Zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, z późn. zm.), do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną należy finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg znajdujących się na terenie gminy.
Finansowanie kosztów oświetlenia obejmuje:
- wydatki na energię elektryczną,
- koszt budowy i utrzymania punktów świetlnych (m.in. koszt obsługi, konserwacji, modernizacji urządzeń i wymiany wyeksploatowanych opraw)
Oznacza to – pisze UOKiK – że gmina jest zobowiązana do ponoszenia wszelkich kosztów związanych z budową, instalacją i funkcjonowaniem oświetlenia ulicznego.
Punkt świetlny
Aby jednak rozwiać wątpliwości dotyczące zakresu finansowania oświetlenia dróg, należy zdefiniować pojęcie punktu świetlnego. Ponieważ prawo nie podaje takowej definicji, UOKiK powołuje się na definicję techniczną wypracowaną w 2001 r. przez Polski Komitet Oświetleniowy Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Uznaje ona za punkt świetlny kompletną oprawę oświetleniową - czyli kompletne urządzenie służące do rozsyłania, filtrowania lub przekształcania światła wysyłanego przez źródło, zawierające elementy niezbędne do mocowania i ochrony źródła światła, oraz do przyłączenia go do obwodu zasilającego. Zatem słupy oświetleniowe czy kable sterownicze wykraczają już poza zakres definicji punktu świetlnego – dodaje Urząd.
Art. 4 ustawy Prawo energetyczne stanowi, iż do obowiązków przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej należy utrzymywania zdolności urządzeń instalacji i sieci do realizacji zaopatrzenia w energię w sposób ciągły i niezawodny. Czyli przedsiębiorstwo ma dbać o stan urządzeń, instalacji i sieci w takim stopniu w jakim obowiązek ten nie obciąża gminy, a działając w tym zakresie nie potrzebuje zleceń od gminy.
Czytaj także: Kto płaci za oświetlenie dróg krajowych>>
Pomoc publiczna
Według postanowień Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wsparcie dla przedsiębiorstwa podlega przepisom o pomocy publicznej o ile łącznie spełnione są następujące warunki:
- udzielane jest ono przez państwo lub ze środków publicznych (państwo w tym kontekście to także organy administracji publicznej szczebla regionalnego i lokalnego, przedsiębiorstwa publiczne a nawet podmioty prywatne jeśli dysponują środkami publicznymi) – do których zaliczają się także środki pochodzące z budżetu gminy,
- ma charakter selektywny czyli uprzywilejowuje przedsiębiorstwo / -a, lub towar (wsparcie w formie finansowania przez gminy kosztów budowy i utrzymania wyłącznie punktów świetlnych będzie miało charakter selektywny – bo faworyzuje wybraną gałąź gospodarki)
- przedsiębiorstwo otrzymuje przysporzenie na warunkach korzystniejszych od warunków rynkowych (tzw. test prywatnego inwestora - należy rozważyć czy w analogicznych okolicznościach inwestor prywatny podjąłby taką samą decyzję dotyczącą realizacji inwestycji w takiej samej kwocie i na tych samych warunkach co gmina. Przy czym należy wyłączyć koszty związane z realizacją polityki socjalnej, regionalnej oraz sektorowej – celów tych bowiem inwestor prywatny nie realizuje)
- grozi zakłóceniem lub zakłóca konkurencję oraz wpływa na wymianę handlową pomiędzy państwami-członkami UE (wpływ może być nawet tylko potencjalny, jeśli pomoc wzmacnia pozycję przedsiębiorstwa względem jego konkurentów warunek zostanie spełniony)
Właściciele infrastruktury oświetleniowej
UOKiK zwraca uwagę, iż w praktyce istnieje wiele rozwiązań technicznych i własnościowych infrastruktury oświetleniowej.
Najbardziej zaawansowanym rozwiązaniem jest istnienie dwóch odrębnych sieci:
- oświetleniowej - stanowiącej własność gminy
- dystrybucyjnej - stanowiącej własność przedsiębiorstwa.
Tańszy sposób to korzystanie ze wspólnej sieci. Może ona stanowić własność przedsiębiorstwa energetycznego razem z punktami świetlnymi albo możliwe jest umieszczenie gminnych punktów świetlnych na słupach stanowiących własność przedsiębiorstwa:
1) Infrastruktura własnością gminy
Gmina ma obowiązek finansowania kosztów oświetlenia (wydatki na energię i punkty świetlne). Jeśli w gminie wydzielona jest jednostka lub personel odpowiedzialny za utrzymanie infrastruktury (np wydział lub referat) to do finansowania zadań wynikających z przepisów prawa energetycznego nie mają zastosowania przepisy o pomocy publicznej.
Jeśli gmina nie posiada służb realizujących inwestycje w zakresie infrastruktury oświetleniowej ale jest właścicielem wyodrębnionej jej części, wtedy podmiot świadczący usługi w zakresie pudowy i konserwacji infrastruktury powinien zostać wyłoniony w drodze procedury zamówień publicznych (także wtedy gdy zadania zlecane są jednostkom zależnym od gminy). Jedynie odpowiednio upubliczniona i otwarta procedura konkurencyjna wyłaniania wykonawcy zadania publicznego nie zawiera elementów pomocy publicznej - zaznacza UOKiK.
W celu wykluczenia pomocy publicznej w zakresie dostarczania energii zasilającej punkty świetlne, umowa z przedsiębiorcą energetycznym powinna przewidywać cenę za energię nie wyższą niż rynkowa wartość tej energii powiększonej o rynkowe koszty usługi dystrybucyjnej.
Czytaj także: Będą nowe obowiązki w zakresie efektywności energetycznej>>
2) Infrastruktura jest własnością przedsiębiorstwa energetycznego
Jeśli jedynie punkty świetlne stanowią własność gminy racjonalne jest powierzenie zadań z zakresu utrzymania infrastruktury przedsiębiorstwu będącemu dysponentem sieci dystrybucyjnej.
Przedsiębiorstwo energetyczne może być także właścicielem całości urządzeń, gmina nie ma wówczas możliwości zlecania podmiotowi trzeciemu prac związanych z utrzymaniem punktów świetlnych bez zgody właściciela tych punktów. Zadanie eksploatacji punktów świetlnych gmina będzie więc mogła powierzyć innemu podmiotowi tylko za zgodą przedsiębiorstwa.
W tych sytuacjach finansowanie oświetlenia przez gminę powinno następować przy spełnieniu testu prywatnego inwestora. Znaczy to, że gmina zawierając umowę z przedsiębiorcą ekonomicznym zasadniczo osiągnie jakąś korzyść ekonomiczną (np: mniejsze wydatki finansowe od tych które musiałaby ponieść jako właściciel infrastruktury) trzeba byłoby jednak wykazać rzeczywiste wystąpienie oszczędności / korzyści. (UOKiK podkreśla, iż zadania można także realizować w oparciu o przepisy ustawy o PPP)
Jeśli test prywatnego inwestora wykaże korzyść przedsiębiorcy, powinno się uwzględnić przepisy o pomocy publicznej. Finansowanie oświetlenia może wówczas zostać zakwalifikowane, np. jako pomoc de minimis i udzielone zgodnie z warunkami określonymi w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania przepisów art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis (Dz. Urz. WE L 379, 28.12.2006).
Pełna treść wyjaśnienia UOKiK-u na stronie www.katowice.rio.gov.pl
samorzad.infor.pl / katowice.rio.gov.pl