Z uwagi na zmianę art. 827 k.c., modyfikacji powinna ulec tzw. klauzula reprezentantów, jej znacząca część została bowiem zapisana w kodeksie cywilnym. Nie oznacza to jednak, że tym samym stała się ona bezprzedmiotowa. Ochroną ubezpieczeniową, z mocy prawa, została (co do zasady) objęta wina umyślna oraz rażące niedbalstwo szeregowych pracowników ubezpieczającego. Co istotne - ryzykiem ubezpieczalnym stało się także rażące niedbalstwo ubezpieczającego. Niemniej definicje wprowadzane do ogólnych warunków ubezpieczenia wymagają szczegółowego doprecyzowania głównie w kwestii odpowiedzialności ubezpieczyciela. Jest to szczególnie zasadne w przypadku gmin, ponieważ towarzystwa, podając w ogólnych warunkach ubezpieczenia (owu) definicję ubezpieczającego bądź interpretację winy osoby prawnej, często zapominają o jednostkach samorządu terytorialnego. Warto więc zapisać w klauzuli, kogo rozumie się przez pojęcie ubezpieczającego lub czyja wina jest z ochrony wyłączona - przykładowo może to być prezydent, jego zastępca, skarbnik czy sekretarz.
Kolejną klauzulą brokerską, która znalazła swoje odzwierciedlenie w znowelizowanym kodeksie, jest dawna klauzula daty składki. W tym wypadku dobrodziejstwo utrzymania ochrony mimo braku opłacenia składki dotyczy wyłącznie składki płaconej w ratach i wyłącznie jej rat kolejnych. Przy pierwszej racie (lub składce płaconej jednorazowo) - jeżeli składka lub jej pierwsza część nie zostanie zapłacona w terminie, ubezpieczyciel może wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym i żądać zapłaty składki za okres, przez który ponosił odpowiedzialność. W razie braku wypowiedzenia umowy wygasa ona z końcem okresu, za który przypadała niezapłacona składka.
Zdania dotyczące możliwości modyfikacji zapisów paragrafu 2 art. 814 klauzulami brokerskimi są podzielone. Przepis też przewiduje, że jeżeli ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność przed zapłatą składki lub pierwszej raty, a składka lub jej pierwsza rata nie została zapłacona w terminie, ubezpieczyciel może wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym i żądać zapłaty składki za okres, przez który ponosił odpowiedzialność. Część praktyków wychodzi z założenia, iż skoro ubezpieczyciel może (a więc nie musi) umowę wypowiedzieć ze skutkiem natychmiastowym, to znaczy, że ma takie uprawnienie, z którego skorzystania może się zrzec, a tym samym nie ma przeszkód, aby takie zrzeczenie się prawa do wypowiedzenia zapisać w umowie. Panuje również pogląd, że przedmiotowy przepis jest bezwzględnie obowiązujący i jako taki nie może być zmieniany na mocy porozumienia stron. Aby zatem uniknąć problemów przy ubezpieczaniu gmin, w których często zdarza się, że obieg dokumentów jest skomplikowany i czasochłonny, należy znaczną uwagę przywiązywać do nowych regulacji związanych z zapłatą pierwszych rat składek.
Przy nabywaniu lub zbywaniu nieruchomości trzeba pamiętać o zmianach wynikających z art. 823 k.c. W poprzednim stanie prawnym - w sytuacji zmiany właściciela nieruchomości - na nowego posiadacza przechodziły także prawa i obowiązki wynikające z umowy ubezpieczenia. Obecnie takiego automatyzmu już nie ma. Jeżeli zatem gmina planuje zakup lub sprzedaż nieruchomości, warto przewidzieć kwestie utrzymania lub zakończenia umowy w programie ubezpieczenia, ponieważ przeniesienie praw z niej wynikających wymaga zgody ubezpieczyciela (owu lub postanowienia stron mogą w tym względzie modyfikować art. 823 k.c.). Należy także pamiętać o obowiązkach, które ciążyły na zbywcy oraz o odpowiednim rozliczeniu składki.
LILIANA PAWELCZAK-SZULC
STBU Brokerzy Ubezpieczeniowi
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 814, 823, 827 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.).