W wyniku analizy materiału dowodowego, zgromadzonego w toku kontroli dotyczących prawidłowości zapewnienia jednostkom samorządu terytorialnego finansowania zadań publicznych i wsparcia finansowego samorządów przez państwo w okresie reform podatkowych i odbudowy gospodarki po epidemii COVID-19, NIK kieruje zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa wobec byłego Prezesa Rady Ministrów, byłej Minister Finansów, byłego Wiceministra Finansów oraz innych funkcjonariuszy państwowych, odpowiedzialnych za wskazane działania.
Przedmiot zawiadomienia
Przedmiotem zawiadomienia jest przekroczenie uprawnień i niedopełnienie obowiązków służbowych, co stanowi działanie na szkodę interesu publicznego - samorządów.
Konkretnie, chodzi o przyznawanie samorządom wsparcia z rezerwy ogólnej. NIK stwierdziła, że istnieją nieprawidłowości w mechanizmach przyznawania wsparcia finansowego z rezerwy ogólnej. To działanie miało negatywny wpływ na samorządy.
Dofinansowanie samorządów z Rządowego Funduszu Rozwoju Dróg. NIK wykazała, że działania podejrzanych funkcjonariuszy państwowych doprowadziły do strat na poziomie samorządów o wartości nie mniejszej niż 4 miliardy złotych.
Wnioski NIK
Najwyższa Izba Kontroli wskazuje na potrzebę zmiany przepisów prawa i kieruje wnioski de lege ferenda, w tym: Wprowadzenia zabezpieczenia prawnego w ustawie o finansach publicznych. To zabezpieczenie miałoby zagwarantować samorządom faktyczną rekompensatę ubytków w przypadku przyszłych zmian w prawie, które mogą wpłynąć na wydatki lub dochody JST.
Zmiany w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. NIK proponuje zmiany, aby nieprawidłowe finansowanie zadań publicznych z lat 2021-23 nie wpływało na obliczanie przyszłych wpływów JST z udziału w podatku PIT.
Wypracowanie systemowych rozwiązań. NIK zachęca do opracowania nowego modelu finansowania JST, który pozwoli odejść od stosowania doraźnych narzędzi wsparcia.
Wnioski NIK mają na celu ochronę interesów samorządów i zapewnienie transparentności oraz efektywności w finansowaniu zadań publicznych.