Zgodnie z art. 16a pkt 4 lit a Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach [Dz.U. z 2007 r., Nr 39, poz. 251 ze zm.], do dnia 31 grudnia 2010 r. gminy mają obowiązek doprowadzić do ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania do nie więcej niż 75% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.
Większości gmin trudno będzie należycie się z tego obowiązku wywiązać. Niedawno opublikowany raport NIK z kontroli przeprowadzonej w 24 wybranych gminach (Nr kontroli P/09/134) nie nastraja optymistycznie. Najwyższa Izba Kontroli ujawniła, że w objętym kontrolą okresie od 2006 do 2008 r., tylko na terenie 10 skontrolowanych gmin wykazano gospodarowanie odpadami komunalnymi w sposób zapewniający redukcję deponowanych na składowiskach wszystkich rodzajów odpadów ulegających biodegradacji. Zaledwie w 4 z tych gmin uzyskany w 2008 r. poziom redukcji stwarzał realne szanse, że w 2010 r. gminy te wywiążą się z obowiązku nałożonego na nie art. 16a pkt 4 lit. a Ustawy.
Odpady ulegające biodegradacji
Zgodnie z definicją legalną zamieszczoną w art. 3 ust. 2 pkt 7 ustawy o odpadach, odpadami ulegającymi biodegradacji są te odpady, które ulegają rozkładowi tlenowemu lub beztlenowemu przy udziale mikroorganizmów.
Jako przykładowe rodzaje odpadów biodegradowalnych tzw. dyrektywa składowiskowa nr 1999/31/WE wymienia żywność, odpady ogrodnicze, papier oraz tekturę. Ograniczenie ilości kierowania tych odpadów na składowiska ma na celu m.in. zredukowanie produkcji metanu.
Bazowa masa odpadów ulegających biodegradacji
Mając na względzie, że ustawa nakazuje ograniczyć masę kierowanych na składowiska odpadów biodegradowalnych do 75% masy tychże odpadów wytworzonych w 1995 r., kluczowe znaczenie dla ustalenia czy gmina wywiązała się nałożonego na nią obowiązku ma ustalenie masy odpadów wytworzonych w gminie przed 15 laty! Z uwagi na brak szczegółowych danych w tym zakresie, precyzyjne ustalenie tej wartości w chwili obecnej jest niemożliwe.
W związku z tym, w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami 2010 wskazano, dla celów obliczania bazowej ilości odpadów wytworzonych w 1995 r. w gminnych, powiatowych i wojewódzkich planach gospodarki odpadami należy przyjąć, że w tymże roku mieszkaniec miasta wytworzył 155 kg odpadów ulegających biodegradacji, a mieszkaniec wsi - 47 kg tychże odpadów.
Czytaj także: Nakaz usunięcia odpadów z nieruchomości>>
Sposób obliczania całkowitej ilości wytwarzanych odpadów ulegających biodegradacji
Zgodnie z opublikowanymi przez Ministerstwo Środowiska Wytycznymi dotyczącymi rozliczania obowiązku w zakresie ograniczenia ilości składowanych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, ilość składowanych odpadów ulegających biodegradacji oblicza się jako różnicę całkowitej ilości odpadów biodegradowalnych w zebranych odpadach komunalnych oraz ilości odpadów biodegradowalnych, które poddano procesom odzysku lub unieszkodliwiania (innego niż składowanie)
Co istotne, dla obliczeń w zakresie rozliczania obowiązku nie ma znaczenia czy odzysku dokonał przedsiębiorca legitymujący się zezwoleniem czy osoba fizyczna w ramach dozwolonych prawem form odzysku (np. przez kompostowanie odpadów zielonych). Istotne jest jednak aby rzetelnie wykazać jaka ilość odpadów została poddana odzyskowi przez ww. osoby.
W swoim raporcie NIK zwróciła uwagę, że nawet w sytuacji gdy uchwalane w gminach regulaminy utrzymania czystości dopuszczają możliwość kompostowania przez właścicieli nieruchomości odpadów ulegających biodegradacji takich jak odpady zielone czy odpady kuchenne, gminy powinny mieć rzetelne informacje na temat właścicieli nieruchomości prowadzących takie działania.
W ocenie NIK nie wystarczy tu wskazanie, że kompostowanie przydomowe na terenie gminy jest „powszechnie stosowane”. Mając na uwadze, że wg założeń przyjętych w KPGO 2010, 70% odpadów ulegających biodegradacji wytworzonych na wsiach oraz zaledwie 15% tychże odpadów wytworzonych w małych miastach poddawanych jest formom odzysku takim jak: kompostowanie, skarmianie zwierząt czy dozwolone spalanie w piecach gospodarstw domowych, za niewiarygodne należy uznać twierdzenia niektórych gmin co do tego, że wszystkie odpady wytwarzane na ich terenie są poddawane odzyskowi.
Czytaj także: Rząd przyjął założenia do projektu ustawy o odpadach>>
Jak gmina może wpływać na ograniczenie składowania odpadów biodegradowalnych?
Ustawa nakazuje gminom zapewnić warunki do ograniczenia kierowanej na składowiska masy odpadów ulegających biodegradacji. Dyrektywa nr 1999/31/WE zakłada, że środki mające na celu zmniejszenie ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji powinny również mieć na celu wspieranie osobnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji, sortowania odpadów w sensie ogólnym, ich odzyskiwania i recyklingu.
Wszystkie zatem prawne i faktyczne działania gminy w zakresie organizowania selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji kwalifikować należy jako tworzenie warunków do ograniczenia masy tych odpadów kierowanych na składowiska. Skutecznymi środkami oddziaływania na ilość kierowanych na składowiska odpadów biodegradowalnych, niestety w praktyce rzadko stosowanymi, są kontrole przedsiębiorców posiadających zezwolenie na odbieranie odpadów na terenie gminy. Niestety, w chwili obecnej nawet gdy taka kontrola wykaże nieprawidłowości, w niewielu gminach wyciągane są konsekwencje wobec sprawców naruszeń.
Agata Legat- prawnik w Kancelarii
Dr Krystian Ziemski & Partners
Kancelaria Prawna w Poznaniu