Jakie programy mogą wpierać rozwój wiejskich społeczności lokalnych? Jakie zmiany obecnie obowiązującego prawa mogą pomóc we wzmocnieniu pozycji sołectw i małych społeczności na obszarach wiejskich?
Dziś sołectwo jest jednostką pomocniczą gminy, na czele sołectwa stoi sołtys jako organ wykonawczy, a zebranie wiejskie jest organem uchwałodawczym. Działalność sołtysa i funkcjonowanie sołectwa odbywa się w oparciu o ustawę o samorządzie gminnym i statut sołectwa.
Zmiany prawa powinny prowadzić do większego udziału mieszkańców w zarządzaniu sprawami lokalnymi. Dziś proces decentralizacji państwa przeżywa kryzys. Mają rację burmistrzowie, wójtowie krytykując rząd, parlament, że np. dodają zadań bez odpowiednich środków. Często sami przedstawiciele gmin niechętnie odnoszą się do postulatów przeniesienia niektórych zadań do sołectwa i finansowego ich wzmocnienia.
Dziś jeszcze często sołtysi roznoszą nakazy płatnicze, poznając sytuację w rodzinach na wsi, a mieszkańcy zanoszą podatek rolny do sołtysa. Wkrótce, np. wraz z rozpowszechnieniem elektronicznej formy płatności mogą zaniknąć niektóre formy kontaktu bezpośredniego sołtysa z obywatelami.
W obecnej sytuacji potrzeba posiadania lidera wiejskiego wcale nie zanika, ale wręcz zwiększa się. Jednocześnie przed takimi osobami są stawiane coraz większe wymagania. W znacznie większym stopniu jak dziś sołtys powinien stać się organizatorem społeczności lokalnej i animatorem wielu działań.
Pomocna w tym procesie będzie edukacja oraz programy, np. Działanie Odnowa wsi, oraz Zachowanie oraz ochrona dziedzictwa kulturowego służące pobudzeniu aktywności środowisk lokalnych i stymulowaniu współpracy na rzecz rozwoju i promocji wartości związanych z miejscową specyfiką społeczną, kulturową i przyrodniczą. Ważny jest również Program Leader + przygotowany, by pomóc mieszkańcom obszarów wiejskich w rozwinięciu długoterminowego potencjału swojego regionu, promującego wdrażanie oryginalnych, zintegrowanych i wysokiej jakości strategii w celu osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, a także zachęcającego do współpracy narodowej i ponadnarodowej.
WNIOSEK
Ważny dla rozwoju społeczności wiejskich może się okazać projekt ustawy o Funduszu Sołeckim, który tworzy możliwość gospodarowania przez sołectwo funduszem z odpisów podatkowych wzbogacanym przez wygospodarowanie środków własnych. Ustawa taka zaktywizowałaby wieś i spowodowałaby większe zainteresowanie własnymi problemami.
Ireneusz Niewiarowski
prezes Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów
ŁS