O atrakcyjności pożyczek z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) stanowi ich niskie oprocentowanie (od 0,5 proc. do 4 proc.). Pożyczkobiorca ma jeszcze możliwość uzyskania umorzenia zadłużenia do 30 proc. pożyczonej kwoty. Wysokość pożyczki nie może przekroczyć 80 proc. kosztów inwestycji. Tylko inwestycje realizowane w ramach pomocowych programów unijnych mogą otrzymać wyższe dofinansowanie, do 100 proc. kosztów inwestycyjnych. Najmniejsza wartość pożyczki to 2 mln zł. Pożyczkobiorca może otrzymać karencję w spłacie zadłużenia do 1,5 roku. Okres kredytowania może wynieść nawet 15 lat. Oprocentowanie pożyczek ustalane jest w odniesieniu do stopy redyskontowej weksli (s.r.w.) Narodowego Banku Polskiego.
Duże pieniądze w postaci dotacji będą być może dostępne jeszcze w tym roku w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) oraz w Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka (PO IG) oraz w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO).
Pożyczki z umorzeniem
Wysokość oprocentowania pożyczek z NFOŚiGW w niektórych przypadkach wynosi 0,1 s.r.w., tj. 0,5 proc. w skali roku. Tak niskie odsetki są naliczane tylko w przypadku m.in. pożyczek udzielanych dla pożyczkobiorców z terenów Natura 2000. A także, gdy inwestycja jest dofinansowana np. z wpływów z tytułu opłat produktowych zgodnie z ustawą z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U. nr 63, poz. 639 z późn. zm.). O tak niskim oprocentowaniu decyduje pożyczkodawca.
Natomiast inne, wyższe oprocentowania pożyczek w wysokości od 1,5 proc. do 3,5 proc. w skali roku (od 0,3 do 0,7 s.r.w.) są oferowane głównie samorządom na przedsięwzięcia proekologiczne na terenach ochronnych Natura 2000, z zakresu:
• modernizacji, remontu oraz budowy oczyszczalni ścieków komunalnych
• inwestycje związane z budową, rozbudową i modernizacją oraz likwidacją i rekultywacją składowisk odpadów komunalnych,
• inwestycje z zakresu energetyki odnawialnej.
Najbardziej preferencyjne oprocentowanie na poziomie 1,5 proc. w skali roku otrzymują gminy, w których dochód budżetowy ogółem na mieszkańca wynosi do 1660 zł. Jeżeli zaś ten dochód wynosi powyżej 1971 zł na jednego mieszkańca, to odsetki wynoszą 3,5 proc. w skali roku.
NFOŚiGW oferuje także pomoc w postaci pożyczek małym i średnim firmom, jeżeli realizują przedsięwzięcia z zakresu energetyki odnawialnej. Oprocentowanie w takiej sytuacji wynosi 2 proc. (0,4 s.r.w.) w skali roku. Na inne przedsięwzięcia proekologiczne, niewielkie przedsiębiorstwa mogą liczyć na pożyczki, oprocentowane w wysokości 3 proc. w skali roku.
Natomiast tzw. pożyczki płatnicze oraz udzielane na realizację zadań wynikających z zagranicznych programów pomocowych oraz ze środków Fundacji EkoFundusz są oprocentowane w wysokości 4 proc. w skali roku (0,8 s.r.w.).
Dotacje z funduszu
Samorządy oraz przedsiębiorstwa mogą otrzymać także dotacje z NFOŚiGW na realizację inwestycji z zakresu transportu śródlądowego. Pomoc w formie dotacji jest proponowana także na rekultywację m.in. składowisk odpadów komunalnych, w wysokości do 20 proc. kosztów przedsięwzięcia.
Dotacje do wysokości około 50 proc. kosztów inwestycyjnych można otrzymać na realizację zadań i inwestycji z zakresu: ochrony powietrza, oczyszczalni ścieków i kanalizacji.
Dotacje są oferowane również na realizację inwestycji, m.in. z zakresu: zapobiegania powstawaniu poważnych awarii ekologicznych lub usuwania ich skutków, ochrony lasów i zasobów leśnych, monitoringu środowiska, realizowanych w ramach funduszy unijnych z wyjątkiem Funduszu Spójności.
Program proekologiczny
Drugim poważnym źródłem pozyskiwania funduszy na inwestycje na obszarze ESE Natura 2000 są unijne programy operacyjne. Na ochronę środowiska z budżetu POIiŚ przeznaczono 18 proc. całej kwoty, tj. 4 750 mln euro.
