Zmiany przepisów podatkowych, nowe zadania przekazywane przez władze centralne jednostkom samorządu terytorialnego (JST) i kryzys są przyczyną największych od lat problemów finansowych polskich samorządów. Sytuacji nie poprawi także planowane przez resort finansów ograniczenie deficytu sektora samorządowego ani nowe zasady zadłużania, które wejdą w życie 1 stycznia 2014 r. Wielokrotnie powtarzane przez przedstawicieli samorządów postulaty zwiększenia dochodów JST, np. przez wyższy udział w podatkach dochodowych, nie znajdują zrozumienia wśród przedstawicieli rządu. Jest jednak inny sposób na zwiększenie środków dla samorządów, przyznający im takie same prawa, jak innym podatnikom. Chodzi o możliwość zwrotu podatku od towarów i usług (VAT) od realizowanych przez samorząd inwestycji.
Decyduje urzędnik skarbowy
O wprowadzenie możliwości zwrotu VAT postulują od lat m.in. przedstawiciele powiatów.
Był to także jeden z najważniejszych tematów XV Zgromadzenia Ogólnego Związku Powiatów Polskich, które odbyło się 12 i 13 kwietnia 2012 r. w Ossie niedaleko Rawy Mazowieckiej.
– Najważniejsze seminarium podczas naszego spotkania było poświęcone finansom samorządowym i sprawie VAT – informuje Jan Mączewski, starosta płoński. – Ze względu na niemożność odliczenia VAT możliwości inwestycyjne wszystkich samorządów są mniejsze o 23% rocznie, to są miliony złotych. Środki te trafiają do budżetu państwa. Niedorzeczność tej sytuacji widać na przykładzie Narodowego Programu Budowy Dróg Lokalnych. Obecnie pomoc państwa na ten cel wynosi 30% kosztów inwestycji. Od całej inwestycji trzeba zapłacić 23% VAT, który wraca do budżetu państwa. Oznacza to, że realna pomoc rządu wynosi tylko 7%.
Innym przykładem mogą być Orliki. Budowa takiego boiska pochłania przeciętnie milion złotych, z czego w równych częściach, po ok. 33%, finansują ją samorząd lokalny, marszałek i budżet państwa. Od inwestycji płaci się 23% VAT, czyli realnie rząd dokłada jedynie 10%.
Niestety, resort finansów już zapowiedział, że nie przewiduje wprowadzenia żadnego nowego mechanizmu zwrotu VAT samorządom. Jego zdaniem uniemożliwiają to przepisy unijne (patrz: odpowiedź wiceminister finansów Hanny Majszczyk z 2 stycznia 2012 r. na interpelację poselską nr 312).
– Tak być nie może. Już kilka lat temu ZPP postulował wprowadzenie zwrotu VAT dla samorządów. Tak jest m.in. w Austrii, Francji czy innych krajach Unii Europejskiej. Proponowaliśmy, aby te zwrócone 23% VAT było dotacją celową do realizacji zadań własnych, do kolejnych inwestycji. Byłoby to napędem rozwoju gospodarczego – tłumaczy Ludwik Węgrzyn, starosta bocheński.
Według propozycji ZPP, z wpłat podatku VAT odprowadzanego przez gminy, powiaty i województwa można stworzyć fundusz, z którego pochodziłyby dotacje celowe na konkretne inwestycje. Przykładem mogłyby być inwestycje drogowe. Zapłacony od nich VAT trafiałby na konto Samorządowego Funduszu Drogowego, z którego byłaby finansowana modernizacja kolejnych dróg. Rocznie mogłoby to być nawet 2 mld zł. Budżet państwa nie tylko by nie stracił, lecz wręcz zyskał. Bowiem inwestycje samorządowe to zamówienia dla firm i nowe miejsca pracy – czyli większe wpływy z podatków dochodowych.
Zdarzają się jednak samorządy, które odliczają VAT. Także według części ekspertów, VAT można odliczać, nawet za lata poprzednie. Narzuca się więc pytanie, dlaczego wszystkie samorządy tego nie robią.
Więcej w Gazecie Samorządu i Administracji - Zamów prenumeratę >>