W Teatrze Polskim w Warszawie zgromadzili się przedstawiciele władz centralnych, samorządowcy i twórcy reformy samorządowej. Obok prezydenta Bronisława Komorowskiego w uroczystości udział wzięli m.in. prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz i współtwórca reformy samorządowej prof. Jerzy Regulski.
"Już 20 lat minęło od momentu, gdy podjęliśmy odważną decyzję o decentralizacji" - mówił prezydent. Jak podkreślił, "trzeba było wtedy dużo odwagi", aby nie dać się zastraszyć "różnym krytykom". "Dzisiaj możemy powiedzieć: to się udało" - podkreślił.
Według Komorowskiego, dziś warto pytać przede wszystkim o to, co można zrobić, by samorząd działał jeszcze lepiej. Prezydent przekonywał, że samorząd to wielka, wspaniała rzecz, "przebudowująca odważnie Polskę". Jak zaznaczył, 20 lat temu samorząd trzeba było budować całkowicie od nowa. "Trudno sobie wyobrazić i wskazać na inną reformę, która by tak głęboko przeorała polską rzeczywistość, odziedziczoną po czasach PRL" - mówił Komorowski.
Zdaniem prezydenta, reforma samorządowa pokazała drzemiące w społeczeństwie siły. "To była najmądrzejsza wersja dekomunizacji, bo komunizm został zlikwidowany, dzięki tworzeniu tych mechanizmów lokalnych" - ocenił prezydent.
Jak mówił, polski samorząd skutecznie potrafi dziś ubiegać się o fundusze europejskie. "To, że Polska potrafi dobrze korzystać z obecności w wielkim, cywilizacyjnym projekcie, jakim jest Unia Europejska, to w znacznej mierze zasługa samorządu" - ocenił Komorowski.
Prof. Regulski, podkreślił, że w ciągu ostatnich 20 lat samorząd stał się trwałym elementem polskiego ustroju. "A przecież 20 lat temu, to był inny kraj i ustrój" - powiedział. Jak przypomniał, wybudowanie drogi lokalnej wymagało wówczas decyzji centralnej. "To był absurd" - mówił Regulski.
Zaznaczył, że u podstaw reformy samorządowej leżało przekonanie, że Polskę może zmienić wysiłek obywateli. "Okazało się to trafnym założeniem" - ocenił. Podziękował wszystkim tym, którzy przez ostatnie 20 lat rozwijali samorząd.
Prof Regulski podziękował także Gronkiewicz-Waltz, za to, że "Warszawa również rozwija się, pięknieje i naprawdę możemy być dumni z tego postępu". Podkreślił też, że cieszy się z tego, iż Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej - powołana do życia 20 lat temu - ma swój udział we wspieraniu samorządu.
Przypomniał ponadto, że prezydent Komorowski mówił wcześniej, że będzie wspierał inicjatywy dążące do rozwoju samorządności. "My bardzo będziemy chcieli panu w tym pomagać" - zadeklarował. Przyznał jednocześnie, że w ciągu 20 lat narosło wiele barier ograniczających samorząd. "Trzeba przywrócić prawo gmin będących związkiem swych mieszkańców do podejmowania swobodnych działań w interesie tych mieszkańców" - przekonywał Regulski.
"To, co jest ważne, to że zdaliśmy egzamin" - mówiła z kolei podczas jubileuszowej gali Gronkiewicz-Waltz. Jak oceniła, reforma samorządowa była szczególna. "Ta reforma była już przygotowana wcześniej, co sprawiło, że można ją było szybko wdrożyć" - zaznaczyła prezydent stolicy.
Jak mówiła, wybory samorządowe w 1989 roku to były "pierwsze tak naprawdę całościowo wolne wybory w demokratycznej Polsce". Prezydent Warszawy przypomniała także, że wybory samorządowe, to jedyne wybory, w których głosują również ci, którzy mieszkają w Polsce, ale nie są obywatelami polskimi. "To jedyne wybory, które mają rzeczywiście wymiar europejski" - stwierdziła prezydent Warszawy.
Zdaniem Gronkiewicz-Waltz ogromnym wyzwaniem stojącym dziś przed samorządem jest wykorzystywanie funduszy unijnych.
Podczas uroczystości odczytano list marszałka Senatu Bogdana Borusewicza, w którym podziękował wszystkim, "którzy mieli udział w tworzeniu nowych więzi społecznych i szczególnie przyczynili się do budowy demokratycznego ładu". Jak podkreślił, wybory 20 lat temu były możliwe "dzięki podjęciu przez Senat już w 1989 roku dzieła reformy samorządowej".
"Naszą intencją jest dalsze wspieranie demokracji lokalnej i rozwoju samorządności w Polsce" - napisał marszałek Senatu. Borusewicz poinformował też, że 6 października w Senacie odbędzie się konferencja podsumowująca 20 lat polskiej aktywności samorządów terytorialnych w Polsce.
Podczas uroczystości trzej "ojcowie samorządności" - Regulski, prof. Michał Kulesza i b. prezes Trybunału Konstytucyjnego Jerzy Stępień odebrali wyróżnienia zasłużonych dla Warszawy.
W tym roku mija 20. rocznica wyborów do odrodzonego, po przełomie 1989 roku, samorządu terytorialnego. Pierwsze wybory do rad gmin odbyły się 27 maja 1990 r. Ustawy umożliwiające ich przeprowadzenie powstały z inicjatywy Senatu - wyłonionego w wyborach 4 czerwca 1989 r. W ciągu kilku miesięcy przygotowano nowe przepisy m.in. o samorządzie terytorialnym, pracownikach samorządowych, dotyczące uwłaszczenia gmin, a także ordynację wyborczą do rad gmin.
Kolejnym etapem reformy samorządowej była uchwalona przez Sejm w 1998 roku ustawa o nowym podziale administracyjnym państwa, zgodnie z którą z dniem 1 stycznia 1999 r. powrócono do trzystopniowego podziału kraju: na województwa, powiaty i gminy. Polskę podzielono wtedy na 16 województw, 308 powiatów ziemskich i 65 powiatów grodzkich