Problematyka odpadów komunalnych z uwagi na coraz bardziej restrykcyjne przepisy dotyczące ich segregacji, a także koszty związane z ich wywozem stanowi bolączkę zarówno dla mieszkańców, jak i włodarzy gmin. Ci pierwsi są obarczani coraz wyższymi kosztami związanymi z wywozem odpadów liczonymi na różne, wzbudzające kontrowersje, sposoby. Natomiast gminy muszą się borykać nie tylko z niezadowoleniem mieszkańców, ale również z coraz to zmieniającymi się przepisami. Muszą zapewnić regularny wywóz odpadów w zależności od frakcji oraz w coraz większym procencie ich utylizację.
Zadania gminy
W myśl art. 3 ust. 2 pkt 5 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.c.p.g.) do zadań gminy należy zapewnienie selektywnego zbierania odpadków komunalnych obejmujących co najmniej papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło, odpady opakowaniowe wielomateriałowe oraz bioodpady.
Rada gminy po zasięgnięciu opinii państwowego powiatowego inspektora sanitarnego uchwala regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy (dalej: regulamin), który jest aktem prawa miejscowego (art. 4 u.c.p.g.). Regulamin określa szczegółowe zasady selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych obejmującego co najmniej:
- papier,
- metale,
- tworzywa sztuczne,
- szkło,
- odpady opakowaniowe wielomateriałowe,
- bioodpady.
Worki i pojemniki - kolory, sposób opisania i przechowywania
W oparciu o art. 4a u.c.p.g. wydane zostało rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z 10 maja 2021 r. w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów. Rozporządzenie określa kolory i sposób opisania pojemników lub worków na selektywnie zbierane odpady. Worki powinny być w jednolitym kolorze przypisanym do poszczególnych frakcji z odpowiednim napisem. tj.:
- niebieski - „Papier”,
- zielony - „Szkło”,
- żółty - „Metale i tworzywa sztuczne”,
- brązowy - „Bio”.
Jeśli zbiórka odpadów szklanych ma miejsce z podziałem na frakcje, to biały worek jest przeznaczony na szkło bezbarwne, a zielony na kolorowe.
Niezależnie od opakowania odpady zbiera się w sposób zapewniający zabezpieczenie odpadów przed pogorszeniem ich jakości, a worki niespełniające wymagań rozporządzenia mogą być używane do 30 czerwca 2022 r.
Z powyższych regulacji nie wynika, aby ustawodawca wskazywał, jakie odpady oraz w jakich sytuacjach powinny być zbierane do worków, a jakie do pojemników.
Zagadnienia regulowane regulaminem utrzymania czystości i porządku na terenie gminy
Natomiast takie przepisy może ustalić regulamin. Stopień szczegółowości oraz obszerność tego aktu prawnego wynika ze specyfiki gminy. W miastach zazwyczaj worki dopuszczalne są jedynie w miejscach mniej zwartej zabudowy, a co do zasady preferowane są pojemniki na odpady.
Gminy wiejskie często pozostawiają dowolność właścicielom nieruchomości, czy korzystać z pojemników czy też worków. Zarówno pojemniki, jak i worki mogą być udostępnianie właścicielom nieruchomości przez podmiot zajmujący się selektywną zbiórką odpadów.
Regulamin może nakładać na właścicieli nieruchomości selektywną zbiórkę odpadów w szerszym zakresie niż przepisy u.c.p.g. Regulamin może dopuszczać zbieranie odpadów komunalnych w worki o określonej pojemości (np. od 80 do 120 l albo tylko w jednym czy dwóch wielkościach), minimalnej grubości, wykonane z konkretnego materiału, których kolorystyka powinna być zgodna z kolorystyką pojemników na odpady.
Z uwagi na jednorazowe użycie worków, jedynie pojemniki powinny mieć trwałe i widoczne oznaczenia wynikające z rozporządzenia i regulaminu. Powinno ono zawierać adres miejsca gromadzenia odpadów oraz nazwę i dane kontaktowe podmiotu obsługującego pojemnik. Gdy odpady zbierane są w workach, należy je zabezpieczyć przed wypadaniem np. poprzez zawiązanie w trakcie realizacji usługi odbioru odpadów.
