Jedna z sytuacji, która powoduje wątpliwości, ma miejsce wtedy, gdy płatnik (gmina) wypłaca radnemu w jednym miesiącu diety za kilka miesięcy, co powoduje, że łączna kwota wypłaty przekracza 2280 zł. Czy płatnik (gmina) powinien pobierać zaliczkę na podatek dochodowy od nadwyżki?
Wypłata kilku diet w jednym miesiącu
Przepisy wskazują, że za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się te - otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w art. 13 pkt 7 (art. 13 pkt 5 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych; dalej: ustawa o PIT).
Jednak na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 17 wymienionej regulacji zwalnia się z opodatkowania diety oraz kwoty stanowiące zwrot kosztów, otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich - do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 2280 zł. Przy czym o tym, czy dane świadczenie jest dietą w rozumieniu art. 21 ust. 1 pkt 17 ustawy o PIT, decyduje istota tego świadczenia, a nie jego nazwa (por. wyrok WSA w Warszawie z 11 maja 2007 r., sygn. akt III SA/Wa 440/07 oraz wyrok NSA z 10 maja 2005 r., sygn. akt FSK 2536/04; Glosa 2005/4/129).
I tak, pomimo że suma diet wypłaconych w danym miesiącu, a dotycząca dwóch konkretnych miesięcy przekroczy kwotę 2280 zł, to ze zwolnienia od opodatkowania korzystają kwoty dotyczące danego miesiąca, a nie sumy wypłacone w tym okresie. Warto przy tym zauważyć, że PIT-R (Informacja o wypłaconych podatnikowi kwotach z tytułu pełnienia obowiązków społecznych i obywatelskich) jest skonstruowany w taki sposób, że płatnik dokonujący takich wypłat zaznacza miesiąc, którego dotyczy wypłata, a nie ten, w którym dokonano wypłaty kwoty diety radnym.
Dieta dla sołtysa
Kolejne wątpliwości dotyczą tego, czy diety wypłacane sołtysom są wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych?
Załóżmy, że urząd gminy wypłaca sołtysom w okresach kwartalnych diety ustalone uchwałą rady w oparciu o art. 37b ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (dalej: ustawa o samorządzie) za czynności wykonywane w ramach ich obowiązków, tzn. z tytułu uczestnictwa w sesjach rady i spotkaniach organizowanych przez burmistrza. Zgodnie z powołanym przepisem rada gminy może ustanowić zasady, na jakich przewodniczącemu organu wykonawczego jednostki pomocniczej będzie przysługiwała dieta oraz zwrot kosztów podróży służbowej.
Kwoty te obejmują również zwrot kosztów dojazdów do urzędu i zwrot kosztów za używanie prywatnego telefonu dla celów sołectwa. Ponadto wypłacane są za załatwianie spraw społeczności wiejskiej, dbałość o porządek na terenie sołectwa, udział w realizacji inwestycji wiejskich.
Wolne od podatku są diety oraz kwoty stanowiące zwrot kosztów, otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich - do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 2280 zł (art. 21 ust. 1 pkt 17 ustawy o PIT).
Należy wskazać, że przepisy prawa podatkowego nie definiują pojęcia dieta. Rada gminy na podstawie uchwały może ustanowić zasady, na jakich członkom rady sołeckiej będzie przysługiwała dieta lub zwrot kosztów podróży służbowej.
Rada gminy może zatem w drodze przepisów statutowych przyznać sołtysom prawo do zwrotu kosztów przejazdu i diet w sprawach związanych z pełnioną przez nich funkcją (por. uchwała SN z 8 lutego 1996 r., sygn. akt III AZP 33/95; OSNP 1996/16/216 oraz wyrok NSA z 23 stycznia 997 r., sygn. akt SA/Rz 1021/96; Wokanda 1997/11/39).
Zadania przewodniczących jednostek pomocniczych
Sołtysi (przewodniczący jednostek pomocniczych gminy) otrzymują diety za udział w pracach organów gminy. W orzecznictwie i piśmiennictwie przyjęto zasadę, że pełnienie obowiązku obywatelskiego związane jest ze stanami faktycznymi, w których dana osoba uczestniczy w zawiadywaniu sprawami państwowymi jako obywatel, zgodnie z zasadami demokratycznego państwa prawnego, sprawując funkcje w instytucjach publicznych. Natomiast pełnienie obowiązku społecznego związane jest ze stanami faktycznymi, w których dana osoba uczestniczy w pracach instytucji jako reprezentant pewnej społeczności i bierze udział w rozwiązywaniu problemów konkretnej społeczności, działając w jej interesie.
Organizację i zakres działania jednostki pomocniczej określa rada gminy odrębnym statutem, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami (art. 35 ust. 1 ustawy o samorządzie). Sołtysi są wybierani w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, spośród nieograniczonej liczby kandydatów, przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania (art. 36 ust. 2 ustawy o samorządzie). Przewodniczący organu wykonawczego jednostki pomocniczej może uczestniczyć w pracach rady gminy na zasadach określonych w statucie gminy (art. 37a ustawy o samorządzie).
Sołtysi reprezentują zatem społeczność mieszkańców zamieszkujących teren określonego sołectwa, uczestnicząc w pracach instytucji samorządowej i biorąc udział w rozwiązywaniu problemów danej społeczności. Określenie zasad, na jakich przewodniczącemu organu wykonawczego jednostki pomocniczej gminy będzie przysługiwała dieta, należy do rady gminy. Diety wypłacane sołtysom podlegają zatem pod dyspozycję przepisu art. 21 ust. 1 pkt 17 ustawy o PIT i są zwolnione z tego podatku do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 2280 zł.
Przychód ponad 2280 zł miesięczne
Przychód w kwocie przekraczającej limit zwolnienia (tj. powyżej kwoty 2280 zł miesięcznie) stanowi na podstawie art. 13 pkt 5 ustawy o podatku PIT przychód z działalności wykonywanej osobiście otrzymywany przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w art. 13 pkt 7 ustawy o PIT.
Płatnicy, dokonujący wypłaty należności osobom z tytułu działalności określonej w art. 13 pkt 2 i 4-9 oraz art. 18 ustawy o podatku PIT, są obowiązani pobierać, z zastrzeżeniem art. 41 ust. 4 wymienionej regulacji, zaliczki na podatek dochodowy, stosując do dokonywanego świadczenia, pomniejszonego o miesięczne koszty uzyskania przychodów w wysokości określonej w art. 22 ust. 9 ustawy o PIT oraz o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b ustawy o PIT, najniższą stawkę podatkową określoną w obowiązującej skali, tj. obecnie 19% (art. 41 ust. 1 ustawy o PIT).
Tak obliczoną zaliczkę od dochodów zmniejsza się, z zastrzeżeniem art. 27b ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy o PIT, o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne pobranej przez płatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (art. 41 ust. 1a ustawy o PIT).
Joanna Nowicka
Podstawy prawne:
• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. nr 173, poz. 1218)
• Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. nr 225, poz. 1673)