów rurociągowych lub zespół latarni jednego typu na terenie zakładu, ulicy, osiedla itp. Uwzględniając podział środków trwałych zawartych w ustawie o rachunkowości, KŚT wyodrębnia na pierwszym szczeblu podziału klasyfikacyjnego 10 jednocyfrowych grup środków trwałych:
0 Grunty
1 Budynki i lokale oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego i spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego
2 Obiekty inżynierii lądowej i wodnej
3 Kotły i maszyny energetyczne
4 Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania
5 Maszyny, urządzenia i aparaty specjalistyczne
6 Urządzenia techniczne
7 Środki transportu
8 Narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, gdzie indziej niesklasyfikowane
9 Inwentarz żywy.
Wymienione grupy środków trwałych dzielą się na drugim szczeblu podziału na podgrupy, którym nadane zostały symbole dwucyfrowe (podgrupa KŚT). Wprowadzono też trzeci szczebel podziału klasyfikacyjnego środków trwałych, którym nadano symbole trzycyfrowe (rodzaj KŚT).
Zgodnie z art. 28 ustawy o rachunkowości nie rzadziej niż na dzień bilansowy dokonuje się wyceny środków trwałych według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny środków trwałych), pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Trwała utrata wartości zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. W przypadku wystąpienia trwałej utraty wartości środka trwałego jednostki dokonują odpisu aktualizującego jego wartość.
Ponadto, zgodnie z art. 31 ustawy o rachunkowości wartość środków trwałych i dokonane dotychczas odpisy amortyzacyjne i umorzeniowe mogą na podstawie odrębnych przepisów ulegać aktualizacji wyceny. Podobnie stanowi §6 ust. 5 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 5 lipca 2010r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont (…), zgodnie z którym wartość początkowa środków trwałych i dotychczas dokonane odpisy umorzeniowe podlegają aktualizacji zgodnie z zasadami określonymi w odrębnych przepisach, a wyniki aktualizacji są odnoszone na fundusz.
Aktualizację przeprowadza się wówczas, gdy wskaźnik wzrostu cen nakładów inwestycyjnych ogłaszany przez Prezesa GUS w okresie trzech kwartałów poprzedzających rok podatkowy w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego przekroczy 10%. Tryby i terminy urzędowej aktualizacji środków trwałych określa Minister Finansów w drodze rozporządzenia. Ostatnia urzędowa aktualizacja przeprowadzona została w 1995 roku.
Polecamy serwis: Rachunkowość budżetowa