Polska, tak jak i inne kraje unijne, 3% kwoty środków unijnych z Funduszy Strukturalnych przyznanych na lata 2007–2013 przeznaczyła na tzw. krajową rezerwę wykonania (dalej: rezerwa wykonania). Ma ona być przeznaczona na dofinansowanie tych programów operacyjnych i ich poszczególnych priorytetów oraz działań, które są wdrażane najszybciej i przynoszą największe efekty.
Polska rezerwa wykonania wynosi ponad 1,3 mld euro, na które składają się środki z:
• Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (dalej: EFRR) – ponad 1 mld euro (co stanowi 77,5% całej kwoty),
• Europejskiego Funduszu Społecznego (dalej: EFS) – ponad 300 mln euro (22,5%).
Nie ma natomiast środków z Funduszu Spójności, a więc rezerwa wykonania nie może być przeznaczona na te priorytety Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (dalej: PO Infrastruktura i Środowisko), które są współfinansowane z tego źródła.
Podział krajowej rezerwy pomiędzy poszczególne programy, ich priorytety i działania zostanie przeprowadzony tylko raz – w pierwszym kwartale 2011 r.
Wysokość dotacji dla poszczególnych programów
Zgodnie z założeniami Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (dalej: MRR) kwota rezerwy wykonania zostanie podzielona pomiędzy regionalne programy operacyjne (dalej: RPO), Program Operacyjnych Kapitał Ludzki (dalej: PO Kapitał Ludzki) oraz pozostałe krajowe programy operacyjne (patrz: tabela 1).
Podzielone pomiędzy poszczególne programy operacyjne środki rezerwy wykonania będą przekazywane w ciągu 3 lat w następujący sposób:
1) rok 2011 – 266 260 819 euro,
2) rok 2012 – 532 521 640 euro,
3) rok 2013 – 532 521 640 euro.
Programy, priorytety i działania
Przyznane poszczególnym programom środki rezerwy wykonania będą dzielone pomiędzy ich priorytety i działania. O przyznaniu funduszy będzie decydować skuteczność i efektywność konkretnych rodzajów interwencji. Oznacza to np., że, jeżeli z PO Infrastruktura i Środowisko najszybciej i najskuteczniej realizowane są projekty dotyczące budowy kanalizacji, a najsłabiej – dróg, to dodatkowe środki z rezerwy wykonania zostaną przeznaczone na realizację działań dotyczących kanalizacji. Natomiast na działania dotyczące dróg dodatkowych funduszy nie będzie lub będą zdecydowanie niższe.
O wysokości przyznanych środków poszczególnym priorytetom będzie decydowało wykorzystanie środków w latach 2007–2010.
PO Kapitał Ludzki
W przypadku PO Kapitał Ludzki podział środków z rezerwy wykonania będzie się odbywał na poziomie całego programu. Oznacza to, że o fundusze będą konkurować wszystkie instytucje zaangażowane w realizację PO Kapitał Ludzki.
Środki zostaną rozdysponowane pomiędzy:
• priorytety – w przypadku priorytetów I, III oraz IV (każdy z tych priorytetów realizowany jest przez inna instytucje),
• działań – w przypadku priorytetów II i V (działania tych priorytetów realizowane są przez różne instytucje),
• regiony – w przypadku priorytetów VI–IX (priorytety te realizowane są przez urzędy marszałkowskie).
O fundusze te będą konkurować:
1) Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (priorytet I oraz Działanie 5.4 i 5.5),
2) Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (Działanie 2.1 i 2.2),
3) Ministerstwo Zdrowia (Działanie 2.3)
4) Ministerstwo Edukacji Narodowej (priorytet III),
4) Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (priorytet IV),
5) Kancelaria Prezesa Rady Ministrów (Działanie 5.1),
6) Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (Działanie 5.2),
7) Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (Działanie 5.3),
8) wskazane przez samorządy województw 16 instytucji realizujących PO Kapitał Ludzki w regionach (priorytet VI–IX).
Środki z rezerwy wykonania przeznaczone na PO Kapitał Ludzki zostaną rozdysponowane pomiędzy 8 instytucji najlepiej wydających fundusze instytucji (patrz: tabela 2).
