W obecnym stanie prawnym podstawowymi formami współpracy jednostek samorządu terytorialnego są związki, porozumienia i stowarzyszenia. Katalog ten może jednak wkrótce ulec rozszerzeniu w wyniku zaproponowania nowelizacją nowej formy samorządowego współdziałania – stowarzyszenia samorządowego.
Projektem nowelizacji ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju[1] oraz niektórych innych ustaw z 08 lipca 2019r.[2] Minister Inwestycji i Rozwoju wyszedł z propozycją zmiany trzech ustaw ustrojowych – o samorządzie gminnym, powiatowym i województwa – w zakresie uregulowania zagadnienia stowarzyszeń samorządowych.
Jako cele nowelizacji wskazano m.in. konsolidację systemu zarządzania rozwojem Polski i etapowego wprowadzania systemu zintegrowanych strategii – krajowej, wojewódzkiej i lokalnej[3].
W ustawie o samorządzie gminnym[4] [dalej także: u.s.g.], jako novum ma zostać dodany artykuł 6c, zgodnie z którym, w celu przygotowania i realizacji strategii rozwoju ponadlokalnego gminy mogą tworzyć m.in. stowarzyszenie samorządowe. W takim przypadku, zgodnie z ust 5 omawianego przepisu, projekt strategii opracować może organ wykonawczy stowarzyszenia samorządowego. W zaistniałej sytuacji, strategia rozwoju ponadlokalnego, zgodnie z ust. 7 art. 6c, przyjmowana jest przez organ uchwałodawczy stowarzyszenia samorządowego w drodze uchwały.
Nowelizacja objąć ma także art. 84 u.s.g. Precyzując, usunięte ma zostać ograniczenie co do liczby założycieli stowarzyszenia gminnego. Do opisywanego przepisu dodano także ust. 3, mówiący o tym, że do stowarzyszeń gmin stosuje się odpowiednio przepisy Prawa o stowarzyszeniach[5]. Wobec powyższego, obowiązująca obecnie ilość co najmniej trzech założycieli, zastąpiona zostanie wymogiem zawartym w stosowanym odpowiednio art. 9 Prawa o stowarzyszeniach, w związku z czym konieczna będzie liczba co najmniej siedmiu założycieli.
Do ustawy ma zostać dodany art. 84b, wskazujący na zakres celów, dla realizacji których, powoływane mogą być stowarzyszenia samorządowe. Precyzując, stowarzyszenie samorządowe powołane może zostać w celu:
1. wspólnej realizacji polityki rozwoju, oraz
2. realizacji wspólnych zadań publicznych,
Dla porównania wskazać należy, iż stowarzyszenie gminne powołane może zostać dla:
1. wspierania idei samorządu terytorialnego, oraz
2. obrony wspólnych interesów gminy.
Widoczna jest więc różnica w zakresie celów dla realizacji których można powołać stowarzyszenie gminne i samorządowe. Świadczy to o tym, iż stowarzyszenia samorządowe stanowią pewne novum w zakresie form współpracy jednostek samorządu terytorialnego.
Zgodnie z art. 84b ust. 2 i 3 u.s.g. organizację, zadania oraz tryb pracy stowarzyszenia samorządowego ma określać jego statut, a do stowarzyszeń samorządowych stosowane mają być odpowiednio przepisy Prawa o stowarzyszeniach. Ponowne wskazanie na odpowiednie stosowanie Prawa o stowarzyszeniach, przy założeniu racjonalności prawodawcy, także zdaje się potwierdzać odrębność stowarzyszeń samorządowych od dotychczasowej formy współpracy. Gdyby bowiem przyjąć, że stowarzyszenie samorządowe jest szczególną formą stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, o którym mowa w art. 84 u.s.g., to ponowne odesłanie do Prawa o stowarzyszeniach byłoby całkowicie zbędne.
