Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne choć formalnie emeryturą nie jest, w rzeczywistości pełni rolę wcześniejszej emerytury dla nauczycieli. Czy jednak wszyscy zatrudnieni w tym zawodzie mogą z takiego świadczenia z ZUS skorzystać, zy tylko gdy stracą pracę?
- Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne to odpowiednik wcześniejszej emerytury?
- Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne: kto ma prawo do wcześniejszej emerytury
- Świadczenie kompensacyjne dla nauczycieli: w jakim wieku można się ubiegać
- Wcześniejsza emerytura dla nauczycieli: kiedy koniec wypłaty świadczenia kompensacyjnego
Ważne jest, że dla skorzystania z prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego liczy się nie tylko wiek, ale staż pracy – w tym okresy składkowe i nieskładkowe oraz ilość lat przepracowanych w zawodzie nauczyciela.
Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne to odpowiednik wcześniejszej emerytury?
Sebastian Szczurek, regionalny rzecznik prasowy z województwa opolskiego wyjaśnia, iż obecnie o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne można ubiegać się, gdy w chwili zakończenia pracy ma się skończony określony wiek. Obecnie w 2024 r. to 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. W latach 2025-2026 wymagany staż wiekowy będzie wyższy, dla kobiet – 56 lat, dla mężczyzn – 61 lat.
– Innym elementem jest wykazanie na dzień rozwiązania stosunku pracy co najmniej 30 lat stażu, czyli okresów składkowych i nieskładkowych, w tym minimum 20 lat pracy nauczycielskiej „przy tablicy” w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. Wszystkie te kryteria muszą być spełnione łącznie w chwili zakończenia pracy – dodaje Sebastian Szczurek.
Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne: kto ma prawo do wcześniejszej emerytury
Jak wyjaśnia Wojciech Napora, ekspert rządowej Zielonej Linii, nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, czyli emerytura przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, dotyczy nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego zatrudnionego w placówkach oświatowych, który urodził się po 1948 r. i spełnił określone warunki. Jakie?
Do świadczenia kompensacyjnego ma prawo nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny zatrudniony w placówkach oświatowych określonych w ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, który urodził się po 31 grudnia 1948 r. i spełnił łącznie następujące warunki:
- ukończył wiek uprawniający do świadczenia kompensacyjnego (o tym niżej),
- udowodnił okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące co najmniej 30 lat,
- udowodnił co najmniej 20 lat pracy w wymiarze co najmniej połowy obowiązkowego wymiaru zajęć w wyżej wymienionych placówkach oświatowych,
- rozwiązał na swój wniosek stosunek pracy.
W świetle ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych nauczycielami są wychowawcy, pracownicy pedagogiczni i nauczyciele zatrudnieni m.in. w publicznych i niepublicznych szkołach, przedszkolach, placówkach kształcenia ustawicznego oraz młodzieżowych ośrodkach wychowawczych.
Jak informuje Sebastian Szczurek, na początku 2024 r. przeciętna wysokość nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego wynosiła 3,5 tys. zł.
Świadczenie kompensacyjne dla nauczycieli: w jakim wieku można się ubiegać
Aby uzyskać świadczenie kompensacyjne, należy osiągnąć odpowiedni wiek, który różni się, w zależności od roku, w którym przyszły świadczeniobiorca będzie się o nie ubiegał. I tak, w podziale na poszczególne lata, wiek uprawniający do świadczenia kompensacyjnego wynosi:
- 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn – w latach 2023–2024,
- 56 lat w przypadku kobiet i 61 lat w przypadku mężczyzn – w latach 2025–2026,
- 57 lat w przypadku kobiet i 62 lata w przypadku mężczyzn – w latach 2027–2028,
- 58 lat w przypadku kobiet i 63 lata w przypadku mężczyzn – w latach 2029–2030,
- 59 lat w przypadku kobiet i 64 lata w przypadku mężczyzn – w latach 2031–2032.
Dokumenty dotyczące świadczenia kompensacyjnego składa się nie wcześniej niż na 30 dni przed spełnieniem warunków do przyznania świadczenia lub zamierzonym terminem przejścia na nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.
Zgodnie z wyjaśnieniami ZUS, jeżeli wniosek zostanie złożony wcześniej, organ rentowy wyda decyzję o odmowie prawa do świadczenia wskazując, które warunki nie zostały spełnione.
Natomiast gdy wniosek o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne zostanie złożony w kolejnych miesiącach po spełnieniu warunków, prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego zostanie ustalone od miesiąca zgłoszenia wniosku.
Wniosek o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne (ENSK) można złożyć w każdej placówce ZUS, a rozpatrzy je ta jednostka, która jest właściwa ze względu na miejsce zamieszkania wnioskującego. Można też skorzystać z Platformy Usług Elektronicznych ZUS i wysłać wniosek w formie elektronicznej.
Prawo do świadczenia kompensacyjnego przysługuje również wówczas, gdy stosunek pracy rozwiązano z inicjatywy dyrektora szkoły – pełni on wówczas rolę porównywalną do zasiłku przedemerytalnego wypłacanego przez ZUS osobom, które utraciły pracę w okresie tak zwanej ochrony przedemerytalnej.
Inny przypadek wskazywany przez Wojciecha Naporę, w którym świadczenie może przysługiwać, dotyczy sytuacji, gdy szkoła zostanie zlikwidowana bądź nastąpią zmiany organizacyjne w postaci ograniczenia oddziałów, zmiany planu nauczania, który sprawi, że nauczyciel lub inna uprawniona osoba nie będzie mogła być zatrudniona w pełnym wymiarze zajęć.
Ponadto, gdy stosunek pracy wygaśnie i uprawniona osoba pozostaje w stanie nieczynnym: po sześciu miesiącach lub gdy odmówi podjęcia pracy, kiedy będzie można ją do niej przywrócić.
Wcześniejsza emerytura dla nauczycieli: kiedy koniec wypłaty świadczenia kompensacyjnego
Prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego traci się w dzień poprzedzający nabycie prawa do emerytury oraz z dniem poprzedzającym dzień, w którym osoba pobierająca świadczenie osiągnie powszechny wiek emerytalny.
Warto ponadto wiedzieć, że ZUS w szczególnych przypadkach może zawiesić prawo do świadczenia kompensacyjnego gdy osoba pobierająca świadczenie podejmie pracę. Nie ma przy tym znaczenia czy w charakterze nauczyciela, wychowawcy czy innego pracownika pedagogicznego w placówkach oświatowych wymienionych w Karcie Nauczyciela, ani ile wyniesie wartość zarobków.