Wirus RS jest szczególnie niebezpieczny dla dzieci do ok. 5 roku życia, rokrocznie powodując na świecie od 66 tys. do 199 tys. zgonów wśród tej grupy dzieci. 1 września 2024 r. rusza finansowany z budżetu państwa program profilaktyki zakażeń RSV. Kwalifikują się do niego ściśle określone grupy niemowląt i dzieci – sprawdź czy jest wśród nich Twój maluch.
- Zakażenie RSV najgroźniejsze dla najmłodszych dzieci
- Aktualnie dostępne sposoby zapobiegania zakażeniom RSV
- Program profilaktyki zakażeń RSV startuje już 1 września
- Eksperci postulują objęcie profilaktyką RSV wszystkich niemowląt
Zakażenie RSV najgroźniejsze dla najmłodszych dzieci
Wirus RS, czyli syncytialny wirus nabłonka oddechowego (ang. respiratory syncytial virus) stanowi jedną z najczęstszych przyczyn zakażeń dolnych dróg oddechowych u niemowląt i dzieci poniżej 1 roku życia na świecie. Szacuje się, że na całym świecie, odpowiada on rocznie za 33 mln zakażeń i od 66 tys. do 199 tys. zgonów dzieci w wieku poniżej 5 roku życia. W samej UE, Norwegii i Wielkiej Brytanii – wirus RS powoduje natomiast, co roku, średnio 213 tys. hospitalizacji dzieci w wieku poniżej 5 lat (European Centre for Disease Prevention and Control, RSV virus expected to add pressure on hospitals in many EU/EEA countries this season, 11.2022). Z danych epidemiologicznych zebranych w Polsce, wynika natomiast, że w sezonie zakażeń 2022/23 odnotowano ponad 20700 hospitalizacji z powodu zakażeń RSV, z czego 70% dotyczyło dzieci poniżej 12 miesiąca życia.
Jak podaje Fundacja Koalicja dla wcześniaka, która aktywnie wspiera program profilaktyki zakażeń wirusem RS i upowszechnia wiedzę na temat tej choroby (z jej inicjatywy powstała m.in. Koalicja na rzecz profilaktyki zakażeń RSV) – wirus RS jest nawet 4-krotnie bardziej zakaźny niż wirus grypy, co oznacza, że zakażona nim osoba może zakazić cztery osoby zdrowe, podczas gdy osoba z grypą tylko jedną. Liczba hospitalizacji spowodowana wirusem RS, jest natomiast niemal 3-krotnie wyższa, niż liczba hospitalizacji spowodowanych wirusem grypy.
Aktualnie dostępne sposoby zapobiegania zakażeniom RSV
Na chwilę obecną, w przypadku dzieci – nie ma możliwości uodparniania czynnego przeciw temu wirusowi za pomocą szczepionki ani leczenia przyczynowego, a leczenie objawowe jest nastawione na poprawę kondycji ogólnej dziecka, lecz nie skraca czasu choroby. Ciężki przebieg choroby u najmniejszych dzieci często wymaga ich hospitalizacji na oddziale intensywnej terapii i prowadzenia wsparcia oddechowego lub wentylacji sztucznej – wylicza prof. zw. dr hab. n. med. Ewa Helwich, konsultant krajowy w dziedzinie neonatologii (Ewa, Helwich, Możliwe kierunki zmian w programie lekowym Profilaktyka Zakażeń RSV (program B40) (w:) Postępy Neonatologii, nr 4 (27) 2021).
Jedynym, aktualnie dostępnym sposobem na zapobieganie zakażeniom RSV u najmłodszych – jest tzw. immunoprofilaktyka bierna, która polega na domięśniowym podaniu gotowych przeciwciał, które wyprodukowane są poza organizmem dziecka (inaczej niż w przypadku szczepionki podawanej w ramach immunoprofilaktyki czynnej, która stymuluje organizm do samodzielnego wytworzenia przeciwciał). Tego rodzaju profilaktyka, spełnia jednak tą samą funkcję co immunoprofilaktyka czynna – tj. zapewnia odporność nabytą, chroniąc dziecko przed zachorowaniem lub zmniejszając ryzyko ciężkiego przebiegu choroby.
W tej chwili, zarejestrowane są dwa przeciwciała monoklonalne chroniące przed wirusem RS – paliwizumab (funkconujący pod nazwą handlową Synagis) oraz nirsevimab (funkcjonujący pod nazwą handlową Beyfortus). Paliwizumab jest przy tym jedynym lekiem dostępnym w ramach programu bezpłatnej profilaktyki zakażeń wirusem RS i wymaga podania dziecku, w trakcie trwania jednego sezonu zakażeń, od 3 do 5 dawek. W jego przypadku bowiem – poziom przeciwciał spada po ok. 28-30 dniach po podaniu dawki leku. W przypadku nirsevimabu natomiast – przeciwciała utrzymują się w organizmie przez ok. 6 miesięcy, dlatego wystarczy jedna dawka, aby zabezpieczyć dziecko na cały sezon infekcyjny.
Program profilaktyki zakażeń RSV startuje już 1 września
Aktualnie obowiązujący program profilaktyki zakażeń wirusem RS, jest jednym z tzw. gwarantowanych programów lekowych i wynika z załącznika B.40. do Obwieszczenia Ministra Zdrowia z dnia 17.06.2024 r. w sprawie wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz.Urz.MZ. z 2024 r., poz. 44), wydanego na podstawie art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 12.0.2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 930).
