Co miesiąc większość samorządów płaci kary do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (dalej: PFRON) z tytułu niezatrudniania odpowiedniej liczby niepełnosprawnych. U każdego pracodawca, który zatrudnia co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, 6% załogi muszą bowiem stanowić inwalidzi. Obowiązek ten dotyczy również jednostek samorządu terytorialnego (art. 21 - 26 ustawy z 23 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, dalej: ustawa).
Kara wynosi kilkaset złotych miesięcznie za każdego brakującego niepełnosprawnego pracownika. Prywatni pracodawcy płacą kary na rzecz PFRON z własnej kieszeni, natomiast samorządy przeznaczają na to środki publiczne.
Mało niepełnosprawnych w urzędach
W połowie 2007 r. aż 4,8 tys. instytucji publicznych, w tym samorządów, płaciło kary z tytułu niezatrudniania odpowiedniego odsetka niepełnosprawnych. Brakuje inwalidów zarówno w jednostkach samorządowych, jak i urzędach centralnych. W 2006 r. zaledwie 3% ministerstw oraz podległych im jednostek osiągnęło wskazany w ustawie wskaźnik zatrudnienia niepełnosprawnych. Rekordzistą był Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który co miesiąc płacił na PFRON 2 mln zł.
Są jednak instytucje, które nie mają problemów z osiągnięciem wymaganego ustawą wskaźnika. Należy do nich Lubuski Urząd Wojewódzki.
- Zatrudniamy obecnie 28 osób niepełnosprawnych, w tym 19 z niepełnosprawnością umiarkowaną i 9 z lekką - informuje Paweł Siminiak z biura prasowego Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gorzowie. - Stanowią oni 7,7% ogółu zatrudnionych w urzędzie.
Dofinansowanie wynagrodzeń
Korzyści wynikające z zatrudniania niepełnosprawnych to nie tylko brak kar. Pracodawcy, a więc również samorządy, którzy zatrudniają inwalidów, mogą także otrzymać z PFRON wsparcie finansowe. Z PFRON można dostać:
• dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych,
• refundacje składek na ubezpieczenie społeczne.
Dotacja do wynagrodzenia każdego niepełnosprawnego pracownika wynosi:
• 70% najniższego wynagrodzenia w przypadku osób zaliczonych do znacznego, umiarkowanego i lekkiego stopnia niepełnosprawności,
• 90% najniższego wynagrodzenia w przypadku osób, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub epilepsję oraz pracowników niewidomych.
Natomiast w przypadku refundacji pracodawca otrzymuje zwrot:
• za pracowników ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności - składkę emerytalną należną od pracownika i pracodawcy,
• za pracowników z lekkim stopniem niepełnosprawności - składkę wypadkową należną od pracodawcy.
Termin składania wniosków o pomoc to ostatni dzień miesiąca, w którym upłynął termin do opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne.
Żeby starać się o dotacje, należy na 30 dni przed pierwszym, planowanym złożeniem wniosku o pomoc, zarejestrować się, osobiście lub za pośrednictwem poczty w PFRON. Formularze rejestracyjne można pobrać ze strony www.pfron.org.pl. Na stronie znajdują się również formularze wniosków o dofinansowanie, które należy składać w formie elektronicznej.
Dotacje na stanowiska pracy
Środkami PFRON przeznaczonymi na wsparcie pracodawców gospodarują również powiaty. Ze starostwa pracodawca (również samorządy i samorządowe jednostki organizacyjne) może otrzymać zwrot kosztów:
• wyposażenia stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych,
• przystosowania istniejących stanowisk do potrzeb osób niepełnosprawnych.
Starostwa powiatowe, ze środków PFRON, dofinansowują również wynagrodzenie osób niepełnosprawnych.
Poza środkami PFRON, pracodawcy zatrudniający niepełnosprawnych mogą również ubiegać się o dotacje unijne, które są przeznaczone głównie na szkolenia i podnoszenie umiejętności inwalidów. Fundusze na te cele można znaleźć przede wszystkim w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki oraz Regionalnych Programach Operacyjnych.
Będą zmiany w systemie pomocy
W 2009 r. mogą zmienić się zasady pomocy. Zmiany przewiduje bowiem projekt ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (projekt można znaleźć na stronie Ministerstwa Polityki Społecznej w dziale Prawo), który rząd przyjął 14 października br. Ustawa trafiła już do Sejmu i najprawdopodobniej zostanie uchwalona jeszcze w listopadzie br. Rząd chce bowiem, by nowe prawo zaczęło obowiązywać od 1 stycznia 2009 r., ponieważ wymaga tego Komisja Europejska.
Zgodnie z nowymi zasadami dofinansowanie wynagrodzenia i refundacja składek społecznych zostałyby połączone w jednej dotacji, która wyniesie 75% kosztów zatrudniania niepełnosprawnego. Projekt nowelizacji ustawy ujednolica również zasady pomocy dla wszystkich pracodawców, bez względu na to, czy są to instytucje, przedsiębiorcy na otwartym rynku, czy zakłady pracy chronionej. To właśnie zakłady pracy chronionej, które obecnie korzystają z preferencyjnych zasad wsparcia, najbardziej stracą na zmianach.
Mariusz Gadomski
PODSTAWA PRAWNA:
• Ustawa z 23 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (j.t. Dz.U. z 2008 r. nr 14, poz. 92)