Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek- Art. 9 KPA.
Określona w powyższym przepisie zasada informowania stron przybiera różną formę, w zależności od podmiotu wobec, którego ma zostać zastosowana. Organ administracji publicznej zobowiązany jest do udzielania pełnej informacji tylko stronom postępowania. Przez pełną informacje rozumie się tu okoliczności faktyczne i prawne. Natomiast w stosunku do innych uczestników postępowania organ administracji publicznej ma obowiązek udzielania informacji tylko o okolicznościach prawnych. Granice obowiązku organu wyznaczają zatem granice uprawnień stron do żądania udzielenia konkretnego typu informacji.
Zobacz również:Ustrój i jednostki
Obowiązki organu
KPA w wielu przepisach gwarantuje przestrzeganie obowiązku informacyjnego. Robi to określając szczegółowe obowiązki organu względem strony w zakresie informowania. Przykładem może być konieczność powiadamiania stron o wszczęciu postępowania z urzędu, na wniosek strony. Organ administracji publicznej ma również obowiązek doręczenia stronom pism procesowych albo zawiadamiania ich o czynnościach postępowania np. o terminie, miejscu rozprawy, o przeprowadzeniu dowodu. Innym przejawem stosowania tej zasady jest art. 107 § 1. Przepis ten wyznacza elementy jakie powinna zawierać prawidłowo sporządzona decyzja administracyjna. Do składników decyzji należą m.in. uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie.
W wyroku z dnia 11 lipca 2001 r. (I SA 2447/00) Naczelny Sąd Administracyjny wyznaczył czasowe ramy trwania obowiązku informacyjnego. NSA uznał, że strona powinna być informowana przez cały tok postępowania tj. od chwili jego rozpoczęcia, aż do chwili rozstrzygnięcia decyzją administracyjną. Co więcej, wypełnianie tego obowiązku nie może ograniczać się tylko do udzielenia informacji prawnej. Obejmuje to także udzielanie niezbędnych wyjaśnień oraz wskazówek co do sposobu postępowania, który pomoże uniknąć szkody.
Należy jednak zaznaczyć, że art. 9 nie można interpretować w ten sposób, że organ administracji staje się pełnomocnikiem strony. Obowiązku udzielania informacji nie można utożsamiać z udzielaniem stronom pomocy prawnej (zob. wyrok NSA w Warszawie z dnia 27 sierpnia 1997 r., III SA 66/96). Wynika to z faktu, że celem zasady informowania nie jest doprowadzenie do rozstrzygnięcia sprawy na korzyść obywatela, lecz jedynie wyrównanie jego szans.
Uprawnienia stron
Jak już zostało wspomniane, zasada informowania generuje nie tylko obowiązki organu ale także prawa dla stron. Ogólnie rzecz biorąc, stronie przysługuje prawo do uzyskania wyczerpujących informacji o okolicznościach sprawy. Przepisy szczególne przyznają także stronie prawo do m.in. uzyskania niezbędnych wyjaśnień, wskazówek a także pouczeń w zakresie przysługujących jej środków odwoławczych. Ma to na celu ochronę strony przed konsekwencjami, które mogłyby wynikać z nieznajomości prawa. Istotnym uprawnieniem strony staje się także brak ponoszenia konsekwencji prawnych w przypadku zastosowania się do błędnej informacji lub błędnego pouczenia wydanego przez organ administracji publicznej. Wyraża to art.112 KPA.
Informacje, o których organ informować nie musi
Organ nie musi informować strony:
- o treści wyroków Trybunału Konstytucyjnego z wyjątkiem strony, w sprawie której sporządzono pytanie do tego Trybunału;
- co do przysługującego jej prawa wnoszenia prośby o przywrócenie uchybionego terminu;
- możliwości dochodzenia odszkodowania za szkody spowodowane wydaniem wadliwych decyzji administracyjnych w innym postępowaniu administracyjnym;
- ewentualnych przyszłych popełnianych przez nią błędach proceduralnych;
- o powszechnie obowiązujących, publikowanych aktach prawnych i wynikających z nich obowiązkach czy konsekwencjach niedostosowania się do konkretnych przepisów.
Opracowano na podstawie:
Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. 1960 Nr 30 poz. 168 z późn. zm.)