Dla dzieci spełniających kryteria kwalifikacyjne do udziału w programie – podanie leku jest całkowicie bezpłatne (refundowane przez NFZ).
W bieżącym roku, z programu mogą skorzystać dzieci, które:
w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 6 miesiąca życia i:
urodziły się w wieku ciążowym od 29 do 32 tygodni lub
urodziły się w wieku ciążowym wiek ciążowym równym lub poniżej 35 tygodni, a ich masa urodzeniowa była równa lub mniejsza niż 1500 gramów,
w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 1 roku życia i urodziły się w wieku ciążowym równym lub poniżej 28 tygodni,
w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 2 roku życia i chorują na dysplazję oskrzelowo-płucną,
w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 1 roku życia i chorują na mukowiscydozę,
w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 2 roku życia i rozpoznano u nich hemodynamicznie istotną wadę serca z:
jawną niewydolnością serca, utrzymującą się pomimo leczenia farmakologicznego,
umiarkowanym lub ciężkim wtórnym nadciśnieniem płucnym lub
siniczymi wadami serca, z przezskórnym utlenowaniem krwi tętniczej utrzymującej się poniżej 90% oraz
w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 2 roku życia i chorują na rdzeniowy zanik mięśni (SMA).
W tym sezonie zakażeń, bezpłatną profilaktyką, po raz pierwszy zostały objęte dzieci chorujące na mukowiscydozę oraz rdzeniowy zanik mięśni.
Dzieciom, które kwalifikują się do programu, lek podawany jest podczas sezonu zakażeń wirusem RS (tj. od 1 września do 30 kwietnia) 5 razy, w miesięcznych odstępach czasu. Lek podawany jest w postaci iniekcji domięśniowej.
Ośrodki, które realizują bezpłatny program „Profilaktyki zakażeń wirusem RS” dostępne są pod adresem: https://gsl.nfz.gov.pl/GSL/GSL/ProgramyLekowe. W związku ze zbliżającym się wielkimi krokami sezonem infekcyjnym – warto już teraz zorientować się czy dziecko kwalifikuje się do programu, który rusza 1 września br.
Poddawanie dzieciom biernej immunoprofilaktyce przeciwko RSV (pomimo, że różni się ona od pozostałych szczepień w ramach immunoprofilaktyki czynnej) – stanowi jedno z zalecanych szczepień ochronnych, określonych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 27.09.2023 r. w sprawie wykazu zalecanych szczepień ochronnych oraz Międzynarodowej Książeczki Szczepień (Dz. U. z 2023 r., poz. 2056).
Eksperci postulują objęcie profilaktyką RSV wszystkich niemowląt
W dniu 4 lipca br. Polskie Towarzystwo Wakcynologii (dalej PTW) wydało zalecenia, w których postuluje bierne uodpornienie nirsewimabem wszystkich niemowląt w ich pierwszym roku życia, niezależnie od obecności chorób współistniejących, rozpoczynających swój pierwszy sezon zakażenia RSV, traktując priorytetowo dzieci wysokiego ryzyka występowania choroby wywołanej przez RSV i niemowlęta poniżej 6 miesiąca życia. W opinii PTW – profilaktyka RSV wskazana jest ponadto u dzieci w wieku 1-2 lat, w ich drugim sezonie zakażenia RSV, w przypadku występowania u nich czynników ryzyka ciężkiego przebiegu infekcji.
Za objęciem profilaktyką RSV wszystkich noworodków i niemowląt do 1 roku życia, w trakcie pierwszego dla nich sezonu zakażeń RSV (bez względu na urodzeniowy wiek ciążowy) – opowiada się również Polskie Towarzystwo Pediatryczne, które w ścisłej współpracy z ekspertami medycznymi z obszaru medycyny rodzinnej, neonatologii i wakcynologii, opracowało Program Polityki Zdrowotnej pt.: „Jednokrotne uodpornienie bierne przeciwciałem monoklonalnym w zakresie profilaktyki zakażeń dolnych dróg oddechowych spowodowanych wirusem RS na lata 2025-2030”. Program ten został złożony w Ministerstwie Zdrowia w marcu br.
Jak wówczas Fundacja Koalicja dla wcześniaka, która powołała Koalicję na rzecz profilaktyki zakażeń RSV – „Ostatnie lata pokazują, że wirus RS jest zagrożeniem dla wszystkich dzieci, nie tylko z grup ryzyka. Oddziały pediatryczne pękają w szwach, a światowe dane pokazują, że nawet 79% dzieci hospitalizowanych z powodu zakażeń RSV to dzieci zdrowe, urodzone w terminie.”
Rekomendacje dotyczące ochrony wszystkich dzieci przed wirusem RS zostały już wydane w wielu krajach Europy – m.in. w Austrii, Belgii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Portugalii, Szwajcarii czy Wielkiej Brytanii, a w ostatnim czasie dołączyły do nich również Niemcy. Przyjęły je również Chile i USA. Czy Polska także dołączy do tego grona? Oby, ale niestety nie w tym roku.
Podstawa prawna:
Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 17.06.2024 r. w sprawie wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz.Urz.MZ. z 2024 r., poz. 44)
Ustawa z dnia 12.0.2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 930)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27.09.2023 r. w sprawie wykazu zalecanych szczepień ochronnych oraz Międzynarodowej Książeczki Szczepień (Dz. U. z 2023 r., poz. 2056)