Obecnie w coraz większym stopniu preferowane jest modyfikowanie roli jednostek samorządu terytorialnego (JST). Sprowadza się to do realizacji konkretnych zadań przez samorząd przy jednoczesnym możliwie szerokim włączaniu do tego procesu przedstawicieli innych podmiotów. Dlatego też najprawdopodobniej wzrośnie rola i znaczenie gmin, w ramach których znajdują się tereny pod różnymi względami specyficzne (o specyficznych właściwościach) lub też gmin, w których zarządzanie podlegać będzie dodatkowym kryteriom i uwarunkowaniom. O tym wszystkim należy pamiętać przy analizie treści art. 38 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, zgodnie z którym specyfikę ustroju gmin, które wykonują zadania o szczególnym charakterze, określają odrębne ustawy. W doktrynie wyróżnia się w tym kontekście trzy rodzaje gmin o szczególnym charakterze:
2) gminy uzdrowiskowe oraz gminy posiadające status obszaru ochrony uzdrowiskowej,
3) gminy górnicze.
Redakcja poleca: Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian (książka)
Warszawa stanowi nie tylko miasto na prawach powiatu, lecz także ma przyporządkowane dodatkowe zadania wynikające ze stołecznego charakteru miasta. Zapewnia więc warunki niezbędne do funkcjonowania naczelnych i centralnych organów państwa, obcych przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych, organizacji międzynarodowych, przyjmowania delegacji zagranicznych oraz funkcjonowania urządzeń publicznych o charakterze infrastrukturalnym, mających znaczenie dla stołecznych funkcji miasta. W odróżnieniu od innych miast, w Warszawie istnieje też obowiązkowy (a nie fakultatywny) podział na dzielnice.
Z kolei statut uzdrowiska nadawany jest przez Radę Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw zdrowia. Uzdrowisko musi cechować się m.in. posiadaniem złóż naturalnych surowców leczniczych o potwierdzonych właściwościach leczniczych czy też klimatu o właściwościach leczniczych. Konsekwencją nadania gminie statusu uzdrowiska lub też statusu obszaru ochrony środowiskowej jest obowiązek (a nie tylko możliwość) uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w terminie do dwóch lat od uzyskania danego statusu. O taki status może wystąpić rada właściwej gminy. Gminy takie realizują także kilka dodatkowych zadań. Zadania te dotyczą m.in. gospodarki terenami, z uwzględnieniem potrzeb lecznictwa uzdrowiskowego, ochrony warunków naturalnych uzdrowiska, tworzenia warunków do funkcjonowania zakładów i urządzeń lecznictwa uzdrowiskowego, a także tworzenia i ulepszania infrastruktury komunalnej i technicznej przeznaczonych dla uzdrowisk lub obszarów ochrony uzdrowiskowej.
Gminą górniczą jest natomiast gmina, na której terenie jest albo była po 14 stycznia 1999 r. wykonywana działalność gospodarcza objęta koncesją na wydobywanie węgla kamiennego i na rzecz której przedsiębiorstwo górnicze jest lub było obowiązane uiszczać opłatę eksploatacyjną. Tego rodzaju gminy mają przede wszystkim określone uprawnienia i przywileje, zwłaszcza w zakresie płatności do budżetu i darowizny mienia na jej rzecz przez przedsiębiorstwo górnicze.
Analiza praw i obowiązków gmin o specjalnym statusie jest warta uwagi z różnych powodów. Poza poznaniem dodatkowych praw i obowiązków takich jednostek, warto również zwrócić uwagę na fakt, że tego rodzaju konstrukcja może być również wykorzystywana do innych gmin o specyficznych właściwościach. Może to być więc ciekawa podstawa do dyskusji nad dalszą rolą jednostek samorządu terytorialnego.
MACIEJ J. NOWAK
radca prawny, ekspert w zakresie prawa administracyjnego
PODSTAWA PRAWNA
● art. 38 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 1515; ost. zm. Dz.U. z 2015 r. poz. 1890)
Polecamy serwis: Organizacja