Pytanie
Czy sekretarz urzędu gminy może być sołtysem i inkasentem podatku rolnego, podatku leśnego i podatku od nieruchomości od osób fizycznych?
Odpowiedź
Nie ma formalnych przeszkód, by sekretarz gminy był jednocześnie sołtysem i inkasentem podatków lokalnych. Jednak ze względu na to, że inkasent odpowiada za wykonywanie swoich obowiązków wobec wójta (organu podatkowego), pełnienie przez niego funkcji inkasenta wzbudza jednak wątpliwości.
Uzasadnienie
Sekretarza gminy powołuje i odwołuje rada gminy na wniosek wójta. Jest on pracownikiem samorządowym zatrudnionym na podstawie powołania. Nie ma określonych ustawowo kompetencji; nie jest organem gminy, a tylko prowadzi w imieniu wójta (burmistrza) powierzone mu sprawy gminy (art. 33 ust. 4 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym). Dlatego zakres jego zadań i kompetencji w poszczególnych gminach jest bardzo różny - określa go bowiem wójt w regulaminie organizacyjnym urzędu.
Większość zadań sekretarza dotyczy pracy urzędu gminy i jest związana z jego organizacją. Zdarza się jednak i tak, że kieruje on bezpośrednio pracą poszczególnych wydziałów urzędu, a także wydaje decyzje administracyjne (przy czym w tym ostatnim zakresie nie wystarczy regulacja regulaminowa - konieczne jest wydanie przez wójta, na podstawie art. 39 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym, stosownego upoważnienia).
Sołtys wybierany jest w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, spośród nieograniczonej liczby kandydatów, przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania. Pełni on funkcję organu wykonawczego sołectwa. Może uczestniczyć w pracach rady gminy na zasadach określonych w statucie gminy, jednak bez prawa udziału w głosowaniu. Ponadto rada gminy może ustanowić zasady, na jakich będą mu przysługiwały dieta oraz zwrot kosztów podróży służbowej.
Inkasenta podatków lokalnych wyznacza rada gminy, ustalając jednocześnie wysokość wynagrodzenia za inkaso. Do jego zadań należą pobór podatków oraz wpłacenie ich we właściwym terminie organowi podatkowemu. Inkasent nie ustala wysokości podatku, nie ma prawa do dokonywania jakichkolwiek umorzeń, rozkładania na raty czy odraczania terminów płatności. Jego rola jest więc określona - pełni on niejako funkcję pośrednika między podatnikiem a organem podatkowym, a czynności przez niego wykonywane mają charakter techniczno-rachunkowy.
Inkasentem może być zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej. Ze względu na łatwy kontakt z podatnikami naturalnym kandydatem na inkasenta jest sołtys.
Ani przepisy ustawy o samorządzie gminnym, ani przepisy ustawy z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych nie wprowadzają wprost zakazu łączenia stanowiska sekretarza gminy z funkcją sołtysa lub inkasenta podatków lokalnych. Sekretarz, mimo że powoływany przez radę, jest pracownikiem urzędu gminy, czynności z zakresu prawa pracy wykonuje wobec niego wójt, i to wyłącznie wójt jest osobą, która może zainicjować (poprzez złożenie stosownego wniosku) procedurę jego odwołania ze stanowiska. Jednym z powodów rozwiązania stosunku pracy z sekretarzem może być naruszenie zakazu zawartego w art. 18 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych. Przepis ten stanowi, że pracownik samorządowy nie może wykonywać zajęć tożsamych, pozostających w sprzeczności lub związanych z zajęciami, które wykonuje w ramach obowiązków służbowych, wywołujących uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność.
Moim zdaniem, samo pełnienie przez sekretarza funkcji sołtysa nie może być równoznaczne z koniecznością jego odwołania. Każdą sytuację należy jednak rozpatrywać indywidualnie, biorąc w szczególności pod uwagę przepisy regulaminu organizacyjnego urzędu gminy, z którego wynikać będzie zakres zadań sekretarza, jakie będzie należało porównać z kompetencjami sołtysa.
Sprawa komplikuje się jednak w przypadku sekretarza - inkasenta. Przede wszystkim należy wziąć pod uwagę fakt, że zgodnie z art. 30 par. 2 i 3 Ordynacji podatkowej, inkasent odpowiada całym swoim majątkiem za podatek pobrany, a niewpłacony. Decyzję o odpowiedzialności podatkowej inkasenta wydaje organ podatkowy, którym w przypadku podatków lokalnych, jakimi są podatek rolny, leśny i od nieruchomości, jest wójt. Oznacza to, że wójt będzie występował w stosunku do sekretarza - inkasenta w podwójnej roli: pracodawcy oraz organu podatkowego egzekwującego wykonywanie obowiązków nałożonych ustawą Ordynacja podatkowa. Z tego względu, moim zdaniem, sekretarz nie powinien pełnić funkcji inkasenta, choć, o czym była już mowa, formalnego zakazu nie ma. Decyzja w tej sprawie należy do rady gminy, która może w każdej chwili inkasenta odwołać i wyznaczyć inną osobę do pełnienia tej funkcji.
Zupełnie inną kwestią jest natomiast możliwość pogodzenia obowiązków sekretarza świadczącego pracę w godzinach pracy urzędu gminy z obowiązkami sołtysa i inkasenta. Zarówno mieszkańcy sołectwa dokonujący wyboru sołtysa, jak i rada gminy wyznaczająca inkasenta (inkasentów) powinni po prostu wziąć pod uwagę, że kandydat na każdą z tych funkcji pozostaje w stosunku pracy.
Iwona Andruszkiewicz
PODSTAWA PRAWNA:
• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm.)
• Ustawa z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1593 z późn. zm.)
• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.)