Jednorazowe świadczenie zwane zasiłkiem pogrzebowym wypłaca ZUS w kwocie 4000 zł dla osoby, która pokryła koszty pogrzebu członka rodziny. Taki zasiłek może też otrzymać osoba niespokrewniona lub niespowinowacona z osobą zmarłą. Są konkretne warunki otrzymania tego świadczenia. Trzeba też złożyć wniosek w odpowiednim terminie. Jest też spora szansa, że wysokość tego zasiłku wzrośnie w 2024 roku.
- Kto i kiedy może otrzymać zasiłek pogrzebowy?
- Zasiłek pogrzebowy - kwota
- Koszty pogrzebu (pochówku)
- Wniosek do ZUS o zasiłek pogrzebowy trzeba złożyć w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci zmarłego
- Wniosek o zasiłek pogrzebowy na druku Z-12. Jakie dokumenty trzeba dołączyć do wniosku?
- Jak i gdzie złożyć wniosek Z-12?
- Kiedy wypłata zasiłku?
- Od decyzji odmownej ZUS można się odwołać
- W 2024 roku najprawdopodobniej wzrośnie kwota zasiłku pogrzebowego
Kto i kiedy może otrzymać zasiłek pogrzebowy?
Jednorazowe świadczenie wypłacane przez ZUS (zwane zasiłkiem pogrzebowym) ma na celu wsparcie finansowe osób i podmiotów, które wzięły na siebie ciężar finansowy pochówku (pogrzebu) osoby zmarłej. Zasady wypłaty tego zasiłku są określone w art. 77 - art. 81 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
ZUS wyjaśnia, że zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu:
- osoby, która miała prawo do emerytury lub renty, w tym członka rodziny takiej osoby,
- osoby ubezpieczonej, w tym ubezpieczonej z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego albo zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, w tym członka rodziny takiej osoby,
- osoby, która zmarła w okresie pobierania zasiłku chorobowego albo świadczenia rehabilitacyjnego, przysługujących za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego lub ubezpieczenia wypadkowego,
- osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, ale spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania,
- cywilnej niewidomej ofiary działań wojennych pobierającej świadczenia pieniężne,
- osoby, która pobierała świadczenie przedemerytalne lub zasiłek przedemerytalny, w tym członka rodziny takiej osoby – jeśli członek rodziny spełnia warunki do uzyskania renty rodzinnej,
- osoby, która pobierała rentę socjalną,
- osoby, która zmarła wskutek wypadku lub choroby zawodowej, powstałych w szczególnych okolicznościach,
- osoby, która pobierała rentę z tytułu wypadku lub choroby zawodowej, powstałych w szczególnych okolicznościach, w tym członka rodziny takiej osoby,
- osoby, która miała ustalone prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, w tym członka rodziny takiej osoby,
- osoby, która miała ustalone prawo do emerytury pomostowej, w tym członka rodziny takiej osoby.
Zasiłek pogrzebowy przysługuje również w razie śmierci ubezpieczonego po ustaniu ubezpieczenia, jeżeli śmierć nastąpiła w okresie pobierania zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego.
Za członka rodziny uprawnionego do zasiłku pogrzebowego przepisy uznają:
- małżonka (wdowę i wdowca) - nawet jeżeli była orzeczona separacja,
- rodziców, ojczyma, macochę oraz osoby przysposabiające,
- dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione i dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej,
- przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności inne dzieci niż wymienione powyżej,
- rodzeństwo,
- dziadków,
- wnuków,
- osoby, nad którymi sąd ustanowił opiekę prawną.
Zasiłek pogrzebowy przysługuje również (o ile podmiot ten pokrył koszty pogrzebu):
- pracodawcy,
- domowi pomocy społecznej,
- gminie,
- powiatowi,
- osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego.
W sytuacji poniesienia kosztów pogrzebu przez więcej niż jedną osobę lub podmiot - zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi między te osoby lub podmioty - proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu.
Zasiłek pogrzebowy - kwota
Aktualnie kwota zasiłku pogrzebowego wynosi 4 000,- zł. Taka kwota tego zasiłku obowiązuje od 1 marca 2011 roku. Warto wspomnieć, że wcześniej zasiłek pogrzebowy wynosił 200 % przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione.
