Szczegóły ETC określa dokument, który znajduje się w konsultacjach społecznych. Jest to projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie dróg krajowych lub ich odcinków, na których pobiera się opłatę elektroniczną oraz wysokości stawek opłaty elektronicznej. Zakłada się, iż ww. rozporządzenie wjedzie w życie z dniem 1 lipca 2011 r.
Wspomniany projekt rozporządzenia przewiduje w pierwszym okresie (od lipca 2011 roku) objęcie opłatami ok. 640 km autostrad, ok. 600 km dróg ekspresowych oraz ok. 380 km dróg krajowych zarządzanych przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad.
Pierwsza rozbudowa systemu możliwa jest na styczeń 2012 roku. Zakłada się, iż sieć dróg krajowych podlegających opłacie elektronicznej może zostać uzupełniona o ok. 150 km autostrad i dróg ekspresowych.
Kolejna rozbudowa systemu możliwa jest na dzień 1 stycznia 2013 roku. Łącznie do systemu może zostać włączone dalsze ok. 970 km autostrad i dróg ekspresowych oraz wybrane drogi krajowe, które w najbliższych latach nie będą przebudowywane do parametrów klasy A lub S.
Trzecia rozbudowa systemu, w ocenie Rządu, możliwa jest w styczniu 2014 roku. Wówczas do systemu włączone zostanie kolejne ok. 200 km dróg ekspresowych. Planuje się, że w roku 2014 system obejmował będzie ok. 2560 km autostrad i dróg ekspresowych oraz sieć wybranych dróg krajowych innych klas.
Docelowo opłatami elektronicznymi zostaną objęte wszystkie odcinki autostrad, dróg ekspresowych, dróg krajowych, które nie będą przebudowywane oraz wybrane odcinki dróg krajowych.
Obecnie funkcjonują dwa systemy poboru opłat za przejazd po drogach krajowych:
1) tzw. system winietowy, czyli opłata ryczałtowa uprawniająca do przejazdu po wszystkich drogach krajowych przez określony czas wskazany bezpośrednio na winiecie i odcinku kontrolnym. Opłata uiszczana jest za przejazd samochodów ciężarowych powyżej 12 ton. System obejmuje swoim zasięgiem całą sieć dróg krajowych (w tym drogi ekspresowe i autostrady), czyli nieco ponad 18 tys. km dróg krajowych. Od 1 lipca 2011 r. system zostanie zastąpiony opłatami pobieranymi w formie elektronicznej za przejazd po drogach krajowych;
2) system opłat rzeczywistych od pojazdów samochodowych (pobieranych na bramkach), z wyłączeniem samochodów ciężarowych o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 12 ton, obowiązujący na wszystkich odcinkach autostrad płatnych, od momentu dostosowania ich do poboru opłat.
Opłaty te pobierane są na podstawie ustawy o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym. W chwili obecnej system ten funkcjonuje w odniesieniu do trzech odcinków autostrad budowanych i eksploatowanych bądź jedynie eksploatowanych przez partnerów prywatnych. Są to: autostrada A-4 na odcinku Kraków – Katowice, Autostrada A-1 na odcinku Gdańsk - Grudziądz oraz autostrada A-2 na odcinku Konin – Nowy Tomyśl. Łącznie systemem opłat rzeczywistych objętych jest obecnie 295 km autostrad.
Wielkość stawek opłaty elektronicznej ustalona została dla pojazdów ciężarowych o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony oraz autobusów.
Pamiętajmy, iż zgodnie z ustawą o drogach publicznych stawka stosowana nie może być wyższa niż 2 zł. Ponadto, nie może ona być większa od maksymalnej stawki opłaty elektronicznej. Jak podaje Rząd, zgodnie z konsensusem parlamentarnym wypracowanym podczas prac nad zmianami do ustawy o drogach publicznych bazową stawką początkową stosowaną w systemie opłaty elektronicznej będzie stawka 0,46 zł/km.
Alokacja całkowitych kosztów na sieci autostrad i dróg ekspresowych w 2011 roku (tys. zł.):
• Koszty inwestycyjne i finansowe 3 378 346
• Koszty rozwoju sieci 570 187
• Roczne koszty utrzymania 207 661
• Budowa systemu opłaty elektronicznej 17 857
• Inne koszty eksploatacyjne, zarządzania i poboru opłat 116 724
Razem 4 290 774
W uzasadnieniu do projektowanego rozporządzenia zakłada się, że objęcie systemem opłaty elektronicznej autostrad, dróg ekspresowych oraz dróg krajowych przyniesie w okresie 2011-2020 wyższe przychody w porównaniu z przychodami, jakie były generowane w systemie winietowym. Czy tak będzie, zobaczymy. Na wysokość przychodów z opłat pobieranych w systemie elektronicznym wpływ będzie miał wzrost ruchu oraz stopniowy wzrost długości sieci dróg objętych tym systemem.
Zasadniczo, w uproszczeniu, im więcej dróg, tym więcej dochodów do kasy państwa. System opłaty elektronicznej może być również sukcesywnie rozszerzany na drogi alternatywne tak, aby nie dopuścić do ucieczki ruchu na drogi pozostające poza systemem, co w konsekwencji mogłoby doprowadzić do zwiększenia kosztów eksploatacji, w tym utrzymania dróg alternatywnych, a tym samym „rozsadzenia” systemu.
Czytaj także: Jednolity system poboru opłat drogowych>>
Bilans finansowy Elektronicznego Systemu Poboru Opłat
Projektowane rozporządzenie określa podstawową sieć dróg krajowych, na której pobierana będzie opłata elektroniczna oraz wysokość stawek opłaty elektronicznej. Wpływy z opłaty elektronicznej stanowić będą drugie stałe źródło zasilania Krajowego Funduszu Drogowego, który finansuje realizację zadań w zakresie budowy, utrzymania i przebudowy sieci dróg krajowych.