Regulamin może określać właściciele jakich nieruchomości mogą gromadzić odpady w workach (np. w zabudowie jednorodzinnej, domkach letniskowych oraz innych nieruchomościach wykorzystywanych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, w których nie zamieszkują mieszkańcy).
Właściciele nieruchomości , którzy zbierają papier, szkło oraz metale i tworzywa sztuczne w workach, mogą być zobowiązani do przechowywania worków w miejscu uniemożliwiającym ich uszkodzenie oraz zabezpieczenie odpadów przed negatywnym wpływem warunków atmosferycznych.
Regulamin może dopuścić, w przypadku krótkotrwałego zwiększenia się ilości danego rodzaju odpadów (np. dla zabudowy jednorodzinnej), zbieranie nadwyżki w worki zamiast do pojemników.
Tak jak pojemniki, do których nie ma swobodnego dostępu, worki powinny być wystawione albo wieczorem poprzedniego dnia, albo rano w dniu odbioru przed nieruchomością. W regulaminie określona jest również częstotliwość odbioru poszczególnych frakcji z uwzględnieniem ich rodzaju oraz specyfiki i wielkości odbiorcy.
Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
W przypadku braku czy niewłaściwej segregacji śmieci obecnie obowiązuje zasada odpowiedzialności zbiorowej, gdy wielu mieszkańców korzysta ze wspólnych kontenerów na śmieci. W domach jednorodzinnych ten problem nie istnieje.
W związku z powyższym Sejm w dniu 8 lipca 2021 r. uchwalił ustawę o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja została podpisana przez prezydenta w dniu 21 sierpnia 2021 r. Większość jej przepisów weszła w życie 23 września 2021 r., a niektóre zmiany zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2022 r. Z taką datą zaczną również obowiązywać zmiany dotyczące identyfikacji odpadów i możliwości indywidualnego oznakowania worków na śmieci.
Identyfikacja odpadów komunalnych
Celem zmian jest umożliwienie identyfikacji odpadów komunalnych wytwarzanych w poszczególnych lokalach, o ile ze strony właściciela nieruchomości będzie to technicznie możliwe.
W tym celu rada gminy, w drodze uchwały, może postanowić o ponoszeniu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi przez:
- właścicieli lokali w budynku wielolokalowym, w którym ustanowiono odrębną własność lokali,
- osoby, którym służy tytuł prawny do lokalu w budynkach wielolokalowych,
- osoby faktycznie zamieszkujące lub użytkujące lokale, lub
- osoby faktycznie zamieszkujące lub użytkujące lokale należące do spółdzielni mieszkaniowej.
Identyfikacja odpadów komunalnych ma zapewnić możliwość przypisania do poszczególnych lokali danej frakcji odpadów w taki sposób, aby osoby nieuprawnione nie mogły odczytać danych osobowych.
System segregacji odpadów komunalnych umożliwiający ich identyfikację pojawił się na jednym z osiedli w Ciechanowie, w którym korzystano z pojemników na poszczególne frakcje odpadów, które były otwierane przypisanym do danego lokalu kodem QR. Uniemożliwiono tym samym podrzucanie odpadów przez inne osoby. Śmieci dodatkowo były ważone, a na osiedlu został zainstalowany monitoring.
Uchwała rady gminy umożliwiająca identyfikację odpadów komunalnych może dotyczyć wszystkich albo określonych nieruchomości zabudowanych budynkami wielolokalowymi. Zależne jest to i od tego, czy właściciele nieruchomości w uzgodnieniu z wójtem, burmistrzem czy prezydentem miasta (dalej: wójt) zapewnią techniczne możliwości identyfikacji odpadów komunalnych wytwarzanych w poszczególnych lokalach we wszystkich nieruchomościach zbudowanych budynkami wielolokalowymi albo na części tych nieruchomości.
