Większość tych domów prowadzonych jest przez samorządy i organizacje pozarządowe. Termin dostosowania standardów pomocy, określonych w ustawie o pomocy społecznej, upływa w końcu 2012 roku.
Jak powiedziała dyrektor Departamentu Pomocy i Integracji Społecznej Krystyna Wyrwicka, określają one m.in. minimalną powierzchnię, jaka ma przypadać na jednego mieszkańca domu pomocy społecznej, liczbę posiłków, wskaźnik zatrudnienia personelu opiekuńczo-terapeutycznego, w jakiej sytuacji dom zapewnia odzież, środki czystości mieszkańcom, a także dostęp do świadczeń zdrowotnych.
Wedle tych standardów na jednego mieszkańca ma przypadać m.in. nie mniej niż sześć metrów kwadratowych w pokoju wieloosobowym i dziewięć metrów kwadratowych w pokoju jednoosobowym. W domach pomocy jest obecnie ponad 77 tys. miejsc, ponadto na miejsca czeka ponad osiem tys. osób. Jednocześnie corocznie umieszczanych jest w domach pomocy społecznej ok. dziewięciu tys. osób (w roku ub. umieszczono ponad 9700 osób). Wyrwicka zaznaczyła, że większość domów pomocy społecznej jest nowoczesnych i przebywa w nich nie więcej niż 100 osób.
Są jednak domy, w których mieszkańców jest więcej - i tak np. w Legnickim Polu (Dolnośląskie) w domu pomocy społecznej przebywa około 400 osób (wcześniej było ich 700), w domu pomocy w Węgorzewie jest ponad 300 niepełnosprawnych dzieci.
"Domy pomocy społecznej często powstawały w obiektach, wymagających znacznych nakładów, podlegających ochronie zabytków" - powiedziała Wyrwicka. Dodała, że tam, gdzie to było możliwe, dokonywano modernizacji tych budynków. "W innych przypadkach samorządy przekazywały na te cele inne budynki, często te pozostałe po szkołach, przedszkolach, żłobkach" - zaznaczyła.
Powiedziała, że w większości domy pomocy społecznej mieszczą się w starszych budynkach, zdecydowana większość z nich powstała przed 1999 rokiem. Po tym okresie powstały jedynie trzy filie domów pomocy społecznej. Prowadzenie domu pomocy społecznej jest zlecane organizacjom pozarządowym na pięć lat.
Obecnie można tworzyć także rodzinne domy pomocy, w których będzie mogło przebywać od trzech do ośmiu osób starszych czy niepełnosprawnych". Osoby fizyczne - jeżeli zrezygnują z pracy, by opiekować się osobą starszą lub niepełnosprawną ze swojej rodziny - będą mogły opiekować się kilkoma osobami.
Wówczas należy podpisać umowę z gminą na prowadzenie tego typu usług. Takie domy istnieją w Kanadzie. W Polsce dotychczas istniały tego typu domy dla osób starszych, ale - jak powiedziała Wyrwicka - powstało ich dotychczas jedynie dziewięć.
Opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej wynoszą 2,5 - 3 tys. zł. Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej mieszkaniec domu ponosi opłatę w wysokości 70 proc. kwoty swojego dochodu, resztę dopłaca - rodzina, a następnie - gdy to nie wystarcza - gmina.
Czytaj także: Zmiany w ustawie o pomocy społecznej>>