Jednostki samorządu terytorialnego, na podstawie art. 84b ust. 4, mogą powierzać stowarzyszeniu gmin zadania własne określone w art. 7 ust. 1 u.s.g. w całości, w części lub poprzez przedsięwzięcia w ramach tych zadań w celu ich wspólnej realizacji. Jednocześnie, zgodnie z art. 84b ust. 5 u.s.g. jednostki samorządu terytorialnego, które wchodzą w skład stowarzyszenia przekazują środki finansowe na realizację powierzonych stowarzyszeniu zadań.
W uzasadnieniu do projektowanej zmiany wskazano, iż zaproponowanie stowarzyszenia jako nowej formy współpracy jednostek samorządu terytorialnego ma umożliwić wykonywanie wspólnych zadań publicznych[6]
Omawiane zmiany objąć mają także ustawy o samorządzie powiatowym[7] [dalej także: u.s.p.] i województwa[8] [dalej także: u.s.w.].
Zgodnie z art. 75 u.s.p. do stowarzyszeń tworzonych przez powiaty stosuje się odpowiednio art. 84b u.s.g. Art. 75 ust. 1 u.s.p. został dodatkowo uzupełniony o wskazanie, iż powiaty mogą tworzyć stowarzyszenia samorządowe, w tym również z gminami i województwami.
Zgodnie natomiast z art. 8b ust. 3 u.s.w. do stowarzyszeń tworzonych przez województwa, w tym również z gminami i powiatami, stosowane mają być odpowiednio art. 84 albo art. 84b ustawy o samorządzie gminnym.
Wspomnieć wreszcie należy, iż do ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju ma być dodany rozdział 2a „Kontrakt programowy i porozumienie terytorialne”, a w nim art. 14rb, który także oddziałuje na funkcjonowanie stowarzyszeń samorządowych.
Zgodnie z ust 1 omawianego przepisu, porozumienie terytorialne może być zawierane przez:
1. zarząd województwa ze stowarzyszeniami znajdującymi się na terenie województwa, realizującymi zadania w zakresie polityki rozwoju wynikające ze strategii rozwoju województwa, a także przez
2. ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego, jeżeli zakres porozumienia terytorialnego tego wymaga, ze stowarzyszeniami, w przypadku gdy jego zasadność wynika z krajowej strategii rozwoju regionalnego.
Stowarzyszenia samorządowe są ponadto właściwe do przygotowania projektu porozumienia terytorialnego, a wreszcie jego zawarcia. Porozumienie to ma służyć przede wszystkim uzgadnianiu interwencji istotnych z punku widzenia społeczności lokalnych (danej gminy, kilku gmin lub powiatu)[9].
Omawiana nowelizacja jest na etapie zaawansowanych prac legislacyjnych – zakończono prace w Komisji Prawniczej, a projekt czeka na zatwierdzenie przez Stały Komitet Rady Ministrów i skierowanie pod obrady Rady Ministrów.
[1] Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1307 z późn. zm.).
[2] https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12321445/12580861/dokument407105.pdf; tj. nr UD496.
[3] Uzasadnienie do projektu ustawy, s. 1, https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12321445/12580861/dokument407106.pdf
[4] Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 506).
[5] Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 713).
[6] Uzasadnienie do projektu ustawy, s. 16, https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12321445/12580861/dokument407106.pdf.
[7] Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 511). 6.08.2019 Prawo Dla Samorządu https://prawodlasamorzadu.pl/drukuj/13364 3/3
[8] Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. Samorząd województwa (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 512).
[9] Uzasadnienie do projektu ustawy, s.10, https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12321445/12580861/dokument407106.pdf.
Maciej Kiełbus
prawnik w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, Partner, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, w szczególności prawa samorządowego
Martyna Krystman
asystent w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, interesuje się prawem administracyjnym
Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna spółka komandytowa w Poznaniu
www.ziemski.com.pl
Artykuł pochodzi z Portalu: www.prawodlasamorzadu.pl