ZUS wyjaśnia, że w przypadku członków rodziny, osoby wnioskujące o zasiłek pogrzebowy z tego grona mają prawo do pełnej wysokości zasiłku pogrzebowego niezależnie od faktycznie poniesionych kosztów pogrzebu. Natomiast, gdy koszty pochówku pokryła osoba niespokrewniona lub niespowinowacony z osobą zmarłą czyli np. pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat, osoba prawna kościoła lub związku wyznaniowego, to zostanie zwrócona kwota jedynie w wysokości udowodnionych kosztów, jednak nie więcej niż 4 000,- zł.
Jak czytamy w instrukcji dołączonej do wniosku o zasiłek pogrzebowy (formularz Z-12), jeśli koszty pogrzebu poniosła więcej niż jedna osoba lub podmiot, zasiłek pogrzebowy będzie podzielony (wypłacony) pomiędzy te osoby lub podmioty – proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu.
W sytuacji, gdy pogrzeb organizowany był na koszt Państwa, organizacji politycznej lub społecznej, a członek rodziny poniósł tylko część kosztów pochówku - to i tak zasiłek przysługuje temu członkowi rodziny w pełnej wysokości 4000 zł.
Koszty pogrzebu (pochówku)
ZUS wskazuje, że obowiązujące obecnie przepisy nie określają precyzyjnie co można, a czego nie można zaliczać do kosztów pochówku w kontekście zasiłku pogrzebowego.
Zdaniem ZUS, przyjmuje się, że pogrzeb to czynności, które trwają od chwili zgonu do pochowania zwłok lub prochów osoby zmarłej. Podczas rozpatrywania wniosku o wypłatę zasiłku pogrzebowego uwzględnia się poniesione w tym czasie i związane z pochówkiem wydatki.
Przykładowo: przedstawienie rachunku tylko za trumnę nie stanowi dowodu pokrycia kosztów pogrzebu, ponieważ zasadne jest przypuszczenie, że pozostałe koszty poniósł ktoś inny, kto również będzie ubiegał się o zasiłek pogrzebowy. Do kosztu pochówku trudno zaliczyć również wyłącznie zakup kwiatów czy wiązanek, bo to uprawniałoby występowanie o zwrot kosztów w ramach zasiłku każdego żałobnika w wysokości proporcjonalnej do poniesionych wydatków.
Do listy kosztów pogrzebu nie można - zdaniem ZUS - wpisać kosztów poniesionych na wystawienie nagrobka. Bowiem nie jest to wydatek bezpośrednio związany z pochówkiem. Brak nagrobka nie oznacza, że pogrzeb się nie odbył, a nagrobek, obelisk, kwatera, rzeźba bądź inskrypcje nagrobne mogą być wykonane długo po ceremonii pogrzebowej.
Wniosek do ZUS o zasiłek pogrzebowy trzeba złożyć w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci zmarłego
Każda osoba lub podmiot ubiegający się o wypłatę zasiłku pogrzebowego ma obowiązek wypełnić odrębny wniosek Z-12.
ZUS informuje, że wniosek o zwrot wydatków na pogrzeb można złożyć do 12. miesięcy od dnia śmierci pochowanej osoby. Po upływie tego okresu prawo do zasiłku wygasa. Jeśli strona, która wnioskuje o zasiłek spełniła wszystkie formalności, to ZUS powinien przekazać wnioskodawcy pieniądze do 30. dni od dnia wpływu wniosku do placówki ZUS.
Jeżeli z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej, zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w tym terminie było niemożliwe, to prawo do zasiłku wygasa po upływie roku od dnia pogrzebu. Dokumentem, który potwierdza te okoliczności lub przyczyny jest zaświadczenie Policji, prokuratury bądź innej instytucji.
W takiej sytuacji, ZUS wypłaci zasiłek niezwłocznie, natomiast nie później niż do 30. dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do stwierdzenia uprawnień do zasiłku.
W razie donacji zwłok na cele naukowe sprawienie pogrzebu możliwe jest dopiero po przekazaniu rodzinie przez instytucję naukową szczątków osoby zmarłej po zakończeniu badań. Z przyczyn, więc całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej do zasiłku pogrzebowego nie ma ona możliwości zgłoszenia wniosku o wypłatę w ciągu ustawowych 12 miesięcy.
Wniosek o zasiłek pogrzebowy na druku Z-12. Jakie dokumenty trzeba dołączyć do wniosku?
Osoby wnioskujące o zasiłek pogrzebowy muszą wypełnić przygotowany przez ZUS formularz (Z-12 Wniosek o zasiłek pogrzebowy), który udostępnia ZUS w swoich placówkach bądź na stronie internetowej www.zus.pl.