Wysokość dodatkowych środków z rezerwy wykonania nie może przekroczyć 50% przyznanych danej instytucji lub województwu środków na realizację PO Kapitał Ludzki. Jeżeli będzie ona wyższa, to fundusze przekraczające 50% zostaną rozdysponowane proporcjonalnie pomiędzy pozostałe instytucje sklasyfikowane w rankingu.
Czytaj także: Firmy zakładają przedszkola za pieniądze z UE>>
Krajowe programy operacyjne
W przypadku krajowych programów operacyjnych (innych niż PO Kapitał Ludzki) warunkiem udziału poszczególnych priorytetów w podziale środków rezerwy wykonania będzie przekroczenie minimalnego progu wdrażania funduszy unijnych, czyli osiągnięcie tzw. kryterium dopuszczalności dla poszczególnych priorytetów. Wynosi on 20% wykorzystania przyznanych na dany priorytet środków do końca 2010 r.
O wysokości dodatkowych środków będzie decydowało natomiast miejsce w rankingu najlepiej realizowanych priorytetów. Ranking powstanie na podstawie:
1) kryterium tempa wydatkowania, czyli stopnia wykonania priorytetu mierzonego wykorzystaniem środków wspólnotowych przeznaczonych na dany priorytet.
2) kryterium lizbońskiego, czyli wartości zakontraktowanych środków z kategorii lizbońskich w odniesieniu do całości środków z kategorii lizbońskich w danym priorytecie.
Ostateczna kwota przypadająca dla danego priorytetu będzie zależeć od liczby priorytetów, które osiągną kryterium dopuszczalności. Według MRR kwota przyznana za pierwsze miejsce w rankingu będzie wielokrotnością kwoty przyznanej za miejsce ostatnie (np. 10-krotność w przypadku, gdy 10 priorytetów spełni kryterium dopuszczające, 5-krotność w przypadku, gdy 5 priorytetów spełni to kryterium).
Czytaj także: Kosekwencje nieprawidłowości w projektach unijnych>>
Regionalne programy operacyjne
Dodatkowe środki z rezerwy wykonania będą mogły otrzymać te regiony, które osiągną kryterium dopuszczalności dla RPO, czyli do końca 2010 r. wykorzystają 20% przyznanych środków (nie wlicza się tu zaliczki w wysokości 9%, którą regiony otrzymały na realizację programów).
Do wykorzystanych środków zaliczane będą tylko te, które:
1) już zostały wypłacone beneficjentom RPO albo
2) pokryją już udokumentowane wydatki beneficjentów.
Oznacza to, że im więcej regionów osiągnie kryterium dopuszczalności, tym mniej środków przypadnie dla każdego z nich (patrz: tabela 3).
Wysokość dodatkowych funduszy będzie zależeć od zajętego przez region miejsca w rankingu województw najlepiej wykorzystujących fundusze RPO. Ranking będzie tworzony na podstawie:
• wykorzystania środków i
• tempa ich kontraktacji.
Kryterium wykorzystania środków unijnych dotyczy wartości wniosków o płatność przekazanych przez beneficjentów do urzędu marszałkowskiego (pełniącego rolę instytucji zarządzającej RPO) albo do wojewody (pełniącego rolę instytucji pośredniczącej w certyfikacji wydatków przez KE) do końca 2010 r.
Natomiast w przypadku kryterium kontraktacji MRR będzie sprawdzać poziom zakontraktowanych środków w 10 wspieranych ze środków RPO obszarach:
1) badania i rozwój technologiczny, innowacje, przedsiębiorczość,
2) społeczeństwo informacyjne,
3) transport,
4) energia,
5) ochrona środowiska i zapobieganie zagrożeniom,
6) turystyka,
7) kultura,
8) odnowa obszarów miejskich i wiejskich,
9) inwestycje w infrastrukturę społeczną,
10) pomoc techniczna.
Jeśli dwa lub więcej województw zajmą to samo miejsce w rankingu, o przyznaniu lub wysokości części rezerwy wykonania zdecyduje wysokość kryterium dopuszczalności, czyli wykorzystanych środków unijnych.
Przygotowane przez MRR zasady podziału rezerwy wykonania zostały przekazane do akceptacji KE.
Wioletta Kępka