Przypomnę, iż w dniu 1 października 2010 r. Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad rozstrzygnął postępowanie przetargowe dotyczące budowy Krajowego Systemu Poboru Opłat, w tym czynności związane z poborem opłaty elektronicznej (wygrała aut iracka firma KAPSCH). Kwota wynagrodzenia za wykonanie zamówienia polegającego na zaprojektowaniu, budowie, i eksploatacji systemu obejmującego opłatę elektroniczną od pojazdów ciężarowych oraz opłatę za przejazd autostradami płatnymi od pojazdów osobowych wyniesie prawie 5 mld PLN brutto. Kwota ta dotyczy całego okresu trwania umowy, tj. do roku 2018 i pochodzić będzie z Krajowego Funduszu Drogowego.
Szacowane rozbicie kosztów na poszczególne lata umowy przedstawia się następująco:
2011 rok – 1 317 449 441,57 PLN
2012 rok – 382 397 280,80 PLN
2013 rok – 611 844 100,48 PLN
2014 rok – 487 130 457,73 PLN
2015 rok – 611 102 306,09 PLN
2016 rok – 688 156 032,03 PLN
2017 rok – 504 605 985,77 PLN
2018 rok – 324 117 577,82 PLN.
Dodatkowo wynagrodzenie wykonawcy obejmie również wynagrodzenie z tytułu refundacji części poniesionych kosztów transakcyjnych ok. 253 mln PLN netto oraz z tytułu kwoty warunkowej, stanowiącej wynagrodzenie za usługi Niezależnego Podmiotu Monitorującego i Audytu Technicznego ok. 50 mln PLN netto.
Wielkość przychodów z systemu ETC, oszacowana na podstawie bieżących prognoz oraz dotycząca sieci zgodnej z Programem Budowy Dróg Krajowych na lata 2008-2012 przyjętym uchwałą Rady Ministrów z dnia 27 września 2007 r. wynosi ok. 19,5 mld PLN.
W tym:
2011 rok – 0,4 mld PLN,
2012 rok – 0,9 mld PLN,
2013 rok – 2,3 mld PLN,
2014 rok – 2,9 mld PLN,
2015 rok – 3,2 mld PLN,
2016 rok – 3,6 mld PLN,
2017 rok – 3,7 mld PLN,
2018 (styczeń - sierpień) – 2,5 mld PLN.
Rząd zastrzega, iż ze względu na istniejące aktualne limity wydatków, powinniśmy się liczyć się z niższymi przychodami z systemu wynikającymi z mniejszej sieci dróg krajowych. Rząd szacuje, że przychody te mogą być niższe o ok. 20%, czyli realnie ok. 15 mld PLN.
Jakie są przepływy finansowe w chwili obecnej?
W chwili obecnej przepływy w ramach obecnie funkcjonującego systemu winietowego kształtują się następująco (dane z ostatnich trzech lat):
Szacowane przychody z kart opłaty drogowej:
• 2008 rok - 608 118 351,87 PLN
• 2009 rok - 815 150 315,19 PLN
• 2010 rok (styczeń – sierpień) - 625 714 490,58 PLN.
Ile teraz kosztują winiety ?
Koszty związane z systemem winietowym (obejmujące np. koszty druku kart opłaty drogowej, koszty Biura Obsługi Transportu Międzynarodowego, prowizje dla dystrybutorów kart opłaty drogowej, rekompensaty z tytułu przejazdu pojazdów zwolnionych z opłat na podstawie kart opłaty drogowej) są następujące:
• 2008 rok – 694 344 184,79 PLN
• 2009 rok – 657 321 960,63 PLN
• 2010 rok (styczeń – sierpień) – 417 793 950,20 PLN.
Prognozy przychodów oraz kosztów systemu winietowego w kolejnych latach są następujące:
PRZYCHODY – zakłada się, iż dopiero w roku 2013 przychody z ETC przewyższą przychody z winiet (odpowiednio 2 309 469 932,40 PLN wobec 940 000 000,00 PLN).
KOSZTY (PLN):
Lata ETC WINIETY
2010 0,00 630 000 000,00
2011 1 317 449 441,57 630 000 000,00
2012 382 397 280,80 630 000 000,00
2013 611 844 100,48 630 000 000,00
Należy zauważyć, iż w przypadku istniejących odcinków dróg krajowych wprowadzeniu opłat będzie towarzyszyć realizacja programu ochrony dróg równoległych obejmującego zabiegi o charakterze prawnym, organizacyjnym, inżynieryjnym i kontrolnym.
Czytaj także: Projekt ustawy o publicznym transporcie zbiorowym – umowa o świadczenie usług>>
Wpływ regulacji na rynek pracy
W ocenie Rządu pobieranie opłat w systemie opłaty elektronicznej będzie miało pozytywny wpływ na rynek pracy – zakłada się, iż dzięki wdrożeniu ETC powstanie ok. 700 miejsc pracy.
Wpływ regulacji na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw
Implementacja systemu opłaty elektronicznej wiązać się będzie z wprowadzeniem zasady, iż stawka opłaty będzie odzwierciedlać rzeczywisty koszt zużycia drogi przez użytkownika. Może to spowodować zracjonalizowanie kosztów przez wszystkie podmioty, które korzystają z dróg publicznych, wykorzystujące pojazdy o dmc powyżej 3,5 t. Być może nastąpi eskalacja racjonalności w strukturze przewozów, tj. zmniejszenie udziału pustych przejazdów dalekobieżnych oraz przeniesienie części przewozów towarowych i osobowych na alternatywne środki transportu (w szczególności transport kolejowy).
Wojciech Bugajski
samorzad.infor.pl