Przy staraniu się o pomoc z funduszy unijnych przeprowadzić należy postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko zakończone uzyskaniem wymaganych decyzji administracyjnych, w tym przede wszystkim pozwolenia na budowę. Trzeba również przygotować się do realizacji projektu także od strony finansowej. Beneficjent powinien przygotować starannie studium wykonalności i dokumentacje przetargowe.
Najbardziej nastawionym na udzielanie wsparcia z zakresu ochrony środowiska jest POIiŚ. Jest to program o największym budżecie. Posiada siedem priorytetów skierowanych na współfinansowanie projektów ekologicznych: gospodarka wodno-ściekowa, gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi, zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska, przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska, ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych, transport przyjazny środowisku, infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku.
W ramach priorytetu pierwszego o nazwie gospodarka wodno-ściekowa wspierane będą m.in. przedsięwzięcia zmierzające do zapewnienia skutecznych i efektywnych systemów zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych na terenie gmin. Wsparcie otrzymają projekty inwestycyjne polegające na modernizacji i budowie kanalizacji wodno-ściekowej. Dotacje otrzymają beneficjenci realizujący projekty przyczyniające się do wyeliminowania ze ścieków substancji niebezpiecznych. Pomoc w tym przypadku adresowana jest przede wszystkim do jednostek samorządu terytorialnego i spółek komunalnych.
W ramach innego priorytetu, szczególnie wspierane będą przedsięwzięcia, które przyczynią się do zmniejszenia udziału składowanych odpadów komunalnych i rekultywacji terenów zdegradowanych oraz odtworzenie poprzedniego krajobrazu, jaki był przed jego zniszczeniem. Preferowane będą projekty, przyczyniające się do zwiększenia poziomu odzysku i recyklingu odpadów oraz ich unieszkodliwianie innymi metodami niż składowanie.
W priorytecie zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska naturalnego będą wspierane m.in. projekty retencjonowania wody w celu zwiększenia ilości dyspozycyjności zasobów wodnych. Wsparcie będzie także adresowane w kierunku inwestowania w budowę systemu oczyszczania i odprowadzania wód opadowych i roztopowych. Dotowane będą projekty zwiększające ochronę przed skutkami zagrożeń naturalnych, przeciwdziałające poważnym awariom ekologicznym oraz przywracanie środowiska do stanu naturalnego.
Ekologia dla biznesu
W ramach priorytetu IV POIiŚ dotacje są adresowane głównie do przedsiębiorstw. Jego głównym celem jest ograniczenie negatywnego wpływu istniejącej działalności przemysłowej na środowisko naturalne, w szczególności na terenach należących do ESE Natura 2000 i dostosowanie przedsiębiorstwa do wymogów prawa wspólnotowego.
Wspierane będą np. projekty racjonalizujące gospodarkę zasobami naturalnymi i odpadami, w tym zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów produkcyjnych, a także zwiększenie poziomu odzysku i recyklingu tych odpadów.
W ramach V priorytetu POIiŚ - ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych dotowane będą projekty przywracania właściwego stanu siedlisk przyrodniczych i ostoi gatunków na obszarach chronionych wraz z zachowaniem zagrożonych wyginięciem gatunków oraz różnorodności genetycznej roślin, zwierząt i grzybów. W zasadzie będą w tym przypadku wspierane wszelkie projekty ekologiczne realizowane na terenach ochronnych, w tym na terenie ESE Natura 2000. Współfinansowane będą projekty polegające na zwiększeniu drożności korytarzy ekologicznych umożliwiających przemieszczanie się dzikich zwierząt przez np. drogi szybkiego ruchu. Wspierane będą procesy opracowania planów ochrony fauny i flory dla obszarów już chronionych. Dotowane będą wszelkiego rodzaju projekty, które w założeniach zwiększą świadomość w zakresie potrzeby i właściwych metod ochrony środowiska naturalnego, wśród społeczności lokalnej, jak i w całym kraju.
W ramach natomiast priorytetu VII - transport przyjazny środowisku, wspierane będą m.in. przedsięwzięcia inwestycyjne zwiększające udział przyjaznego środowisku transportu publicznego w obsłudze mieszkańców obszarów wielkich miast.
W innym zaś priorytecie X - infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku, na dotacje mogą liczyć przedsięwzięcia, które przyczynią się do wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w tym biopaliw i biomasy.
