ODPOWIEDŹ:
Nie, jeśli usunięcie odpadów wiązało się z zadaniami (obowiązkami) gminy, jest to czynność poza VAT. W konsekwencji gmina nie wystawi właścicielowi działki (użytkownikowi wieczystemu) faktury, natomiast obciąży go innym dokumentem (notą).
UZASADNIENIE:
W analizowanym przypadku mamy do czynienia z tzw. wykonaniem zastępczym, czyli działaniem podjętym w ramach egzekucji administracyjnej. O ile więc usunięcie odpadów wiązało się z zadaniami (obowiązkami) gminy (na przykład, gdy odpady zagrażały bezpieczeństwu), to jest to czynność, która nie mieści się w katalogu czynności opodatkowanych VAT. Jak bowiem wynika z art. 15 ust. 6 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT), nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.
W świetle art. 7 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, zadania własne obejmują m.in. sprawy:
- ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,
- utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych,
- porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej.
W tym ujęciu, jeśli na przykład gmina na podstawie przepisów szczególnych wyznaczyła termin do usunięcia odpadów, czego właściciel posesji nie uczynił, a następnie na własny koszt i we własnym zakresie usunęła odpady i obciążyła kosztem właściciela posesji, to nie wydaje się, by miała być to czynność opodatkowana VAT. To właściciel nieruchomości jest zobligowany do usunięcia odpadów znajdujących się na jego nieruchomości. Niekiedy jednak zachodzi przypadek, że z powodu zagrożenia dla środowiska naturalnego gmina musi zadziałać bezzwłocznie, a właściciel nie zgadza się na usunięcie odpadów, albo nie ma z nim kontaktu.
W analizowanym przypadku gmina nie działa w warunkach zbliżonych do przedsiębiorcy, nie świadczy usługi, tylko wykonuje pewien obowiązek wynikający z przepisów prawa administracyjnego. Innymi słowy, w zakresie realizacji zadań ustawowych (zadań własnych) gmina nie jest uznawana za podatnika podatku od towarów i usług. Dodatkowo w grę wchodzą jeszcze inne argumenty. Jeśli usunięcia odpadów gmina dokonała bez uzgodnienia z właścicielem nieruchomości, to mamy do czynienia z działaniem bezumownym, a zatem bez porozumienia między stronami. W tej sytuacji nie dochodzi do świadczenia usług czy innej czynności podlegającej opodatkowaniu. Jest to też płatność zbliżona do odszkodowania, a płatności o charakterze odszkodowawczym co do zasady nie podlegają opodatkowaniu VAT. Wreszcie, wracając do kwestii "organów władzy publicznej", opłaty za różnego rodzaju "czynności urzędowe" czy też kary administracyjne z pewnością nie podlegają podatkowi od towarów i usług.
PODSTAWY PRAWNE
art. 15 ust. 6 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 1221; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1669)
art. 7 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 994; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1432)
ŁUKASZ MATUSIAKIEWICZ
radca prawny (OIRP Wrocław) specjalizujący się w prawie podatkowym, autor ponad 150 opracowań (monografie, poradniki praktyczne, analizy przepisów oraz orzecznictwa itp.)