Zasadniczymi dokumentami wymaganymi do wypłaty zasiłku pogrzebowego oprócz wniosku są skrócony odpis aktu zgonu albo odpis zupełny aktu urodzenia dziecka z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe, oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu, a jeżeli oryginały zostały złożone w banku - kopie rachunków potwierdzone przez bank za zgodność z oryginałem.
Dodatkowo trzeba przedłożyć dokumenty potwierdzające pokrewieństwo lub powinowactwo zgłaszającego wniosek z osobą zmarłą (skrócone odpisy aktów stanu cywilnego lub dowód osobisty zawierający wymagane dane), zaświadczenie płatnika składek o podleganiu ubezpieczeniu w dniu śmierci (w przypadku, gdy zmarła osoba ubezpieczona lub członek rodziny osoby ubezpieczonej), nie dotyczy to osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz osób z nimi współpracujących.
Jak i gdzie złożyć wniosek Z-12?
Jak czytamy w instrukcji dołączonej do druku Z-12, wniosek o zasiłek pogrzebowy wraz z ww. dokumentami można złożyć w każdej placówce ZUS:
- osobiście,
- przez osobę upoważnioną,
- pocztą,
- elektronicznie przez PUE ZUS.
Jeśli wniosek Z-12 został złożony elektronicznie przez PUE ZUS, pozostałe dokumenty należy złożyć w ZUS osobiście, przez osobę upoważnioną lub pocztą.
Szczegóły składania wniosku i załączników (dokumentów) podczas ubiegania się o zasiłek pogrzebowy znaleźć można na stronie ZUS-u "Jak uzyskać zasiłek pogrzebowy".
ZUS informuje, że do złożenia wniosku o zasiłek pogrzebowy i odbioru zasiłku pogrzebowego można upoważnić zakład pogrzebowy, który organizował pogrzeb. W takim przypadku, zgodnie z tą dyspozycją, ZUS przekaże zasiłek pogrzebowy bezpośrednio na konto zakładu pogrzebowego.
Kiedy wypłata zasiłku?
Zgodnie z aktualnymi przepisami zasiłek pogrzebowy powinien zostać wypłacony w ciągu 30 dni kalendarzowych od złożenia wniosku i wszystkich niezbędnych dokumentów. ZUS zaleca podanie we wniosku numeru konta bankowego, na które ZUS wypłaci zasiłek. Jeżeli nie wskazano nr konta, zasiłek będzie przekazany przekazem pocztowym na adres wnioskodawcy wpisany we wniosku.
Od decyzji odmownej ZUS można się odwołać
Jeżeli ZUS wyda decyzję odmawiającą wypłaty zasiłku pogrzebowego można się od tej decyzji odwołać do rejonowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem oddziału ZUS, który wydał decyzję. To odwołanie trzeba złożyć w ciągu miesiąca od otrzymania decyzji z ZUS.
W 2024 roku najprawdopodobniej wzrośnie kwota zasiłku pogrzebowego
W czasie kampanii wyborczej do Sejmu na jesieni 2023 roku Koalicja Obywatelska (która obecnie stanowi największą część koalicji rządowej) obiecywała podwyżkę zasiłku pogrzebowego do 150% pensji minimalnej. Oznaczałoby to wzrost np. do 6450 zł od 1 lipca 2024 r. Czy znajdą się pieniądze w budżecie państwa na taką podwyżkę zasiłku pogrzebowego? Nowa minister rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, odpowiadając w Sejmie na pytania posłów w dniu 21 grudnia 2023 r. podczas debaty nad projektem budżetu państwa na 2024 r. potwierdziła, że w budżecie zostały zaplanowane środki na podwyższenie zasiłku pogrzebowego do około 7 tys. zł. Nie wiadomo jeszcze od kiedy nastąpi ta podwyżka ale wydaje się pewna.
W dniu 29 stycznia 2024 r. wiceminister Sebastian Gajewski (podsekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej) poinformował na konferencji prasowej, że zasiłek pogrzebowy zostanie podwyższony dokładnie do 7000 zł. Projekt nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z FUS został już przekazany do konsultacji, opiniowania i uzgodnień międzyresortowych. Ta informacja została również powtórzona przez wiceministra Gajewskiego w wywiadzie dla Polskiego Radia.
Nie wiadomo jeszcze od kiedy nastąpi ta podwyżka, bo prace legislacyjne są na wstępnym etapie.
Podstawa prawna:
Art. 77 - art. 81 Ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1251; ostatnia zmiana: Dz.U. z 2023 r., poz. 1429).