Programy regionalne
Pomoc w postaci dotacji będzie także udzielana firmom i samorządom w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO). W zasadzie każdy RPO przewiduje, że będzie wspierał realizację projektów z zakresu ochrony środowiska na terenie swojego działania, w szczególności na terenie Natura 2000. W województwie łódzkim w projekcie tamtejszego RPO jest zapisany priorytet o wyraźnej bardzo nazwie - ochrona środowiska.
W województwie dolnośląskim RPO finansowane będą projekty przyczyniające się do poprawy stanu środowiska oraz bezpieczeństwa ekologicznego.
Lubuskie przewiduje udzielanie pomocy na projekty z zakresu ochrony środowiska naturalnego w ramach priorytetu ochrony i zarządzania zasobami środowiska przyrodniczego. W Małopolskiem zaś określono zasady wspierania działań proekologicznych w priorytecie - infrastruktura ochrony środowiska.
Przedsiębiorstwa i samorządy, które będą miały zamiar realizować przedsięwzięcia inwestycyjne proekologiczne o niewielkim kapitale inwestycyjnym, powinny najpierw zwrócić się o pomoc do administratora miejscowego, Regionalnego Programu Operacyjnego, w zarządzie województwa.
5 KROKÓW
Jak skutecznie pozyskać wsparcie na terenach Natura 2000, z unijnych programów pomocowych
1 Prawo. Należy przestudiować dyrektywy unijne: ptasią i siedliskową (dostępne m.in. na witrynie internetowej Ministerstwa Środowiska) oraz prawo krajowe. Należy ocenić, jakie inwestycje na tych terenach można realizować
2 Projekt inwestycyjny. Należy opracować projekt, który nie będzie szkodził ochronie przyrody. Trzeba także w opisie projektu wziąć pod uwagę roboty kompensacyjne i naprawcze na tym terenie.
3 Studium wykonalności. Tego typu dokument jest koniecznym załącznikiem do każdego projektu inwestycyjnego.
4 Ocena. Należy pozyskać ocenę oddziaływania inwestycji na środowisko z urzędu wojewódzkiego, czyli zaświadczenie o stopniu oddziaływania inwestycji na środowisko naturalne, dokumentacje przetargowe (w przypadku instytucji publicznej) i pozwolenie na budowę.
5 Finansowanie. Trzeba pamiętać o źródłach finansowania inwestycji. Inwestowanie na terenach Natura 2000 z reguły wiąże się z wyższymi kosztami inwestycyjnymi. Część kosztów pochłania naprawa strat, jakie mogą powstać w środowisku w wyniku realizacji inwestycji.
2 mln zł wynosi najmniejsza wartość pożyczki z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
15 lat może wynieść okres kredytowania
ANDRZEJ OKRASIŃSKI
andrzej.okrasinski@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. nr 92, poz. 880).
• Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. nr 92, poz. 627).
• Rozporządzenie ministra środowiska z 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz.U. nr 229, poz. 2313).
• Dyrektywa Rady 79/409/EWG z 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków.
• Dyrektywa Rady 92/43/EWG z 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory.
OPINIA
WŁADYSŁAW SKALNY
prezes zarządu głównego Ligi Ochrony Przyrody
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Władysław Skalny, prezes zarządu głównego Ligi Ochrony Przyrody
Na obszarach Natura 2000 można realizować inwestycje przemysłowe, pod warunkiem że nie pogorszą one stanu wyjściowego. Można dokonywać modernizacji i rozbudowy. Pozytywnym przykładem jest budowa przeprawy mostowej - most północny w Warszawie, przebudowa mostu na Biebrzy w Sztabinie oraz północny odcinek drogi ekspresowej S3.
Negatywny przykład to np. lokalizacja terminalu gazowego w Świnoujściu.
W przypadku inwestycji na obszarze Natura 2000 konieczne są rzetelne opracowania przyrodnicze, z których powinno jasno wynikać, czy inwestycja pogorszy stan wyjściowy. Jeśli przyrodnicy ocenią, że nie ma takiego zagrożenia, to nie ma powodu, aby urzędnicy wstrzymywali proces inwestycyjny. W praktyce jednak często dochodzi do nieuzasadnionego wstrzymywania inwestycji, tłumaczonego koniecznością wykonania dalszych często kosztownych i czasochłonnych badań przyrodniczych - dla inwestora oznacza to dodatkowe koszty, co często stawia pod znakiem zapytania opłacalność ekonomiczną przedsięwzięcia.