Rada gminy podejmując uchwałę ma się kierować technicznymi możliwościami identyfikacji odpadów komunalnych w poszczególnych lokalach w budynkach wielolokalowych, w tym:
- liczbą lokali mieszkalnych w danym budynku wielolokalowym,
- liczbą mieszkańców,
- ilością odpadów wytwarzanych na danych nieruchomościach zabudowanych budynkami wielolokalowymi,
- istniejącą infrastrukturą do gospodarowania odpadami komunalnymi.
W przypadku podjęcia uchwały wspólnota mieszkaniowa lub spółdzielnia mieszkaniowa składałaby deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami w terminie 14 dni od dnia wejścia w życie uchwały. Opłatę ponosiłaby, począwszy od miesiąca, w którym uchwała weszła w życie, jedynie za lokale nieobjęte uchwałą.
Dodatkowo w myśl uchwalonych zmian, rada gminy w regulaminie może wprowadzić obowiązek stosowania indywidualnego oznakowania pojemników lub worków przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych w sposób, który pozwoli na identyfikację:
- właściciela nieruchomości, na której są wytwarzane odpady komunalne,
lub
- w przypadku podjęcia uchwały przez właścicieli lokali w budynku wielolokalowym, w którym ustanowiono odrębną własność lokali, osób, którym służy tytuł prawny do lokalu w budynkach wielolokalowych, osób faktycznie zamieszkujących lub użytkujących te lokale lub osób faktycznie zamieszkujących lub użytkujących lokale należące do spółdzielni mieszkaniowej.
Podsumowanie
Mając na uwadze powyższą nowelizację, należy zauważyć następujące kwestie:
- możliwość wprowadzenia identyfikacji odpadów komunalnych o charakterze fakultatywnym,
- możliwość wprowadzenia identyfikacji odpadów komunalnych wytwarzanych w poszczególnych lokalach.
Należy również wskazać, że na właścicielach/użytkownikach/mieszkańcach - a nie jak dotychczas na spółdzielniach mieszkaniowych czy na wspólnotach - będą ciążyły wszelkie obowiązki o charakterze formalnym związane z odbiorem śmieci, w tym uiszczeniem opłat z tego tytułu, a nie tylko ich prawidłową segregacją.
Mając na uwadze, iż wspólnoty ani spółdzielnie nie będą podpisywać umów na odbiór odpadów komunalnych umożliwiających identyfikację, otwarta pozostaje kwestia sposobu gromadzenia i odbioru odpadów z domów wielolokalowych. Czy nadal i na jakich zasadach właściciele/użytkownicy/mieszkańcy będą mogli korzystać z dotychczas używanych miejsc pozostawiania odpadów komunalnych (komór czy altanek śmietnikowych)?
W jakich przypadkach wójt powinien podpisać umowę na odbiór odpadów komunalnych z możliwością ich identyfikacji z właścicielem lokalu, a kiedy z użytkownikiem i mieszkańcem? Należy również zauważyć, że niezależnie od przyjętego rozwiązania technicznego nie wskazano, kto będzie zobowiązany do przygotowania wszelkiej infrastruktury technicznej w taki sposób, aby umożliwić techniczną możliwość identyfikacji odpadów komunalnych.
Podsumowując należy stwierdzić, że pewne rozwiązania będą wymagały doprecyzowania w praktyce, a inne być może korekt ze strony ustawodawcy.
🅒 🅟
Podstawa prawna
-
art. 3 ust. 2 pkt 5, 4 i 4a ustawy z 13 września 1994 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 888 z późn. zm.),
-
ustawa z 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o odpadach (Dz.U. z 2021 r. poz. 1648),
-
art. 1a, art. 2 ust. 1-3 ustawy z 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (j.t. Dz.U z 2021 r. poz. 1048 z późn. zm.),
-
rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z 10 maja 2021 r. w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów (Dz.U. z 2021 r. poz. 906).
ALEKSANDRA ZAGROBA
radca prawny, procesualistka, autorka publikacji o tematyce prawnej
Monitor Prawa Ochrony Środowiska